Trang chủDu lịchKhám pháCảm nghĩ về văn hóa Nhật Bản

Cảm nghĩ về văn hóa Nhật Bản



Phải chăng ở Nhật Bản, cái mới không đuổi cái cũ đi mà chỉ ghép thêm vào cái cũ, cái cũ lại làm nền cho cái mới phát triển?

Toàn cảnh thủ đô Tokyo, Nhật Bản. (Nguồn: Getty Images)
Toàn cảnh thủ đô Tokyo, Nhật Bản. (Nguồn: Getty Images)

Một buổi buổi sớm mùa Hạ dạo chơi ở góc phố có vườn hoa tại Tokyo, tôi (Hữu Ngọc) thấy một đoàn người chạy thể dục (jogging). Họ vừa chạy vừa hô lấy nhịp; tiếng hô rắn đanh, có một âm hưởng dữ dội. Một lát sau, đi qua khu nhà ở, tôi nghe vọng ra từ chiếc cassette giọng một nữ ca sĩ êm như nhung, não nùng như kiểu bài Đêm Trung Hoa (Shina no yoru) ở Việt Nam từng nghe vào đầu thập kỷ 40 của thế kỷ trước.

Một buổi tối, tôi ngồi uống trà một mình, xem vô tuyến trong buồng ở một khách sạn Tokyo. Trà để trong một gói giấy xinh; đổ nước sôi vào, nước trà màu lục nhạt, trong suốt, nhấp vào có cảm giác thanh tịnh. Nhưng khi nhìn lên màn ảnh nhỏ, cảm giác ấy biến đi: trong phim kiếm hiệp có cảnh chém đầu, máu nhỏ từng giọt xuống rất lâu từ chiếc đầu bị chém, khiến tôi rùng mình.

Những cảnh sinh hoạt một cách nổi bật – cũng như nhiều hiện tượng văn hóa, nghệ thuật khác ở Nhật – gây cho tôi ấn tượng tương phản, đối lập gay gắt. Dĩ nhiên, trong bản sắc một con người cũng như của một dân tộc, những yếu tố tương phản đối lập là chuyện bình thường.

Nhưng dường như không có dân tộc nào như dân tộc Nhật Bản: trong tính cách họ, những yếu tố tương phản, đối lập hiện lên một cách rõ rệt, sắc nét, “quyết liệt”. Vậy thì tính “dữ dội” hay tính duyên dáng tế nhị là bản chất văn hóa Nhật? Nhà văn Mishima đề cao truyền thống nam nhi quyết liệt, còn nhà văn Kawabata lại tìm bản chất văn hóa dân tộc trong nghệ thuật tế nhị nữ tính.

Hai yếu tố này cùng nhiều yếu tố khác vẫn cứ hòa nhập nhau để tạo nên một nền văn hóa Nhật hài hòa, được đánh dấu bởi nét chung nhất là “duyên dáng bên trong hơn là sự lộng lẫy bên ngoài”. Theo nhà triết học và phê bình Motoori Norinaga (1730-1801), văn hóa Nhật được đặc trưng bởi “nữ tính”, tiêu biểu nhất trong thời Heian”; “nữ tính này thể hiện qua tư duy thực tiễn, phi hệ thống hóa”, trái với tư duy Trung Hoa.

Nền văn hóa vật chất và tinh thần của Nhật Bản là thành công của con người: hơn 125 triệu người tập trung trên những hòn đảo nghèo nàn, khuất nẻo, chỉ có 6 vạn cây số vuông sử dụng được, đã xây dựng một cường quốc từ một nước phong kiến nghèo nàn lạc hậu, vươn lên hàng đầu thế giới.

Có nhiều thuyết giải thích “tính độc đáo Nhật Bản” bằng những yếu tố kinh tế, xã hội, địa lý, lịch sử, chủng tộc, văn hóa… Tuy nhiên, trong lĩnh vực khoa học nhân văn, thật khó khẳng định chân lý tuyệt đối, phần suy luận chủ quan rất khó tránh.

Có những thuyết căn cứ vào địa lý được coi là nhân tố quyết định: vị trí quần đảo nằm xa lục địa, khiến cho Nhật ít bị ngoại xâm, thuận lợi cho việc hình thành một dân tộc có tính cách thuần nhất, nhưng lại ngăn cản ảnh hưởng văn hóa bên ngoài nhập vào dần dần. Khí hậu ôn đới thuận lợi cho hoạt động “văn minh hóa” con người hơn là ở những nơi quá lạnh hoặc quá nóng.

Đồng thời, khí hậu khắc nghiệt (núi lửa, động đất, sóng thần, bão, lụt…) cũng như hạn chế đất cấy lúa, đã gieo vào tiềm thức cộng đồng những ấn tượng “dữ dội”, thiếu an toàn, do đó, họ quen sống giản dị, khắc khổ và đề cao tập thể từ gia đình, xóm làng đến quốc gia để tồn tại. Mặt khác, thiên nhiên hùng vĩ hoặc xinh tươi đi vào đời sống hàng ngày (nhà ở, hội hè, cắm hoa, cây cảnh, trà đạo….) đã nuôi dưỡng thẩm mỹ (kiến trúc, hội họa…) và tín ngưỡng vật linh của người Nhật (đạo Shinto – Nhật hoàng coi là dòng dõi thần Mặt trời).

Có thuyết tìm trong hệ tư tưởng cổ truyền bí quyết thành công và chiếc chìa khóa văn hóa của Nhật. Ngoài những yếu tố Thần đạo (Shinto) là tín ngưỡng bản địa, làm gốc cho tình cảm thiết tha với thiên nhiên, người chết, Nhật hoàng, gia tộc, làng xã, quốc gia; việc nhập từ Trung Hoa những hệ tư tưởng lớn Phật – Khổng (nền văn hóa Phật giáo), kết hợp với Thần đạo đã góp phần hình thành nên tính cách Nhật. Kiến trúc, tranh vẽ, lối sống cho đến nay vẫn chịu ảnh hưởng của Phật giáo sâu sắc.

Đặc biệt là Thiền (Zen) chủ yếu tham thiền nhập định để chứng ngộ Phật tính; nó tự khẳng định vào thế kỷ XIV-XVI, là một yếu tố quan trọng của văn hóa giới “võ sĩ”: tu luyện bản thân, khép mình vào kỷ luật, nhập vào thiên nhiên, nghệ thuật tinh luyện (vườn Thiền, trà đạo..). Tông phái Tịnh độ niệm Phật A-di-đà phổ biến trong nhân dân hơn. Khổng học Nhật Bản cực đoan hóa chữ “Trung” và quan niệm “Nghĩa” rất khắt khe; nó trở thành nền tảng của xã hội phong kiến và hậu thuẫn cho lý tưởng “Võ sĩ đạo” (Bushido).

Có thuyết cho là Nhật Bản thành công trong việc “Tây hóa” và việc tự vực lên được sau nhiều tổn thất từ Thế chiến II là do biết chuyển hóa cơ sở truyền thống tư tưởng – tôn giáo, đặc biệt là Khổng học (tinh thần cộng đồng, khái niệm “Hòa” thuận trong tôn ty trật tự Trời – Đất – Người và trong xã hội loài người). Hiện đại hóa thời Minh Trị (1868 – mở rộng cửa, văn hóa phương Tây ào ạt tràn vào) được thực hiện với một nền kinh tế chỉ huy rất chặt chẽ, trên cơ sở truyền thống phong kiến.

Ngày nay, Nhật Bản có một nền văn hóa ngày càng mang sắc thái công nghiệp – kỹ thuật; sắc thái “xã hội tiêu thụ” phương Tây và sắc thái “quốc tế hóa”. Trong đời sống hàng ngày, người Nhật đã thành công ở việc hòa giải ảnh hưởng của văn hóa phương Tây với những truyền thống của họ. Người ta thường đưa ra điển hình những nhà kinh doanh ban ngày sống trong máy móc và nhịp độ điện tử ở Tokyo, đến tối trở về với bộ kimono và những tục lệ truyền thống.

Phải chăng ở Nhật, cái mới không đuổi cái cũ đi mà chỉ ghép thêm vào cái cũ, cái cũ lại làm nền cho cái mới phát triển?





Nguồn

Cùng chủ đề

Từ biểu tượng đến siêu sao toàn cầu

Theo tờ Economist, nhân vật Hello Kitty, do công ty Nhật Bản Sanrio sở hữu, đã trở thành một biểu tượng văn hóa toàn cầu, mang lại doanh thu gần 4 tỷ USD mỗi năm. Kể từ khi ra đời cách đây 50 năm, Hello Kitty đã tạo ra tổng doanh thu ước tính lên tới 80 tỷ USD cho công ty.

Wedge Holdings và SBNV mở rộng thị trường anime bản quyền tại Việt Nam

Việc mở rộng thị trường anime bản quyền sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo tại Việt Nam, đồng thời tạo tiền đề cho nhiều hoạt động văn hóa đa dạng trong tương lai.

Hành trình 30 năm mèo máy Doraemon ở Việt Nam

Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam (VICAS) phối hợp cùng Nhà xuất bản Kim Đồng và Lân Tinh Foundation giới thiệu triển lãm đặc biệt mang tên "Từ Đôrêmon tới Doraemon: 30 năm hành trình mèo máy ở Việt Nam".

Ba nghệ sĩ nổi tiếng trong giới nghệ thuật Mỹ

Xin giới thiệu ba nghệ sĩ nổi tiếng trong giới nghệ thuật Mỹ.

5 địa điểm check-in lý tưởng ở Tokyo dành cho bạn

Dù bạn là người yêu thích công nghệ, nghệ thuật hay ẩm thực, Tokyo chắc chắn sẽ mang...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Giá vàng rung lắc giữa sóng bầu cử Mỹ, lời khuyên cho nhà đầu tư thông minh, vàng nhẫn ‘dấn’ thêm một bước

Giá vàng hôm nay 3/11/2024, giá vàng chao đảo trước một cuộc bầu cử Mỹ nhiều biến số. Tuy nhiên, “sóng” bán tháo mạnh sẽ sớm qua, giới phân tích vẫn lạc quan. Thị trường trong nước biến động cùng chiều thế giới.

Thị trường giảm, nguy cơ mất mùa do thời tiết không thuận, nhiều đại lý, doanh nghiệp nhỏ trữ hàng chờ giá

Giá tiêu hôm nay 3/11/2024 tại thị trường trong nước tiếp tục giảm ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 140.000 – 141.200 đồng/kg.

Cùng hòa mình vào văn hóa các dân tộc Việt Nam tháng 11 này

Từ ngày 1-30/11, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ tổ chức các hoạt động trong khuôn khổ Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” với chủ đề “Về miền di sản tinh hoa và bản sắc”.

Ninh Thuận đưa vào hoạt động tiểu dự án 2.253 tỷ đồng vì môi trường bền vững

Ngày 2/11, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Thuận chính thức khánh thành dự án “Môi trường bền vững các thành phố duyên hải - Tiểu dự án tại thành phố Phan Rang - Tháp Chàm".

Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách "Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế. Cơ hội, thách thức và hàm ý cho Việt Nam' do TS. Vũ Lê Thái Hoàng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược (Học viện Ngoại giao) làm chủ biên vừa phát hành đã 'cháy hàng', không chỉ từ sự hấp dẫn ở tên gọi mà còn bởi tính công phu, tâm huyết của một công trình nghiên cứu. Cùng ngồi lại với chủ biên cuốn sách để hiểu thêm về những trăn trở của nhóm tác giả và quyết tâm khai phá 'vùng đất mới' trong nghiên cứu quan hệ quốc tế.

Bài đọc nhiều

Việt Nam giảm 5 bậc trong bảng xếp hạng hộ chiếu thế giới 2024

Trong bảng xếp hạng "Những cuốn hộ chiếu quyền lực nhất thế giới 2024", Việt Nam đứng thứ 87, tụt 5 bậc so với lần gần nhất. Theo bảng xếp hạng Những cuốn hộ chiếu quyền lực nhất 2024 - Henley Passport Index do công ty tư vấn cư trú và quốc tịch toàn cầu Henley & Partners công bố ngày 10/1, Việt Nam đứng vị trí thứ 87 trên tổng 104 bậc, giảm 5 bậc so với lần...

Những lý do đưa hòn đảo không visa Phú Quốc trở thành tâm điểm du lịch MICE mới của thế giới

Đảo ngọc Phú Quốc đang chứng tỏ vị thế là địa điểm lý tưởng mới cho các cuộc họp, sự kiện và hội nghị quốc tế do ngày càng có thêm nhiều trải nghiệm hấp dẫn và hệ thống hạ tầng tiêu chuẩn cao khó tìm tại nơi khác trên thế giới. Tại Việt Nam, theo ước tính, khách du lịch MICE từ các công ty lữ hành chiếm trung bình 15 - 20% tổng lượng khách và lên đến...

Bảo tồn, phát huy di sản văn hoá gắn với phát triển du lịch: Bài học kinh nghiệm từ Hàn Quốc

Với bề dày lịch sử khoảng 5.000 năm, bất chấp lịch sử đầy biến động thăng trầm, Hàn Quốc hiện là một trong những quốc gia đi đầu trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Dừng khai thác khoáng sản sau khi phát hiện hang động tại núi Đụn

Ngày 30/10, UBND tỉnh Thanh Hóa cho biết, đã có văn bản yêu cầu dừng hoạt động khai thác khoáng sản tại núi Đụn. ...

Lễ hội và cuộc thi thiết kế đèn lồng quốc tế độc đáo tại Ocean City

Cuộc thi thiết kế đèn lồng quy mô quốc tế đầu tiên quy tụ các nghệ nhân xuất sắc nhất đến từ các vùng văn hóa đèn lồng lớn nhất thế giới sẽ được tổ chức thường niên tại siêu quần thể đô thị Ocean City (Hà Nội). Với thông điệp xuyên suốt "Thắp sáng vì sự sống - Shine for Life”, cuộc thi thiết kế đèn lồng quốc tế - Ocean International Lantern Contest không chỉ quy tụ những...

Cùng chuyên mục

BIDV MetLife đạt giải thưởng Doanh nghiệp xuất sắc châu Á lần thứ 5 liên tiếp | Doanh nhân | Tài Chính

Lễ vinh danh Giải thưởng Doanh nghiệp Châu Á – Asia Pacific Enterprise Award (APEA) đã xướng tên Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ BIDV MetLife (BIDV MetLife). Bà Elena Butarova, Tổng Giám đốc BIDV MetLife đại diện công ty lên nhận giải thưởngCụ thể, BIDV MetLife...

Nâng cao kiến thức về AI và ứng dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ | Số hóa | Tài Chính

Chuỗi Seminar đào tạo về "Nâng cao kiến thức về Trí tuệ nhân tạo và ứng dụng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ" do UEF và Viện FNF Việt Nam tổ chức. Ngày 1-11, chuỗi Seminar đào tạo về "Nâng cao kiến thức về Trí tuệ nhân...

Dinh thự bề thế toàn nội thất nhập khẩu của Công tử Bạc Liêu

Ngôi nhà hơn 100 năm tuổi mang đậm phong cách kiến trúc phương Tây này là một trong những điểm đến hút khách bậc nhất xứ đờn ca tài tử. ...

Vietnam Airlines liên tiếp thông báo tin vui

02/11/2024 07:23  - Tại lễ trao giải SMARTIES Vietnam 2024, Vietnam Airlines được vinh danh ở hai hạng mục Personalization (Cá nhân hóa, giải Bạc - không có giải Vàng) và Real Time Marketing (Tiếp thị theo thời gian thực, giải Đồng) cho chiến dịch “Million miles of wonder experiences”. MMA Smarties là chuỗi giải thưởng uy tín toàn cầu do MMA Global (Mobile Marketing Association - MMA) có trụ sở tại New York, Mỹ tổ chức....

Gamuda Land khởi động dự án Elysian, kích hoạt đà phục hồi của thị trường BĐS phía Nam | Dự án | Tài Chính

Gamuda Land khởi công dự án Elysian tại Thủ Đức, TP HCM, hứa hẹn mang lại không gian sống đẳng cấp cùng các tiện ích xanh cho cư dân. Sau thời gian dài trầm lắng, thị trường bất động sản phía Nam đang dần phục hồi với loạt...

Mới nhất

Vun đắp thêm tình đoàn kết giữa nhà báo các cơ quan báo chí

(CLO) Chiều 2/11, Hội khỏe Hội Nhà báo TP. Hà Nội mở rộng lần thứ 29 năm 2024 đã chính thức khép lại sau những ngày thi đấu, tranh tài sôi...

Những tân cử nhân đầu tiên của ngành quản trị sự kiện

95% cử nhân có việc làm đúng chuyên môn đào tạo trước khi nhận bằng tốt nghiệp, 5% còn lại học lên thạc...

Doanh nghiệp phải cạnh tranh bằng chất lượng thay vì giá

Để tránh bị điều tra phòng vệ thương mại, theo ý kiến luật sư, doanh nghiệp Việt Nam nên tăng cường cạnh tranh bằng chất lượng thay vì cạnh tranh bằng giá. Cùng với sự tăng trưởng của kim ngạch xuất khẩu trong thời gian qua, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục phải...

Các “ông lớn” ký hợp tác chiến lược, đẩy nhanh xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi sang thị trường Halal

Ngày 2/11, tại Hà Nội, Tập đoàn Hùng Nhơn và Tập đoàn Olmix (Pháp) đã ký kết biên bản ghi nhớ (MoU) về chương trình hợp tác, liên kết chuỗi sản...

Mới nhất