Cân bằng chính sách tiền tệ giữa nhiều biến số

Chính sách tiền tệ như “đi trên dây”

Phát biểu tại Diễn đàn ngân hàng 2023: Điều hành chính sách tiền tệ trước biến số kinh tế toàn cầu, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho hay, trong bối cảnh thị trường thế giới năm 2022, những tháng đầu năm 2023 biến động nhanh và mạnh cùng nhiều sự kiện chưa có tiền lệ trong nhiều thập kỷ, vượt khỏi mọi dự đoán trước đó.

Từ suy thoái sâu trong đại dịch COVID-19, kinh tế toàn cầu nhanh chóng chuyển trạng thái thành lạm phát cao kỷ lục, lên mức trên 8% tại Mỹ và trên 10% tại châu Âu; và hơn 80 quốc gia lạm phát từ hai con số trong năm 2022. Lạm phát tăng cao nên xu hướng thắt chặt tiền tệ là tất yếu, không tránh khỏi. Cụ thể, Fed tăng lãi suất với tần suất và tốc độ nhanh nhất trong lịch sử, 10 lần liên tiếp, tăng thêm 5% trong thời gian qua.

Những tháng đầu năm 2023, nhiều quốc gia tiếp tục đối mặt với rủi ro suy thoái kinh tế kèm lạm phát cao, thương mại toàn cầu giảm, khủng hoảng tại một số ngân hàng ở Mỹ, châu Âu tiếp tục đặt ra thách thức cho điều hành chính sách tiền tệ trên toàn thế giới.

Trong bối cảnh môi trường quốc tế biến động phức tạp, khó lường, là một nền kinh tế nhỏ lại có độ mở rất lớn như Việt Nam, nội tại còn nhiều khó khăn thách thức, Phó Thống đốc cho biết, công tác điều hành chính sách tiền tệ, nhất là điều hành lãi suất, tỷ giá, tín dụng gặp rất nhiều khó khăn.

NHNN phải xử lý hài hòa nhiều mục tiêu mâu thuẫn nhau như: làm sao để vừa hỗ trợ kinh tế phục hồi sau đại dịch mà vẫn đảm bảo kiểm soát lạm phát trong bối cảnh giá cả, lạm phát toàn cầu tăng cao; làm sao để giảm áp lực mất giá mạnh của đồng Việt Nam mà vẫn phải giữ ổn định mặt bằng lãi suất; làm sao để đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng trong khi vẫn phải đảm bảo nhu cầu tín dụng cho nền kinh tế… Về tín dụng, dù tăng trưởng tín dụng đang rất chậm, song nới lỏng tín dụng sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Toàn cảnh diễn đàn

Nhiệm vụ đặt ra vô cùng thách thức nhưng được sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, ngành Ngân hàng đã chủ động, linh hoạt, thích ứng nhanh với tình hình trong điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng, phối hợp chặt chẽ với các chính sách vĩ mô khác, các bộ, ngành để chung tay, góp sức, đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp, người dân khắc phục các khó khăn, đạt được các mục tiêu vĩ mô đặt ra.

Đặc biệt những tháng đầu năm 2023, trên cơ sở diễn biến tích cực của thị trường tiền tệ, lạm phát có khả năng kiểm soát theo mục tiêu đề ra, để tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, hỗ trợ phục hồi tăng trưởng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã điều chỉnh giảm 2 lần các mức lãi suất với mức giảm 0,3-1%/năm trong tháng 3 và 4/2023.

Bên cạnh đó, NHNN đã thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp để phấn đấu giảm lãi suất cho vay nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân theo tinh thần chỉ đạo của Quốc hội và của Chính phủ tại Nghị quyết 43 và Nghị quyết 11.

Về phía các NHTM, ông Bùi Thành Trung – Phó Tổng giám đốc phụ trách Khối Kinh doanh tiền tệ và đầu tư của OCB cho biết, xác định doanh nghiệp khó khăn thì ngân hàng cũng khó, ngược lại ngân hàng khó, doanh nghiệp càng khó. Cũng bởi vậy, thời gian qua, OCB đã có rất nhiều chương trình, chính sách để cùng tháo gỡ khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp như gói hỗ trợ DNNVV; hỗ trợ khách hàng bán lẻ với lãi suất ngắn hạn và dài hạn phụ thuộc vào điều kiện kinh doanh của khách hàng. Tại ACB, ngân hàng này cũng đã giảm lãi suất cho doanh nghiệp và người dân (gồm 2.900 khách hàng cá nhân và 7.600 doanh nghiệp), trong đó giảm 2%/năm lãi suất cho vay với khách hàng thông thường, 3%/năm với khách hàng mới.

Phải tìm được điểm cân bằng

Trong bối cảnh kinh tế ngày càng biến động, theo đánh giá của Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà, nếu các ngân hàng hỗ trợ doanh nghiệp ở mức chấp nhận được thì nền kinh tế sẽ tốt lên. Song nếu ngân hàng hoãn, giãn nợ, ngân hàng nới lỏng điều kiện tín dụng thì khó khăn sẽ bị chuyển về phía ngân hàng. Do đó cần tìm được điểm hài hoà vẫn hỗ trợ cho nền kinh tế nhưng vẫn đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng. Vì vậy, lãnh đạo NHNN cho biết, việc điều hành chính sách tiền tệ cần hướng đến mục tiêu tổng thể, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá, hướng đến mục tiêu chung dài hạn ổn định hệ thống tài chính ngân hàng.

Ảnh minh họa

Chia sẻ với thế khó của nhà điều hành, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng, hiện nay NHNN “đang đi trên dây”, khi vừa phải kiểm soát lạm phát qua đó góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, vừa hỗ trợ doanh nghiệp để thúc đẩy tăng trưởng. “Nếu ngày hôm nay doanh nghiệp dồn hết khó khăn vào ngân hàng, thời gian tới ngân hàng khó khăn thì doanh nghiệp cũng gặp khó”, ông Hùng bày tỏ quan ngại.

Mặc dù Thông tư 02/2023/TT-NHNN về cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ là tin vui với cả ngân hàng và doanh nghiệp, song ông Hùng cảnh báo, nếu không cẩn thận thì khó khăn của nền kinh tế sẽ dồn hết vào NHTM.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều biến số bất định, còn nội tại nền kinh tế cũng đang đối mặt với nhiều bài toán khó, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ban, ngành, địa phương, cùng tham gia xây dựng gói giải pháp chung tổng thể, nhằm tăng cường tính liên kết giữa các chính sách nói chung và giúp gia tăng hiệu quả chính sách tiền tệ nói riêng.

Để nền kinh tế phục hồi, theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, bài toán lớn nhất năm nay là phải quyết liệt cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Riêng chính sách tiền tệ năm nay phải đa mục tiêu hơn, vì ngoài mục tiêu thông thường còn phải “gánh” mục tiêu ổn định hệ thống tiền tệ trong bối cảnh thế giới rất bất ổn.

Đánh giá cao vai trò của chính sách tiền tệ với nền kinh tế, song chuyên gia này cũng cho rằng, năm 2023, chính sách tài khóa vẫn là chính sách chủ lực trong hỗ trợ phục hồi nền kinh tế. Vị chuyên gia này đề nghị tiếp tục thực hiện chính sách giãn hoãn, giảm thuế, phí; đẩy nhanh hoàn thuế VAT; phối hợp đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, Chương trình phục hồi 2022-2023.

“Cần phối hợp chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ trong cung tiền – kiểm soát lạm phát, giảm lãi suất, ổn định tiền tệ – tài chính, phát triển thị trường chứng khoán, tăng năng lực tài chính cho các TCTD, hoàn thiện thể chế hệ thống tài chính. Trong bối cảnh bất ổn, Việt Nam cần sớm có khung xử lý khủng hoảng nếu xảy ra sự cố”, TS. Cấn Văn Lực lưu ý thêm.

Còn theo ý kiến của TS. Hà Thị Kim Nga – cán bộ kinh tế cao cấp, Văn phòng đại diện thường trú Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) tại Việt Nam, hiện tại NHNN cần cân bằng khó khăn giữa kiềm chế lạm phát, tránh tăng trưởng giảm tốc mạnh, đồng thời cũng phải xử lý được tình trạng bất ổn trên thị trường bất động sản… Tuy nhiên, bà Nga lưu ý, biến số lạm phát và áp lực tỷ giá có thể quay lại khi thị trường tài chính toàn cầu xấu đi. Nên cần có sự thận trọng trong việc điều hành chính sách sắp tới.