Cần những bước đột phá mạnh mẽ

Ảnh minh họa (Ảnh: VH)

Tính đến ngày 30/9/2024, lũy kế giải ngân vốn đầu tư công đạt 307.837,7 tỷ đồng, tương ứng 41,06% kế hoạch năm. Tỷ lệ này tăng nhẹ đến cuối tháng 10, với tổng giải ngân ước đạt 355.616,1 tỷ đồng, chiếm 47,43% kế hoạch cả năm. Dù các con số cho thấy nỗ lực cải thiện từ các bộ, ngành và địa phương, nhưng kết quả này vẫn chưa đáp ứng kỳ vọng khi vốn đầu tư công luôn được coi là “đầu kéo” quan trọng cho tăng trưởng kinh tế.

Các chương trình trọng điểm như Chương trình mục tiêu quốc gia và Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế – xã hội có tỷ lệ giải ngân khá hơn, lần lượt đạt 59,25% và 82,7% kế hoạch. Tuy nhiên, sự chậm trễ ở nhiều bộ, ngành và địa phương lớn khiến tỷ lệ giải ngân chung của cả nước bị kéo tụt. Một số đơn vị như Đài Truyền hình Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam có kết quả giải ngân tốt, đạt từ 70% đến 100%. Trong khi đó, nhiều địa phương có kế hoạch vốn lớn như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội lại có tỷ lệ giải ngân khá thấp, lần lượt đạt 19,63% và 44,62%.

Đặc biệt, nhóm các dự án trọng điểm quốc gia ngành Giao thông Vận tải cũng chưa đạt kết quả như mong đợi. Đến hết tháng 9/2024, tổng số vốn giải ngân cho 9 dự án quan trọng mới đạt 47,1% kế hoạch. Các nguyên nhân phổ biến được Bộ Tài chính chỉ ra bao gồm thiếu nguyên vật liệu, khó khăn trong giải phóng mặt bằng và các vướng mắc về quy trình phê duyệt thủ tục.

Bên cạnh những tín hiệu tích cực từ một số địa phương, vấn đề lớn nhất vẫn nằm ở sự chậm trễ của các bộ, ngành và địa phương chưa đạt mức bình quân giải ngân. Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, có tới 29/44 bộ, ngành trung ương và 22/63 địa phương giải ngân thấp hơn mức trung bình cả nước. Thậm chí, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam chưa giải ngân bất kỳ khoản nào trong năm nay, trong khi nhiều đơn vị như Ủy ban Dân tộc, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh hay Bộ Ngoại giao chỉ đạt tỷ lệ dưới 10%. Tình trạng này cho thấy những khó khăn mang tính hệ thống trong việc triển khai vốn đầu tư công.

Theo Bộ Tài chính, các khó khăn chủ yếu đến từ 3 nhóm nguyên nhân chính. Thứ nhất, các vướng mắc về thể chế, chính sách chưa được tháo gỡ triệt để. Các quy định về đầu tư công, giải phóng mặt bằng hay sử dụng vốn ODA vẫn còn nhiều bất cập, khiến quy trình triển khai kéo dài. Thứ hai, công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt tại các dự án giao thông trọng điểm. Các vướng mắc về đất đai, đền bù, tái định cư làm chậm tiến độ khởi công và thi công. Thứ ba, tình trạng thiếu nguyên vật liệu, nhất là cát san lấp, tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến các dự án xây dựng.

Để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Tài chính đã đưa ra loạt giải pháp mang tính quyết liệt. Trước tiên, cần tập trung điều chuyển vốn từ các dự án không có khả năng giải ngân sang các dự án có nhu cầu và tiến độ tốt hơn. Việc này cần được hoàn thành trước ngày 15/11/2024 để đảm bảo các nguồn lực được sử dụng hiệu quả. Đối với các dự án giao thông trọng điểm, Bộ Giao thông Vận tải cần phối hợp chặt chẽ với các địa phương để tháo gỡ các vướng mắc về nguồn vật liệu, đẩy nhanh thủ tục cấp phép mỏ khai thác.

Ngoài ra, các bộ, ngành cần phối hợp với Chính phủ và Quốc hội để sửa đổi các quy định pháp luật còn bất cập, đặc biệt liên quan đến giải phóng mặt bằng và quy trình sử dụng vốn ODA. Đây là những vấn đề không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân mà còn làm giảm hiệu quả của các dự án lớn. Đặc biệt, cần tăng cường trách nhiệm của các chủ đầu tư và đơn vị thực hiện dự án. Những trường hợp chậm trễ kéo dài cần được rà soát, xử lý kịp thời để tránh ảnh hưởng đến các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội chung.

Dù còn nhiều khó khăn, việc đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện cơ sở hạ tầng và nâng cao đời sống người dân. Trong những tháng cuối năm, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trung ương và địa phương, cùng với quyết tâm từ các chủ đầu tư sẽ là yếu tố quyết định để đạt được những kết quả khả quan hơn.

Thời gian không còn nhiều, nhưng nếu các giải pháp được triển khai đồng bộ và hiệu quả, tình hình giải ngân vốn đầu tư công có thể sẽ được cải thiện đáng kể. Đây không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn là cơ hội để khắc phục những điểm yếu cố hữu trong quản lý vốn, hướng tới một nền kinh tế phát triển bền vững hơn trong những năm tiếp theo./.