Chưa dự báo được tính cực đoan, bất thường và chi tiết lũ quét sạt lở đất tới từng thôn bản

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đỗ Đức Duy nhấn mạnh, cơn bão số 3 có những đặc điểm bất thường. Đây là cơn bão mạnh nhất trong vòng 30 năm qua trên khu vực Biển Đông, đổ bộ vào Bắc Bộ vào cuối mùa mưa lũ ở khu vực Bắc Bộ, các hồ chứa đã chuyển sang giai đoạn tích nước phục vụ mùa khô.

Là cơn bão có cường độ tăng rất nhanh (từ bão tăng lên cấp siêu bão, tăng 8 cấp trong 48 giờ) và duy trì cấp siêu bão trong thời gian dài, khi đổ bộ vào phía Đông của đảo Hải Nam (Trung Quốc) vẫn còn giữ cường độ siêu bão.

Mức độ giảm cấp trên đường đi không theo quy luật thông thường: thông thường khi đi qua đảo Hải Nam (Trung Quốc) vào vịnh Bắc Bộ, các cơn bão thường yếu đi nhanh, nhưng với bão số 3 cường độ không giảm nhanh, khi áp sát bờ biển Quảng Ninh – Hải Phòng vẫn giữ cường độ cấp 12-13.

Phạm vi ảnh hưởng rộng, thời gian lưu bão trên đất liền kéo dài (12 giờ), thông thường chỉ khoảng 6-8 giờ hoặc tan nhanh. Nguyên nhân là do vùng ảnh hưởng gió mạnh rộng, suy yếu chậm trên đất liền.

Đánh giá về công tác dự báo cơn bão số 3, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhận định: công tác dự báo cơ bản chính xác, kịp thời và tương đồng với các cảnh báo của các cơ quan khí tượng thủy văn trong khu vực và thế giới.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa tính toán, dự báo được sức gió giật mạnh cấp 17 trên đất liền (chưa từng xảy ra trong lịch sử) và thời gian tồn lưu bão kéo dài hơn bình thường.

Công nghệ của chúng ta hiện nay cũng chưa dự báo được lượng mưa cường suất lớn trên 200mm/6h, các thông tin tính toán hiện chưa xác định được cường độ mưa lớn trong thời đoạn ngắn và khu trú được lượng mưa tập trung trên lưu vực sông Thao, sông Lô.

Tương tự, chúng ta cũng chưa tính toán, dự báo sớm được lũ lịch sử lên nhanh với cường suất lớn tại một số vị trí trên sông Thao và chưa cảnh báo được chi tiết đến thôn, bản, điểm lũ quét, sạt lở đất.

Cũng theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, ngoài những nguyên nhân chủ quan trên thì nguyên nhân khách quan còn do đặc điểm địa hình địa chất khu vực trung du Miền núi phía Bắc chia cắt mạnh, biến động phức tạp theo không gian; Cơn bão số 3 cũng là cơn bão bất thường nhất từ trước tới nay cả về diễn biến lẫn tính chất mưa, lũ.

“Đánh giá chung công tác cảnh báo, dự báo, thông tin tuyên truyền về mưa lũ, sạt lở đất được cơ quan Khí tượng Thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện nghiêm túc, kịp thời, đúng quy định. Thông tin dự báo, cảnh báo về cơ bản phù hợp với diễn biến thực tế của mưa lũ dù trên thực tế có nhiều điểm bất thường và cũng đồng nhất với dự báo của các cơ quan dự báo quốc tế được cập nhật từng giờ. Tuy nhiên, dự báo chỉ số cực đoan, bất thường và dự báo chi tiết lũ quét sạt lở đất ở từng thôn bản chưa được như mong muốn” – Bộ trưởng Đỗ Đức Duy thằng thắn thừa nhận.

Trên cơ sở những nguyên nhân, hạn chế trên, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đưa ra một số giải pháp, đề xuất, kiến nghị. Cụ thể:

Thường xuyên theo dõi thông tin về dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn và kết hợp với kiến thức, kinh nghiệm của địa phương để có phương án ứng phó, phòng tránh, nhất là các vị trí, địa bàn xung yếu.

Các ban, ngành chủ động phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường triển khai xây dựng bản đồ tỉ lệ lớn về sạt lở đất theo Quyết định số 1262/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 27/10/2023 phê duyệt Đề án Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực Trung du, miền núi phía Bắc.

Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các địa phương đôn đốc các cơ quan chức năng, các chủ hồ chứa thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các quy định của Quy trình vận hành liên hồ chứa trên các lưu vực sông, thực hiện chế độ quan trắc, thông tin hồ chưa theo quy định của pháp luật về tài nguyên nước.

Rà soát các phương án vận hành hồ chứa với kịch bản mưa lũ cực đoan, đặc biệt là khu vực Miền Trung đang được cảnh báo khả năng xảy mưa lũ dồn dập và mùa lũ kết thúc muộn trong các tháng 10-11/2024 do ảnh hưởng của hiện tượng La Nina. Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất phương án sử dụng một phần dung tích phòng lũ trên mức nước dâng bình thường của hồ chứa lớn, quan trọng để nâng cao khả năng cắt giảm lũ cho hạ du khi xảy ra các tình huống khẩn cấp, bất thường theo quy định tại Khoản 8, Điều 50 Luật Tài nguyên nước.