Theo báo cáo của UBND tỉnh, kim ngạch xuất khẩu 4 tháng đầu năm 2023 của tỉnh có xu hướng giảm mạnh so với cùng kỳ năm trước và giảm ở cả khu vực doanh nghiệp trong nước lẫn khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). So cùng kỳ năm trước, giá trị hàng xuất khẩu 4 tháng đầu năm 2023 giảm 11,7%, đạt 754 triệu USD. Trong đó: Các doanh nghiệp Trung ương giảm 35%, ước đạt 13 triệu USD; các doanh nghiệp địa phương giảm 18,5%, đạt 200 triệu USD; doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài giảm 8,1%, đạt 541 triệu USD.
 |
| Sản xuất đồ chơi trẻ em xuất khẩu tại Công ty TNHH Quốc tế KAM FUNG Việt Nam (Giao Thủy). |
Bà Dương Thị Thoa, Phó Giám đốc Công ty TNHH Nam Hải, xã Yên Tiến (Ý Yên) chia sẻ: Cũng như nhiều mặt hàng xuất khẩu khác, trước ảnh hưởng của tình hình chính trị và kinh tế thế giới, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm hàng thủ công mỹ nghệ hiện đang gặp khó khăn. Đơn hàng những tháng gần đây của Công ty sụt giảm tới 30%, vì vậy, Công ty phải duy trì sản xuất cầm chừng dù không xuất được, chấp nhận hàng tồn kho nhưng ổn định việc làm, đảm bảo có thu nhập và đời sống tối thiểu để giữ chân lao động, hy vọng thị trường hồi phục. Khi đó doanh nghiệp có thể tổ chức tăng tốc sản xuất ngay. Tuy vậy, việc cầm cự của các doanh nghiệp là hết sức khó khăn vì thị trường giảm sức mua, đơn hàng phục hồi chậm dẫn đến nguy cơ lượng hàng tồn kho cả vật tư đầu vào và sản phẩm đầu ra tăng cao. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp không chỉ cần vốn ngắn hạn để duy trì hoạt động mà còn cần nguồn vốn cho đầu tư và tái cấu trúc, chẳng hạn như thực hiện việc chuyển đổi số, chuyển đổi công nghệ. Bên cạnh đó, theo các doanh nghiệp dệt may, da giày thì dự báo từ nay đến hết năm 2023, thậm chí sang đầu năm 2024 toàn ngành vẫn còn gặp nhiều khó khăn và thách thức lớn, thị phần sản phẩm ngày càng thu hẹp, do có thêm nhiều nhà cung cấp dẫn đến tình trạng các doanh nghiệp thiếu đơn hàng, đơn hàng nhỏ lẻ, số lượng ít, đơn giá thấp. Xuất khẩu dệt may, da giày sang các khu vực, thị trường cũng đều sụt giảm, trong đó giảm mạnh nhất là thị trường châu Mỹ, châu Âu…
Theo đánh giá của ngành Công Thương, nguyên nhân khiến hoạt động xuất khẩu suy giảm là do các nền kinh tế lớn là đối tác xuất khẩu của Việt Nam như Hoa Kỳ, EU giảm chi tiêu mua sắm các sản phẩm thông thường và xa xỉ khiến khối lượng đơn đặt hàng giảm. Trong khi đại đa số các doanh nghiệp của tỉnh đang ngày càng hướng vào xuất khẩu, phụ thuộc lớn vào thị trường toàn cầu do sản lượng sản xuất vượt xa nhu cầu của thị trường nội địa; đặc biệt là đối với các ngành hàng như dệt may, da giày… chỉ cung ứng 10% sản lượng cho nhu cầu nội địa, 90% sản lượng còn lại là để xuất khẩu. Việc Trung Quốc mở cửa trở lại cũng tạo nhiều áp lực cạnh tranh đối với hàng xuất khẩu cùng chủng loại của doanh nghiệp Việt Nam nói chung và Nam Định nói riêng, nhất là trong bối cảnh các doanh nghiệp của ta vẫn còn gặp nhiều khó khăn do chi phí đầu vào vẫn ở mức cao và không dễ dàng trong việc tiếp cận tín dụng…
Mặt khác, ngoài các doanh nghiệp xuất khẩu trực tiếp, tỷ lệ doanh nghiệp nội tỉnh xuất khẩu thông qua trung gian hoặc dịch vụ logistics còn cao. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu phản ánh vẫn còn gặp khó khăn, vướng mắc trong thủ tục kiểm tra chuyên ngành. Trình tự kiểm tra chuyên ngành phức tạp, quá nhiều danh mục hàng phải kiểm tra, và cũng có nhiều mặt hàng thuộc quản lý từ 2 bộ, ngành trở lên. Một điểm nghẽn lâu được khắc phục là trong kiểm tra chuyên ngành hiện nay chưa áp dụng việc công nhận lẫn nhau, thừa nhận chất lượng hàng hóa của nước ngoài, áp dụng truy xuất nguồn gốc trong kiểm tra chuyên ngành. Đáng kể, doanh nghiệp của tỉnh mất nhiều chi phí thời gian và tiền hơn các doanh nghiệp tỉnh bạn do Nam Định chưa có điểm được uỷ quyền thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), loại chứng từ quan trọng giúp doanh nghiệp xuất khẩu được hưởng ưu đãi thuế quan theo cam kết quốc tế.
Năm 2023, tỉnh đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt từ 3.300 triệu USD trở lên nhưng 4 tháng đầu năm mới đạt 754 triệu USD; vì vậy, áp lực cho những tháng cuối năm là rất cao. Trong bối cảnh dự báo nhu cầu tiêu dùng toàn cầu tiếp tục suy yếu cả năm 2023, tỉnh đã chỉ đạo các cấp chính quyền, ngành chức năng đẩy mạnh các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp khai mở thị trường xuất khẩu. Mới đây, tỉnh cũng đã đề xuất với Bộ Công Thương phân cấp hoặc ủy quyền cho Sở Công Thương trong việc cấp thủ tục xuất xứ hàng hóa (C/O), Bộ Công Thương chỉ hậu kiểm, để tạo thuận lợi trong hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp; đề xuất Ngân hàng Nhà nước tham mưu cho Chính phủ có chính sách điều hành tín dụng hướng vào sản xuất, kinh doanh, nhất là gói tín dụng theo chuỗi giá trị sản phẩm, ưu tiên cho lĩnh vực xuất khẩu; nghiên cứu có chính sách khoanh, giãn nợ cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu. Tỉnh cũng yêu cầu các sở, ngành, nhất là Sở Công Thương, phải gia tăng kết nối với các bộ, ngành, các đơn vị trên Trung ương trong đẩy mạnh khai thác các thị trường mà Việt Nam đang là thành viên của các Hiệp định thương mại tự do (FTA). Tăng cường nắm bắt, phổ biến cho doanh nghiệp xuất khẩu nắm bắt nhanh, đúng, trúng thông tin các thị trường nhập khẩu tiềm năng; chú trọng nghiên cứu luật pháp quốc tế, luật pháp của nước sở tại để làm tốt chức năng phòng vệ thương mại trong các vụ việc có tranh chấp giữa doanh nghiệp với đối tác, nhất là đối tác nước ngoài. Tiếp tục đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử, đặc biệt là thương mại điện tử xuyên biên giới.
Ngoài nỗ lực của phía chính quyền và ngành chức năng, các doanh nghiệp cũng cần chủ động tái cơ cấu mạnh mẽ trong các khâu quản trị, tổ chức sản xuất, tiết giảm chi phí; đẩy mạnh xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm để đảm bảo phát triển bền vững./.
Bài và ảnh: Thanh Thuý
