Sáng ngày 26/5, Quốc hội nghe Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh. Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh nêu rõ, Ủy ban tán thành về sự cần thiết ban hành Nghị quyết. Theo đó, về căn cứ chính trị, Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định “Đảng đoàn Quốc hội lãnh đạo ban hành Nghị quyết của Quốc hội (thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14) để cho phép thí điểm cơ chế, chính sách vượt trội phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”.
Tán thành về sự cần thiết ban hành Nghị quyết
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh là cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Thứ nhất, về căn cứ chính trị: Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định rõ: “Đảng đoàn Quốc hội lãnh đạo ban hành Nghị quyết của Quốc hội (thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14) để cho phép thí điểm cơ chế, chính sách vượt trội phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”.
Thứ 2, về cơ sở pháp lý: Nghị quyết số 76/2022/QH15 của Quốc hội quy định: “Giao Chính phủ nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, trình Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14 trong thời gian sớm nhất”.
Thứ 3,về căn cứ thực tiễn: Qua tổng kết Nghị quyết số 54/2014/QH14 cho thấy, phạm vi, quy mô, tính chất của các chính sách hiện hành còn chừng mực, chưa tạo sức nặng đột phá; nhiều vướng mắc về thể chế đang cản trở phát triển. “Trong khi đó, Thành phố là trung tâm kinh tế, thương mại, tài chính lớn nhất cả nước, có vai trò quan trọng trong điều tiết về ngân sách trung ương, hiện đang đóng góp khoảng 27%. Việc có chính sách vượt trội là cần thiết không chỉ đối với Thành phố mà cả Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả đất nước.” – Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh thông tin.
Thảo luận kỹ để bảo đảm tính hợp lý
Theo báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh thông tin, căn cứ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hồ sơ Dự thảo Nghị quyết cơ bản đủ điều kiện trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5. Tuy nhiên do phạm vi chính sách được đề xuất là khá rộng, trên nhiều lĩnh vực; Một số chính sách mới, tác động trực tiếp đến NSNN, đời sống, xã hội; Nghị quyết chứa đựng nhiều quy định khác với pháp luật hiện hành. Vì vậy, để có căn cứ vững chắc cho việc quyết định, cơ quan thẩm tra đề nghị Báo cáo đánh giá tác động cần: Cụ thể cả về mặt tích cực và cả những thách thức, những tác động không thuận khi triển khai.Cần chi tiết hơn về kết quả đầu ra; nhất là các chính sách tác động đến thu chi NSNN; đến nguồn lực thực hiện.
Về thời điểm thông qua, theo Báo cáo thẩm tra, Nghị quyết 76 của Quốc hội quy định: Giao Chính phủ đề xuất hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù trong thời gian sớm nhất”. Vì vậy, đa số ý kiến cho rằng, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, để Nghị quyết của Đảng sớm đi vào cuộc sống, trong trường hợp bảo đảm chất lượng soạn thảo thì có thể trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5.
Tuy nhiên, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh, một số ý kiến cho rằng, do Dự thảo có một số nội dung đang được thảo luận và có thể thay đổi trong dự thảo các Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản…; các luật này theo kế hoạch đều được thông qua tại Kỳ họp thứ 6, vì vậy, để bảo đảm tính hợp lý, cần trình tại Kỳ họp thứ 5, thông qua tại Kỳ họp thứ 6.
Nghị quyết tạo tiền đề quan trọng cho bước phát triển mới
Ngoài những quan điểm nêu trong Tờ trình, cơ quan thẩm tra cho rằng việc ban hành Nghị quyết cần lưu ý một số quan điểm, nguyên tắc cơ bản:
Các quy định cần tháo gỡ kịp thời vướng mắc về thể chế đang cản trở phát triển, phát huy tiềm năng, khắc phục sức ỳ trong thực hiện các định hướng thời gian qua; song tuyệt đốikhông lợi dụng xây dựng pháp luật để hợp thức hóa sai phạm.
Chính sách mới cần “mang tính đột phá”, “vượt trội” theo đúng tinh thần Nghị quyết 24-NQ/TW, Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị, Nghị quyết81/2023/QH15 của Quốc hội; song cần khả thi, có trọng tâm, không dàn trải; tránh lợi dụng chính sách gây thất thoát, lãng phí.
Phải thực sự mang tính lan tỏa, tác động sâu rộng không chỉ đối với Thành phố mà cần mang lại hiệu ứng tích cực đối với vùng miền và đất nước, giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến vai trò chủ đạo của NSTW.
Đi đôi với tăng cường phân cấp, phân quyền, cần đề cao trách nhiệm; song cũng rất cần một cơ chế bảo vệ, khuyến khích người nhiệt huyết, dám nghĩ, dám làm, giám chịu trách nhiệm.
9 nhiệm vụ để hoàn thiện Nghị quyết
Về phạm vi chính sách, Cơ quan thẩm tra ghi nhận Cơ quan soạn thảo đã phối hợp với chính quyền Thành phố xây dựng Dự thảo nghiêm túc, công phu, tâm huyết, cầu thị, thể hiện trên một số khía cạnh như Các quy định phù hợp với định hướng trong các Nghị quyết của Đảng và Quốc hội; Các chính sách khá toàn diện trên nhiều lĩnh vực; Bảo đảm tính kế thừa Nghị quyết 54, tích hợp một số chính sách tương đồng với các địa phương có cơ chế đặc thù.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh cho rằng “Nếu thực hiện thành công thí điểm các chính sách trong Dự thảo sẽ tạo tiền đề quan trọng cho bước phát triển mới.”
Tuy nhiên, để tiếp tục hoàn thiện, Ủy ban Tài chính và Ngân sách cho rằng, một số vấn đề cần cân nhắc, cụ thể:
Thứ nhất, Chính phủ cần làm rõ:Với phạm vi chính sách như trong Dự thảo thì đã đủ để tháo gỡ vướng mắc về thể chế đang cản trở tiến trình phát triển hay chưa. Xét về số lượng chính sách là tương đối rộng, do vậy, cần có sự lựa chọn, có trọng tâm, tránh dàn trải để mỗi chính sách đều có cơ hội đi vào cuộc sống.
Thứ hai, cần chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá, tạo bước chuyển mớitrong khai thác tiềm năng theo đúng Nghị quyết 31; tránh nhiều về số lượng nhưng hạn chế về sức nặng.
Thứ ba,về tính bao quát, hợp lý của chính sách. Dự thảo tập trung nhiều vào chính sách chi ngân sách. Tuy nhiên, các chính sách thu ngân sách (như thuế, phí…) còn khá mỏng, trong khi Thành phố có đặc thù, lợi thế rất lớn trong khai thác nguồn thu. Vì vậy, về lâu dài, đề nghị nghiên cứu, có chính sách thu khả thi, góp phần cân đối nguồn lực cho những chính sách chi ngân sách.
Thứ tư,đề nghị rà soát lại các chính sách có tác động trực tiếp đến NSTW như các đề xuất miễn, giảm thuế để phù hợp với bối cảnh hiện nay, nhất là khi chuẩn bị áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu. Mặc dù rất cần một cơ chế ưu đãi so với các địa phương khác, cần thu hút nhân tài, lao động chất lượng cao, song tránh tạo chênh lệch quá lớn về thu nhập giữa người lao động.
Thứ năm, Dự thảo quy định theo hướng phân cấp, phân quyền mạnh mẽ; nhiều quyền hạn được giao cho các tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, còn thiếu vắng các quy định về trách nhiệm; đề nghị bổ sung để bảo đảm đúng nguyên tắc quyền hạn đi đôi với trách nhiệm.
Thứ sáu, về mối quan hệ với các dự thảo luật liên quan. Tờ trình đề xuất một số chính sách mới tương thích với các luật đang sửa đổi như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản… Hiện nay nhiều nội dung ở các dự thảo này còn ý kiến khác nhau. Vì vậy, đề nghị bám sát vì: Cho dù Nghị quyết này hoàn toàn có thể quy định khác với các luật đó, song vẫn phải bảo đảm khả thi, hợp lý.
Thứ bảy, về điều kiện bảo đảm triển khai. Để triển khai các quy định này cần khá nhiều văn bản hướng dẫn thi hành về quy trình, thủ tục… Vì vậy, đề nghị: (1) Quy định rõ trong điều khoản thi hành những công việc cần triển khai; giao trách nhiệm cụ thể; tránh ban hành xong nhưng không thể vận hành do các tổ chức, cá nhân không rõ căn cứ triển khai. (2) Về cơ chế ủy quyền, đề nghị bảo đảm đúng nguyên tắc ủy quyền. (3) Bổ sung quy định về tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện.
Thứ tám, về thẩm quyền, Dự thảo quy định một số vấn đề không thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội. Đề nghị không quy định nội dung này.
Thứ chín, để bảo đảm đúng mục tiêu thí điểm, Tờ trình cần làm rõ giá trị nhân rộng mô hình sau thí điểm để các tỉnh, thành khác có thể học tập, nhân rộng.
