Chuyên gia cho ý kiến về một số nội dung của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi

Cải cách thuế TTĐB nhằm thúc đẩy nhiều mục tiêu

Theo bà Nguyễn Vân Chi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách, thuế TTĐB là một công cụ chính sách hiệu quả để định hướng sản xuất và tiêu dùng của xã hội đối với những sản phẩm hàng hóa, dịch vụ không được khuyến khích tiêu dùng. Theo đánh giá, bên cạnh các kết quả đạt được, chính sách thuế TTĐB hiện hành còn bộc lộ một số bất cập và hạn chế.

Cụ thể, cơ cấu thuế suất với một số nhóm mặt hàng chưa thật sự mang lại hiệu quả, chưa góp phần giảm tác hại đối với sức khỏe người tiêu dùng của các sản phẩm chịu thuế. Căn cứ tính thuế còn chưa được cập nhật so với các thông lệ tốt của quốc tế và chưa đạt được mục tiêu hạn chế tiêu dùng đối với các sản phẩm có hại với sức khỏe cũng như mục tiêu khuyến khích sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Toàn cảnh hội thảo “Trao đổi về một số nội dung của Luật thuế TTĐB”

Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS. Vũ Sỹ Cường, Phó trưởng Bộ môn phân tích tài chính (Học viện Tài chính) cho rằng, xu hướng tiêu dùng và bối cảnh kinh tế đã thay đổi lớn nên việc cải cách thuế TTĐB Việt Nam là cần thiết.

Về nguyên tắc khi sửa luật thuế, cần đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Sửa luật cũng cần cần đảm bảo công bằng đối với doanh nghiệp trong và ngoài nước và cần tính đến lợi ích và chi phí các bên liên quan.

Với nhiều loại hàng hóa và dịch vụ, việc nghiên cứu áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ % và thuế suất tuyệt đối (tính chung là thuế hỗn hợp) là cần thiết và phù hợp với xu hướng thế giới đang áp dụng và mục tiêu tăng thu cho ngân sách; đồng thời hạn chế tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ có ngoại ứng tiêu cực.

Các sửa đổi và đánh giá tác động cần được dựa trên bằng chứng thay vì các lập luận chủ quan và đơn giản. Cải cách thuế TTĐB cũng cần được đặt trong bối cảnh chung về cải cách thuế ở Việt Nam.

Nhiều ý kiến về phương pháp tính thuế

Bàn về phương pháp tính thuế, đại diện Tổng Công ty CP Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội – HABECO cho rằng, nếu thu thuế theo phương pháp tuyệt đối hoặc hỗn hợp sẽ tạo áp lực rất lớn đối với sản phẩm phổ thông giá thấp, ảnh hưởng đến sản xuất và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp sản xuất rượu, bia thương hiệu Việt, trong đó có HABECO (90-95% sản lượng tiêu thụ là sản phẩm phân khúc phổ thông), thậm chí có thể khiến các nhà máy bia trong nước phải phá sản, đóng cửa, ảnh hưởng rất lớn đến công ăn việc làm của người lao động.

Hơn nữa, thực tế các năm gần đây, việc kinh doanh bia, rượu thương hiệu Việt chịu sức canh tranh rất lớn từ các hãng bia quốc tế với nguồn lực tài chính, nhân sự, kinh nghiệm, kỹ thuật,… rất mạnh. Nếu áp dụng thuế tuyệt đối hoặc thuế hỗn họp vào giai đoạn này là gây sức ép rất lớn cho doanh nghiệp trong nước, tạo thêm lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm ngoại – các sản phẩm này hiện đã được sản xuất tại Việt Nam.

Đại diện HABECO nhấn mạnh, việc duy trì phương pháp tính thuế tương đối sẽ phù hợp hon với điều kiện thực tế của Việt Nam hiện nay và thời gian tương lai 10 năm tới nhằm tránh gây tổn hại đến ngành sản xuất bia, rượu trong nước, thương hiệu Việt, tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước phát triển và vươn lên trên thị trường.

Cũng về nội dung này, tại văn bản gửi tới các cơ quan có thẩm quyền, Công ty TNHH Bia Carlsberg Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh nền kinh tế nói chung, và tình hình sức khỏe doanh nghiệp ngành bia nói riêng hiện nay, doanh nghiệp không đủ sức để chịu thêm bất kỳ điều kiện ngoại cảnh bất lợi nào trong thời điểm 2-3 năm tới.

Từ đó, Carlsberg Việt Nam cho rằng, trong ngắn hạn (từ 3-5 năm tới), ngành bia Việt Nam chưa ở trong điều kiện phát triển đủ để sẵn sàng cho việc chấp nhận việc tăng thuế suất hay áp dụng phương thức tính thuế mới.

Việc áp đặt sẽ có thể gây ra các tác động kinh tế và xã hội tiêu cực cho sức khỏe người tiêu dùng, ngân sách nhà nước cũng như làm tôn thương các thương hiệu Việt. Carlsberg Việt Nam kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền cân nhắc khi xem xét việc điều chỉnh thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt và việc quyết định chuyển đổi phương thức tính thuế.

Trong khi đó, ông Mark Goodchild, chuyên gia kinh tế của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, tăng thuế với mục tiêu chính là tăng giá các sản phẩm không lành mạnh đủ để giảm mức tiêu thụ.

Cụ thể với mặt hàng thuốc lá, hiện lượng tiêu thụ thuốc lá đã ổn định nhưng chưa giảm, gánh nặng sức khỏe và kinh tế của việc sử dụng thuốc lá vẫn còn cao. Điều này cho thấy, việc tăng thuế gần đây chỉ có tác động khiêm tốn và tạm thời.

Theo khuyến nghị của ông Mark Goodchild, áp dụng một hệ thống TTĐB hỗn hợp cần được coi là vấn đề ưu tiên trong sửa đổi Luật thuế TTĐB và tỷ lệ thuế tuyệt đối cần được áp cao để bảo vệ sức khỏe.

Nguyên nhân là vì, thuế TTĐB tuyệt đối và dựa trên nội dung (đơn vị sản phẩm, khối lượng hoặc dung tích) đối với các sản phẩm không lành mạnh tốt hơn so với thuế tính theo tỷ lệ giá xét từ góc độ sức khỏe cộng đồng vì chúng nhắm trực tiếp hơn vào thành phần có hại.

Các đại biểu tham dự hội thảo

Cùng quan điểm, ông Evan Blecher, chuyên gia kinh tế của Chương trình Thuế Toàn cầu Kinh tế vĩ mô, Thương mại và Đầu tư Thực tiễn toàn cầu (Ngân hàng Thế giới) cho biết: Thuế rượu bia tạo ra lợi ích tài chính và sức khỏe, thông qua việc tăng doanh thu thuế và cải thiện sức khỏe người dân.

Thuế theo giá trị tại Việt Nam được áp dụng dựa trên giá trị của sản phẩm. Tuy nhiên, tác hại liên quan đến rượu không tương quan với giá trị (ví dụ, một loại bia rẻ hơn có thể có nồng độ cồn cao hơn nhiều so với một loại bia đắt tiền hơn trong khi lại được đánh thuế ít hơn).

Tác hại của rượu bia thường sẽ tương quan với khối lượng, đặc biệt là khối lượng/độ mạnh của rượu, có nghĩa là các loại thuế tuyệt đối sẽ mang tính đại diện tốt hơn vì đánh vào chính tác hại của sản phẩm (chính là nồng độ cồn).

Theo PGS. TS Lý Phương Duyên, Học viện Tài chính, phương pháp tính thuế tương đối và phương pháp tuyệt đối có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Nhiều nước đã chọn áp dụng phương pháp hỗn hợp để cân bằng ưu và nhược điểm của 2 phương pháp.

Căn cứ tính thuế TTĐB áp dụng phương pháp tính thuế tuyệt đối sẽ được xác định là lượng hàng hóa, dịch vụ chịu thuế và mức thuế tuyệt đối. Số thuế TTĐB phải nộp bằng lượng hàng hóa, dịch vụ chịu thuế nhân với mức thuế tuyệt đối.

Ngoài ra, có thể bổ sung quy định về căn cứ tính thuế TTĐB áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp là số thuế TTĐB phải nộp theo phương pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm và phương pháp tính thuế tuyệt đối. Số thuế TTĐB phải nộp bằng tổng số thuế phải nộp theo phương pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm và số thuế phải nộp theo phương pháp tính thuế tuyệt đối.

Các quy định này sẽ bao quát được hết các phương pháp tính thuế, tạo sự linh hoạt trong chính sách thuế. Tạo điều kiện để tăng thu NSNN khi có thêm các phương pháp tính thuế được áp dụng. Tuy nhiên, khi áp dụng bổ sung phương pháp tính thuế, mở rộng cơ sở thuế có thể làm tăng giá bán hàng hóa, tác động đến doanh thu của các mặt hàng chịu tác động chính sách và trong dài hạn có thể giảm cầu tiêu dùng, giảm thu NSNN.

Việc lựa chọn để bổ sung đối tượng chịu thuế cũng như các cách tính thuế mới sẽ không chỉ nhằm đảm bảo tính phù hợp với các thông lệ quốc tế mà còn thể hiện tính hiện đại và tiên tiến của Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt, góp phần tăng thu cho NSNN và đảm bảo các mục tiêu điều tiết kinh tế của Nhà nước thông qua công cụ Thuế.