Huyện Hòa An có nhiều dân tộc cùng sinh sống như: Tày, Nùng, Mông, Dao…, trong đó dân tộc Mông sinh sống tập trung ở nhiều xã trên địa bàn huyện. Phát huy truyền thống quê hương cách mạng và nâng cao giá trị văn hóa dân tộc, huyện triển khai nhiều giải pháp thiết thực để giữ gìn, phát huy giá trị trang phục truyền thống dân tộc Mông.
Xác định việc bảo tồn và phát huy giá trị trang phục truyền thống dân tộc thiểu số góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế – xã hội, phát triển bền vững văn hóa, nâng cao lòng tự hào dân tộc trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Ngày 1/12/2020, Huyện ủy Hòa An ban hành Nghị quyết số 04-NQ/HU về việc tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng về phát huy truyền thống quê hương cách mạng và nâng cao giá trị văn hóa dân tộc huyện Hòa An giai đoạn 2020 – 2025; UBND huyện xây dựng kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 04-NQ/HU và kế hoạch triển khai thực hiện Đề án “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” trên địa bàn huyện giai đoạn 2020 – 2030. Tổ chức tuyên truyền lồng ghép tại hội nghị tuyên truyền phổ biến pháp luật về Đề án “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2020 – 2030 nhằm nâng cao nhận thức và tầm quan trọng của việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Mỗi cơ quan, đơn vị, các xã, thị trấn xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương và từng cơ quan, đơn vị. Huyện vận động thành lập câu lạc bộ hát dân ca gắn với các hội, nhóm may thêu, dệt trang phục truyền thống tại các xóm, xã (Đại Tiến, Hồng Việt, Nam Tuấn, Dân Chủ). Hằng năm tổ chức các hội thi trình diễn trang phục dân tộc, thi hát dân ca, định hướng truyền dạy nghề dệt vải, dệt thổ cẩm, nghề may, khâu, thêu trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện gắn với thị trường và phát triển du lịch bền vững. Tổ chức trình diễn, trưng bày trang phục, nhạc cụ truyền thống của các dân tộc trong các lễ hội, hội thi của huyện, các trường học. Tuyên truyền vận động cán bộ, công chức, viên chức, nhân dân, học sinh may mỗi người một bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình mặc trong các dịp các lễ, Tết, kỷ niệm các sự kiện chính trị của đất nước và địa phương. Chị Hoàng Thị Thu, dân tộc Mông, xã Quang Trung (Hòa An) cho biết: Trong sinh hoạt, lao động sản xuất, chúng tôi ít mặc trang phục truyền thống vì bất tiện, nhưng trong các dịp hội, lễ, Tết, chúng tôi đều có ý thức mặc và thích mặc trang phục truyền thống dân tộc vì nó không chỉ đẹp mà còn mang bản sắc dân tộc mình.
Tuyên truyền nhân dân nâng cao nhận thức về văn hóa trang phục dân tộc và ý thức tự hào, tự tin của đồng bảo về trang phục của dân tộc mình, Phòng Văn hóa – Thông tin, Trung tâm Văn hóa và Truyền thông huyện phối hợp với một số ngành, đoàn thể (Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Liên đoàn Lao động, Phòng Giáo dục và Đào tạo…) tổ chức các buổi biểu diễn văn nghệ, trình diễn trang phục dân tộc tại các lễ hội, hội thi, các ngày kỷ niệm như: hát ru, hát dân ca, trình diễn trang phục dân tộc tại Lễ hội đền Vua Lê, hội thi văn nghệ, trình diễn trang phục dân tộc Mông cấp huyện tại xóm Văn Thụ, xã Nam Tuấn, thi trình diễn trang phục dân tộc nhân dịp chào mừng kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam tại Trường THCS Bế Triều, tổ chức tuyên truyền phòng, chống bạo lực gia đình và trình diễn trang phục dân tộc Mông tại xóm Ca Rài, xã Đại Tiến nhân kỷ niệm Ngày Gia đình Việt Nam…
Tuy nhiên, qua tìm hiểu về thực trạng đời sống văn hóa của đồng bào Mông ở các xã Hồng Việt, Dân Chủ, Đại Tiến, hiện chỉ có khoảng 5% người Mông trong các xóm thường xuyên mặc trang phục truyền thống; 10% thỉnh thoảng mới mặc, còn lại không mặc trang phục truyền thống. Số làng, xóm, vùng đồng bào tự dệt, nhuộm và may mặc như các xã: Đại Tiến, Dân Chủ, Quang Trung, Nguyễn Huệ, Ngũ Lão hiện nay còn rất ít. Chất liệu sản xuất trang phục, cách thức trang trí hoa văn trên trang phục đang có những thay đổi ngày càng xa rời nguyên bản, truyền thống: nguyên liệu sợi bông, lanh được thay bằng len; màu nhuộm chàm không còn là màu tự nhiên; hoa văn trang trí không còn theo các hình mẫu truyền thống…
Trước thực trạng trên, UBND huyện đưa ra nhiều giải pháp trước mắt và lâu dài để bảo tồn và phát huy trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện, trong đó có dân tộc Mông. Các cơ quan, đơn vị chức năng ghi hình lưu lại hình ảnh trang phục mà đồng bảo dân tộc sử dụng trong những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, như khi lên rẫy, ra đồng, trong dịp lễ hội, nghi lễ tâm linh… để có tư liệu cho việc khôi phục. Xây dựng trang web giới thiệu, quảng bá về trang phục truyền thống gắn với giới thiệu quảng bá văn hóa các dân tộc thiểu số. Tổ chức trưng bày, triển lãm ảnh, trang phục truyền thống các dân tộc trong các dịp lễ hội, kỷ niệm các ngày lễ của đất nước; tổ chức các cuộc thi trình diễn trang phục dân tộc, thi hát dân ca, ngày hội văn hóa dân tộc Mông gắn với các lễ hội văn hóa, các sự kiện phù hợp tại địa phương như: Hội xuân Án Lại, Lễ hội đền Vua Lê, Lễ hội đền Dẻ Đoóng, Ngày hội văn hóa dân tộc Mông, cuộc thi phụ nữ duyên dáng với trang phục dân tộc; xây dựng phòng trưng bày trang phục truyền thống tại huyện, các điểm di tích, điểm du lịch.
Tích cực mở các gian hàng ở các phiên chợ, nơi có danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa, qua đó khuyến khích đồng bào mặc trang phục truyền thống gắn với phát triển du lịch; tạo không gian, môi trường văn hóa cho đồng bào có dịp trưng diện những bộ trang phục truyền thống, Các trường học tổ chức thi tìm hiểu về di sản văn hóa, về trang phục truyền thống. Khuyến khích nhân dân tiếp tục trồng cây lanh dệt vải và tổ chức tập huấn sản xuất cho các làng nghề dệt truyền thống, thêu thủ công để khôi phục trang phục truyền thống. Thực hiện hỗ trợ các xóm còn có nghề dệt vải sợi, thuốc nhuộm, chỉ thêu cũng như công cụ hỗ trợ cho làng nghề. Chú trọng mở các lớp dạy nghề truyền thống về thổ cẩm, may, thêu váy áo cho đồng bào, trong đó Hội Phụ nữ các cấp đóng vai trò quan trọng vì họ là người tiếp nối các giá trị văn hóa đích thực của cộng đồng, gia đình, dòng họ, không chỉ để đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình mà còn bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Xuân Thương
