Theo Tổng Cục Quản lý thị trường, trong 6 tháng năm 2023, trên địa bàn TP Hà Nội có tới 81 vụ việc liên quan đến sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, số tiền xử phạt trên 1 tỷ đồng, gần 20.000 tang vật. Tại TP Hồ Chí Minh, các Đội Quản lý thị trường đã kiểm tra, xử lý 39 vụ vi phạm, với 5.403 đơn vị sản phẩm thuốc lá điện tử và phụ kiện thuốc lá điện tử nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ, trị giá hàng hóa vi phạm hơn 974 triệu đồng.
Ông Kiều Dương – Vụ trưởng Vụ Chính sách – Pháp chế, Tổng Cục Quản lý thị trường, khó khăn trong xử lý vụ việc liên quan đến thuốc lá thế hệ mới của lực lượng quản lý thị trường là công tác giám định rất khó khăn. Mặt hàng này không nằm trong danh mục cấm, nhưng cũng chưa được xác định là sản phẩm thuộc ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong khi đó, lợi nhuận kinh doanh các mặt hàng này vô cùng lớn, khiến nhiều đối tượng bất chấp.
Nếu chỉ dựa vào chính sách quản lý thuốc lá hiện hành là chưa đủ. Chúng tôi mong muốn, Chính phủ sớm định danh cụ thể về thuốc lá thế hệ mới, chính sách quản lý ra sao, làm cơ sở để các đơn vị chức năng xây dựng quy định quản lý đồng bộ với các quy định khác, đảm bảo hiệu quả quản lý – ông Dương nhấn mạnh.
Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá hiện nay định nghĩa thuốc lá theo hướng mở. Tức là bao gồm thuốc lá truyền thống được làm từ cây thuốc lá. Ngoài ra, khái niệm thuốc lá trong luật cũng bao gồm các nguyên liệu thay thế khác và được chế biến dưới dạng khác. Tuy nhiên, hiện nay chưa rõ cụm từ “nguyên liệu thay thế khác” có bao gồm các loại thuốc lá thế hệ mới hay không.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Bộ Công Thương hiện vẫn đang trong quá trình sửa đổi Nghị định 67/2013/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá (Nghị định 67). Hiện đang có nhiều luồng quan điểm về việc quản lý thuốc lá thế hệ mới như thế nào, có nên đưa vào Nghị định 67 không, nếu đưa thì đưa những nội dung gì. Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đang đề xuất bổ sung các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào đối tượng chịu thuế đặc biệt, vậy những sản phẩm cụ thể nào đang được đề xuất bổ sung vào đối tượng chịu thuế cũng là điểm có nhiều ý kiến khác nhau, cần được xác định và thống nhất.
Về khung pháp lý toàn diện cần đồng bộ, bao trùm từ việc quy định tiêu chuẩn chất lượng, quy chuẩn sản phẩm, các quy định về kinh doanh, sản xuất, xuất nhập khẩu và phân phối sản phẩm, chính sách về thuế, các quy định về ghi nhãn hàng hóa, quảng cáo, khuyến mại… cho cả thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng – ông Tuấn nhấn mạnh.
Cho rằng rất cả các loại thuốc lá đều có hại, TS Nguyễn Hải Công – Chủ nhiệm Khoa lao và bệnh phổi (Bệnh viện Quân y 175) nhìn nhận, việc thiếu hành lang pháp lý khiến thuốc lá điện tử nhập lậu tràn lan, gây nguy cơ không được kiểm soát chất lượng, không có người chịu trách nhiệm về những thông tin được in trên nhãn như thành phần hóa học, tỷ lệ hóa chất không được xác minh thực tế. Chính vì vậy, khi xảy ra tình trạng ngộ độc, sốc thuốc thì cơ quan chức năng cũng không truy cứu được trách nhiệm và khó có căn cứ xử lý. Điều đặc biệt nguy hại là để nhằm dụ dỗ giới trẻ, các đối tượng buôn bán đã pha chế, trà trộn các chất độc hại, ma túy vào sản phẩm, và giới trẻ vô tình hoặc hữu ý, sử dụng ma túy dưới vỏ bọc hút thuốc lá điện tử.
Kiến nghị cần tăng cường kiểm soát hơn nữa các loại hình thuốc lá thế hệ mới, PGS.TS Nguyễn Huy Nga – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Môi trường sức khỏe cho rằng: Về mặt chính sách, cần cập nhật các khái niệm về thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng hoặc các sản phẩm có chứa nicotine trong các văn bản pháp luật về quản lý thuốc lá. Thúc đẩy các chính sách về quản lý quảng cáo, mua bán các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là qua các kênh phân phối trực tuyến. Đồng thời, xây dựng hành lang pháp lý, thực thi nghiêm minh các quy định xử phạt đối với trẻ vị thành niên sử dụng bất kỳ loại thuốc lá nào. Về giáo dục, cần tiếp tục nâng cao nhận thức cho học sinh về tác hại của nicotine đối với thể chất, não bộ, các tác hại tiêu cực đối với sức khỏe khi sử dụng thuốc lá điện tử.\
