Mặc dù đến đầu tháng 11 mới bước vào thời gian cao điểm của vụ thu hoạch sắn nguyên liệu, nhưng hiện nay tại một số địa phương, người dân bắt đầu nhổ sắn ồ ạt, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng, giá trị kinh tế của cây sắn. Việc thu mua nguyên liệu diễn ra ồ ạt, mạnh ai nấy làm dẫn đến xáo trộn thị trường, giá cả sản phẩm bấp bênh; chất lượng cây giống không đảm bảo cho vụ sau… Tình trạng này đã diễn ra nhiều năm, song chưa có hướng khắc phục.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn, năm 2023, toàn tỉnh trồng được 2.674,1 ha sắn nguyên liệu, đạt 98,2% kế hoạch, năng suất ước đạt 162,9 tạ/ha, sản lượng ước đạt 43.561,1 tấn. Vùng nguyên liệu sắn tập trung chính tại các huyện: Quảng Hòa, Hạ Lang, Trùng Khánh, Thạch An, Bảo Lâm, Bảo Lạc và Thành phố.
Quảng Hòa là địa phương có thế mạnh về phát triển nông nghiệp hàng hóa, người dân có kinh nghiệm, biết cách tổ chức sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật, nhạy bén với thị trường. Do đó, các cây trồng luôn đạt năng suất, sản lượng cao. Hơn nữa, người dân khai thác tốt tiềm năng về cửa khẩu nên chủ động trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Riêng đối với cây sắn nguyên liệu, năm 2023, toàn huyện trồng trên 500 ha, tập trung tại các xã: Đại Sơn, Cách Linh, Phúc Sen, Bế Văn Đàn, thị trấn Hoà Thuận và thị trấn Tà Lùng. Để tăng giá trị kinh tế cho cây trồng, người dân tiếp tục duy trì và mở rộng diện tích trồng sắn, thực hiện luân canh 3 vụ mía trồng 1 vụ sắn. Điều này không những giúp cải tạo, phục hồi đất mà còn tận dụng được lượng phân bón dư thừa cho cây trồng, tiết kiệm chi phí cho sản xuất.
Theo lịch thời vụ, sắn nguyên liệu được trồng sắn vào cuối tháng 2 đầu tháng 3 và thu hoạch vào tháng 11 hằng năm. Căn cứ vào thời gian sinh trưởng và phát triển, cây sắn phải đạt tối thiểu 8 tháng trở lên mới được thu hoạch và theo khuyến cáo của ngành chuyên môn tốt, nhất cây phải đạt thời gian trồng từ 11 – 12 tháng, lúc này toàn bộ chất dinh dưỡng sẽ dồn xuống củ, đạt hàm lượng tinh bột cao. Nếu thu hoạch sắn non, hàm lượng tinh bột thấp, chất lượng sản phẩm kém. Cụ thể, khi thu sớm thì cứ hơn 5 kg củ tươi mới thu được 1 kg tinh bột, trong khi nếu đủ thời gian thì chỉ cần gần 4 kg sắn tươi thu được 1 kg tinh bột. Song, trên thực tế, nhiều năm qua, người dân ở các địa phương đã ồ ạt thu hoạch sớm sắn nguyên liệu để có thời gian cho thu hoạch mía và trồng các cây trồng khác.
Theo ghi nhận của phóng viên, trong vụ sản xuất năm 2022, người dân tại các xã: Đại Sơn, Cách Linh, Mỹ Hưng, thị trấn Hòa Thuận và thị trấn Tà Lùng đẩy lịch thu hoạch sắn lên sớm hơn 20 ngày so với thực tế trong khi sắn chưa đủ thời gian phát triển củ, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng, giá trị kinh tế của cây sắn. Việc thu mua nguyên liệu diễn ra ồ ạt, mạnh ai nấy làm dẫn đến xáo trộn thị trường, giá cả bấp bênh, Nhà máy chế biến tinh bột sắn địa phương không bố trí được lịch thu mua hợp lý.
Bà Nông Thị Hiền, cán bộ Phòng Nguyên liệu Nhà máy chế biến tinh bột sắn Cao Bằng cho biết: Để chuẩn bị tốt các điều kiện cho sản xuất niên vụ 2023 – 2024, từ đầu tháng 10, Nhà máy cử cán bộ nông vụ thăm đồng, nhổ thử các mẫu đánh giá tình hình sinh trưởng phát triển của cây sắn. Hiện cây sắn đang phát triển tốt, đối với diện tích bị nhiễm bệnh đã được phục hồi lại. Nhưng nếu người dân thu hoạch chưa đủ thời gian (khi lá còn xanh, củ nhỏ, non, vỏ dày, nhựa nhiều, chưa có nhiều tinh bột) thì năng suất sẽ giảm khoảng 40%. Vì vậy, thời gian thu hoạch tốt nhất là khi thân cây già, lá vàng rụng từ 2/3 thân trở lên lúc đó củ to, vỏ mỏng, nhiều tinh bột, năng suất đạt cao nhất. Nhà máy khuyến cáo người dân cần tính toán, chọn lựa thời điểm thu hoạch sắn thích hợp nhằm tăng hiệu quả kinh tế, đảm bảo chất lượng cây giống cho vụ sau. Đồng thời, Nhà máy cam kết thu mua hết toàn bộ sắn nguyên liệu theo giá thị trường.
Theo kế hoạch, Nhà máy chế biến tinh bột sắn Cao Bằng khởi động sản xuất vào trung tuần tháng 11/2023. Đến nay, công tác bảo dưỡng, thay thế, lắp mới máy móc và chuẩn bị nhân công cơ bản hoàn tất. Nhà máy cũng xây dựng kế hoạch thu mua nguyên liệu theo vùng, tránh chồng chéo; ưu tiên thu mua vùng nguyên liệu tại các huyện trọng điểm. Nhà máy mong muốn các cấp, ngành vào cuộc quản lý tốt vùng nguyên liệu, tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, gây xáo trộn thị trường, thiệt hại cho nhà đầu tư. Về phía người dân cần tuân thủ đúng lịch thu hoạch, cam kết tiêu thụ sản phẩm, không nhổ sắn non, nhổ ồ ạt, ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất cũng như chất lượng sản phẩm.
Thái Hà
