Chân dung ghép gốm trên nền sơn mài của hoạ sĩ Tô Ngọc Trang

“Chiêm bao” là triển lãm cá nhân đầu tiên của họa sĩ Tô Ngọc Trang, hay còn gọi là Trang Trọc. Triển lãm trưng bày 26 bức chân dung ghép gốm trên nền sơn mài. Phần lớn chân dung là những gương mặt nổi tiếng trong nhiều lĩnh vực, từ tôn giáo, chính trị, khoa học, nghệ thuật đến các biểu tượng văn chương như: Chúa Jesus, Đức Phật, Magaret Thatcher, Einstein, Lev Tolstoy, Picasso, Bùi Xuân Phái, Don Quixote, Chí Phèo, Thị Nở, Lão Hạc, Bá Kiến…

Trong đó, họa sĩ cũng tự họa bản thân bằng những mảnh gốm vỡ từ một chiếc bát của vợ. Đây là tác phẩm đầu tiên trong chùm tác phẩm “Chiêm bao”, cũng là tác phẩm đã mở ra một giai đoạn sáng tác mới của anh.

Hoạ sĩ Tô Ngọc Trang cho biết: “Cuối năm 2021, vợ tôi làm vỡ 1 cái bát rất đẹp, nhờ tôi gắn lại. Nhìn đống mảnh vỡ, tôi thấy giống bản thân đến lạ. Tôi đã thử ghép chúng thành mặt mình. Và cuối cùng ai đến xem cũng nhận ra đó là Trang Trọc.

Thấy trò chơi này rất vui, tôi tiếp tục nhặt nhạnh mảnh gốm vỡ quanh nhà và xin khắp nơi. Bà con rất mừng vì dọn rác giúp họ. Tôi nhận ra mảnh gốm vỡ có tính bền vững. Ngoài ra nó muôn hình vạn trạng. Từ hình, mảng, khối cho đến màu. Trong khi hội họa truyền thống đã và đang dùng các chất liệu lâu đời như màu nước, sơn dầu, sơn mài, acrylic để biểu đạt, thì tại sao ta lại không dùng các mảnh gốm vỡ đã dạng để kết hợp với nhau, gợi cả hình, khối và màu để làm ra một cảm nhận?”.

Chất liệu mà họa sĩ Tô Ngọc Trang sử dụng trong tác phẩm của mình là gốm vỡ. Tức là gốm ở thể “rác”, một chất liệu phái sinh từ một sản phẩm đã từng hoàn chỉnh trước khi vỡ.

Khác với nghệ thuật ghép mảnh Mosaic hay ghép gốm trang trí trong kiến trúc lăng mộ thời Nguyễn và trong kiến trúc đô thị hiện đại, ngôn ngữ sáng tạo của Tô Ngọc Trang là dùng những mảnh gốm vỡ tự nhiên, hoàn toàn không sử dụng máy móc hay thiết bị cơ khí nào để tạo hình các mảnh vỡ theo ý chí chủ quan.

Cảm nhận về triển lãm của Tô Ngọc Trang, hoạ sĩ Lý Trực Sơn chia sẻ: “Tôi không dám chắc về tỷ lệ người thích những bức chân dung làm theo kiểu quá khác thường của Tô Ngọc Trang, tôi thì thích chúng và mau chóng gần gũi yêu chúng. Đôi khi ý tưởng nghệ thuật tới với nghệ sĩ đột ngột như gặp một sự cố nhỏ nhoi, một cái bát cổ, một cái ang gốm xưa rơi vỡ làm mở ra một khoảng sáng.

Những mảnh vỡ trở thành họa tiết, tập hợp lại thành chân dung của những nhân vật đã là biểu tượng của khoa học, nghệ thuật, tôn giáo, chính trị hoặc chỉ xuất hiện trong văn chương…”

Triển lãm diễn ra đến ngày 19/1/2025 tại Area 75 – Art& Auction 75 Hàng Bồ, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. 

Họa sĩ Tô Ngọc Trang tốt nghiệp ngành sơn mài, Đại học Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội. Giai đoạn đầu của sự nghiệp hội họa, ông làm họa sĩ minh họa tại NXB Kim Đồng và giành nhiều giải thưởng lớn về minh họa như Giải thưởng minh họa từ Đại học Street Bank, Mỹ (2001), Giải thưởng minh họa của Hiệp hội Xuất bản Thế giới (2002)…