Chính phủ cường quốc Tây Âu bị lật đổ, nền kinh tế vốn liêu xiêu có thể bị “hạ gục”

Sự kiện chính phủ bị lật đổ có thể khiến nền kinh tế Pháp vốn đang liêu xiêu có thể rơi vào một cuộc khủng hoảng nguy hiểm. (Nguồn: AP)

Lần đầu tiên sau hơn 60 năm, Quốc hội Pháp đã thông qua một động thái bất tín nhiệm, do phe cánh tả cứng rắn đề xuất và được phe cực hữu do chính trị gia kỳ cựu Marine Le Pen đứng đầu ủng hộ.

Theo đó, chính phủ của Thủ tướng Barnier cũng là chính phủ đầu tiên của Pháp bị lật đổ trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, trong hơn 60 năm qua. Và chính trị gia kỳ cựu và nhà đàm phán nổi tiếng Michel Barnier trở thành Thủ tướng Pháp tại vị ngắn nhất, khi buộc phải từ chức chỉ sau 3 tháng tồn tại.

Văn phòng Tổng thống Pháp Macron cho biết, Thủ tướng Barnier sẽ nộp đơn từ chức ngay trong ngày. Theo Hiến pháp nước này, việc từ chức sẽ tự động được chấp thuận.

Ngay sau khi có thông báo về kết quả của cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, người đứng đầu phe cánh tả trong Quốc hội bà Mathilde Panot – thành viên đảng cực tả Nước Pháp bất khuất (LFI) và cũng là một phần của Liên minh cánh tả Mặt trận bình dân mới phát biểu với giới truyền thông rằng: “Sự hỗn loạn không phải do chúng ta, mà là do ông Macron trong 7 năm qua. Chúng tôi hiện đang yêu cầu Tổng thống từ chức và kêu gọi bầu cử Tổng thống sớm để giải quyết cuộc khủng hoảng chính trị đang ngày càng trầm trọng”.

Kết quả này đã “giáng một đòn mạnh” vào Tổng thống Emmanuel Macron. Các đảng đối lập cũng kêu gọi ông từ chức và phải chịu trách nhiệm cho việc bổ nhiệm ông Barnier làm Thủ tướng. Tuy nhiên, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron không có nghĩa vụ phải làm như vậy vì nhiệm kỳ của ông sẽ chỉ kết thúc vào mùa Xuân năm 2027.

Điểm yếu cơ bản của nền kinh tế Pháp?

Phản ứng đối với sóng gió mới nhất trên chính trường Pháp vẫn còn trái chiều. Nhưng dự kiến, nội các của ông Barnier ​​sẽ từ chức hàng loạt, chỉ hai tháng rưỡi sau khi nhậm chức. Diễn biến mới này gây ra những lo ngại về tác động đối với nền kinh tế Pháp và các nền kinh tế châu Âu khác vì khó có khả năng dự luật ngân sách sẽ được ban hành vào cuối năm.

Khi Thủ tướng Michel Barnier công bố kế hoạch cắt giảm thâm hụt vào tháng 10, hứa sẽ giảm thâm hụt công từ khoảng 6% GDP xuống còn 3% vào năm 2029 , kế hoạch này được coi là nỗ lực đưa nền kinh tế Pháp vào vùng biển bình lặng hơn. Nhưng với việc Quốc hội bác bỏ đề xuất của ông bằng cách bỏ phiếu lật đổ chính phủ, khiến mọi hy vọng tránh được “cơn bão kinh tế” bị đảo lộn.

Các nhà lập pháp đã phản ứng với quyết định của ông Barnier về việc liên kết một cuộc bỏ phiếu về một phần ngân sách năm 2025 — bước đầu tiên để đưa thâm hụt ngân sách theo hướng tuân thủ các quy tắc tài chính của Liên minh châu Âu — với một phương tiện hiến pháp đặc biệt, chỉ cho phép dừng các dự luật thông qua một động thái khiển trách.

Như vậy, những gì có vẻ là cách duy nhất của Thủ tướng Barnier nhằm thông qua ngân sách tại Quốc hội giờ đây đã phản tác dụng.

Cuộc khủng hoảng mới nhất này lại xảy ra vào đúng thời điểm một số chỉ số kinh tế tương đối ổn định. GDP của Pháp dự kiến ​​sẽ tăng 1,1% trong năm nay, trong khi GDP của Đức dự kiến ​​sẽ giảm 0,2%. Tỷ lệ thất nghiệp ở mức 7,4%, cũng tương đối thấp đối với kinh tế Pháp. Lạm phát đã giảm xuống còn khoảng 2% từ mức 5% của vài năm trước.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Denis Ferrand, người đứng đầu Viện nghiên cứu kinh tế Rexecode có trụ sở tại Paris, những con số tương đối tốt này không thể che giấu được sự suy yếu của nền kinh tế Pháp trong vài năm qua.

“Các công ty Pháp và châu Âu đã trở nên kém cạnh tranh hơn với các công ty Trung Quốc, vì chi phí sản xuất của chúng tôi đã tăng 25% kể từ năm 2019, trong khi chúng chỉ tăng 3% ở Trung Quốc trong cùng kỳ”, GS. Ferrand nói với tờ DW.

Nguyên nhân là do nhiều năm lạm phát cao, lãi suất tăng và giá năng lượng tăng vọt, đặc biệt là từ sau khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine (2/2022) – đã dẫn đến “rất nhiều hệ lụy” với kinh tế châu Âu.

GS. Ferrand chia sẻ, “Kết quả cuộc khảo sát hàng quý của chúng tôi đối với chủ sở hữu 1.000 công ty vừa và nhỏ của Pháp về hành vi đầu tư vào tháng 10 cho thấy, chỉ có 36% trong số họ có kế hoạch duy trì khoản đầu tư, trong khi 45% cho biết họ sẽ hoãn lại và 18% muốn hủy bỏ”.

“Xu hướng đó bắt đầu xuất hiện từ đầu năm, nhưng nó thực sự đáng chú ý, sau cuộc bầu cử quốc hội bất ngờ vào tháng 7 vừa qua”, ông cho biết thêm.

Một cuộc khảo sát vào giữa tháng 11 của Công ty tư vấn Ernest & Young (Anh) đối với 200 nhà đầu tư quốc tế cũng mang lại kết quả tương tự. Theo đó, gần một nửa số người được hỏi đã thu hẹp hoặc hoãn các dự án đầu tư của họ.

Pháp đã từng đứng đầu cuộc khảo sát về sức hấp dẫn đầu tư của Ernest & Young tại châu Âu kể từ năm 2019. Nhưng hiện tại, kinh tế Pháp không còn hấp dẫn như vậy, nếu không muốn nói là khá tệ. Luật sư Philippe Druon chuyên về phá sản và tái cấu trúc, thuộc Công ty luật Hogan Lovells có trụ sở tại Paris, xác nhận rằng, các nhà đầu tư đang tỏ ra rất thận trọng, trong khi số lượng các vụ phá sản đang gia tăng mạnh. Dự kiến ​​sẽ có khoảng 65.000 công ty nộp đơn xin phá sản trong năm nay, so với 56.000 công ty vào năm ngoái.

Pháp có thể rơi vào khủng hoảng tài chính?

Việc không thông qua ngân sách không chỉ khiến thâm hụt tiếp tục tăng mà còn có thể đẩy Pháp rơi vào tình trạng vỡ nợ.

Tuy nhiên, đánh giá tình hình hiện tại, Nhà kinh tế trưởng Anne-Sophie Alsif tại Công ty tư vấn BDO ở Paris, cho rằng, tự những yếu tố về kinh tế sẽ không tạo nên một tình hình kinh tế nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu cộng thêm yếu tố chính trị thì có.

“Các số liệu kinh tế vĩ mô của nền kinh tế Pháp có vẻ sắp được cải thiện, nhưng nếu chính phủ sụp đổ ngay bây giờ và không có kế hoạch ngân sách năm 2025 phù hợp nào được quốc hội thông qua, chúng tôi sẽ rơi vào khủng hoảng kinh tế. Sẽ là thảm họa”, bà Anne-Sophie Alsif nói.

“Tình hình hiện tại sẽ báo hiệu tới các nhà đầu tư rằng, đất nước của chúng tôi không có khả năng thực hiện kế hoạch giảm thâm hụt”, bà Alsif nhấn mạnh.

Nếu chính phủ chính thức bị lật đổ, khả năng ngân sách năm 2024 sẽ được “sao chép” vào năm 2025. Nhưng đó là ngân sách khiến thâm hụt của chúng tôi tăng lên hơn 6%”. Tình hình đang cho thấy, quyết định giải tán Quốc hội của Tổng thống Macron là một sai lầm to lớn. Bây giờ chúng tôi buộc phải điều hành đất nước thông qua liên minh, nhưng chúng tôi không có khả năng làm như vậy và do đó phải đối mặt với tình hình chính trị cực kỳ bất ổn”, bà Anne-Sophie Alsif phân tích.

Trên thực tế, ngân sách tạm thời sẽ không cho phép thực hiện các cải cách cần thiết như cắt giảm chi tiêu công hoặc tăng thuế, làm gia tăng áp lực lên nợ công. Điều này khiến triển vọng tăng trưởng kinh tế Pháp trở nên mờ mịt, với dự báo GDP năm 2025 chỉ đạt 0,6%, giảm mạnh so với mức 1,1% năm 2024.

Trong khi đó, lợi suất trái phiếu chính phủ Pháp tăng cao, vượt qua cả trái phiếu Hy Lạp – phản ánh sự suy giảm niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế. Các quỹ hưu trí và tổ chức tài chính nước ngoài đã bắt đầu rút vốn khỏi quỹ trái phiếu Pháp, gây áp lực lớn lên chính phủ.

Ngoài ra, chi phí vay tăng cao làm giảm khả năng đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng như cơ sở hạ tầng và dịch vụ công. Điều này đẩy nền kinh tế Pháp vào tình trạng trì trệ, tác động tiêu cực đến lòng tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Tất nhiên, vẫn có một số nhà đầu tư tỏ ra khá tự tin. Chẳng hạn, ông Christopher Dembik, cố vấn đầu tư tại Công ty con Pictet Asset Management của Thụy sỹ, có trụ sở tại Paris lại có quan điểm khác về tình hình hiện nay. “Thật là cường điệu khi nói rằng Pháp đang bên bờ vực khủng hoảng tài chính. Điều đó có nghĩa là quốc gia này sẽ không thể tái cấp vốn cho khoản nợ của mình, giống như Hy Lạp vào năm 2009. Nhưng thị trường hiện không cho thấy điều đó”, ông Dembik nói.

Cũng theo chuyên gia Christopher Dembik, “Paris ở vị thế quá lớn để sụp đổ so với các quốc gia châu Âu khác”, tuy nhiên, “Brussels đang bắt đầu hết kiên nhẫn với sự bất lực rõ ràng của Paris trong việc giảm nợ công”.

Các cơ quan xếp hạng tín nhiệm cũng đã đưa ra cảnh báo về việc nếu Pháp không giải quyết được vấn đề thâm hụt ngân sách, tình trạng bất ổn tài chính sẽ kéo dài. Pháp đang đứng trước ngưỡng cửa của một cuộc khủng hoảng kinh tế lớn, trong đó bất ổn chính trị trở thành nguyên nhân chính.

Nếu tình trạng bế tắc tiếp diễn, Pháp có thể đối mặt với một cuộc khủng hoảng kinh tế sâu rộng hơn, với tăng trưởng trì trệ, nợ công gia tăng và lòng tin thị trường tiếp tục suy giảm.