Thời gian qua, công tác thống kê, quản lý tàu cá nguy cơ cao được các cơ quan, địa phương triển khai nghiêm túc. Tuy nhiên, số tàu cá thường xuyên hoạt động ngoài tỉnh, nhất là các tàu dưới 15m không thuộc diện lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) nên rất khó kiểm soát, giám sát, vẫn tiềm ẩn nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài.
Thống kê, sàng lọc tàu “3 không”
Không chỉ vậy, công tác quản lý tàu cá chưa chặt chẽ, còn nhiều tàu cá chưa đăng ký, chưa được cấp giấy phép khai thác thủy sản vẫn ngang nhiên hoạt động, cho thấy tình trạng tàu cá hoạt động thiếu kiểm soát, vi phạm khai thác IUU còn rất nhiều, nhất là tàu cá nhỏ dưới 12 m. Do đó, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hồng Hải đã có công văn hỏa tốc yêu cầu thực hiện quyết liệt tháng cao điểm tổng rà soát tàu cá toàn tỉnh, thống kê, sàng lọc, phân loại tàu cá “3 không”, thực hiện đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình VMS đúng quy định pháp luật, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đề nghị Sở NN&PTNT phối hợp với các sở, ngành, địa phương vùng biển thành lập Tổ liên ngành trong tháng 8 này, vừa tuyên truyền, hỗ trợ ngư dân về mặt thủ tục, giấy tờ, vừa vận động, hướng dẫn ngư dân ký cam kết không vi phạm khai thác IUU, kèm những quy định, chế tài đối với từng hành vi cụ thể.
Theo Sở Nông nghiệp và PTNT, tổng hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản của tỉnh là 7.756 giấy phép. Trong đó, hạn ngạch giấy phép vùng khơi là 1.976 giấy (gồm 1.940 giấy phép do Bộ Nông nghiệp và PTNT giao và 36 giấy phép chuyển từ các tỉnh khác về); hạn ngạch giấy phép vùng lộng và ven bờ là 5.580 giấy phép. Qua rà soát, toàn tỉnh có 7.670 tàu cá chiều dài từ 6 mét trở lên thuộc diện phải đăng ký, cấp giấy phép khai thác thủy sản, giảm 56 chiếc so với thời điểm báo cáo tại cuộc họp Ban Chỉ đạo IUU tỉnh ngày 19/5/2023. Số tàu cá từ 6m trở lên phát sinh 1.392 chiếc không có hồ sơ giấy tờ. Sở Nông nghiệp và PTNT đã tham mưu UBND tỉnh xin ý kiến Bộ Nông nghiệp và PTNT hướng dẫn đăng ký tàu cá không có hồ sơ gốc. Sau khi có hướng dẫn của Bộ, Sở Nông nghiệp và PTNT sẽ chỉ đạo Chi cục Thủy sản tiến hành đăng ký, cấp giấy phép khai thác và đưa vào quản lý theo quy định.
Bên cạnh đó, Chi cục Thủy sản đã thực hiện đăng ký tàu cá được 5.829 tàu cá, đạt 76% so với số liệu rà soát, thống kê mới nhất, tăng 36 chiếc so với thời điểm báo cáo tại cuộc họp ngày 19/5/2023. Số tàu cá chưa thực hiện đăng ký vẫn còn nhiều 1.841 chiếc, chiếm 24% (trong đó, La Gi còn 545 chiếc, Tuy Phong còn 415 chiếc từ 6 m trở lên chưa đăng ký). Về cấp giấy phép khai thác thủy sản, số tàu chưa có giấy phép khai thác hoặc giấy phép khai thác thủy sản hết hạn là 1.023 chiếc (chiếm 17,6%), chủ yếu tập trung ở nhóm tàu dưới 12 m (688 chiếc).
Công tác quản lý tàu cá còn nhiều hạn chế
Qua đó cho thấy, các ngành chức năng đã nỗ lực, triển khai nghiêm túc việc thống kê, quản lý tàu cá nguy cơ cao. Tuy nhiên, số tàu cá thường xuyên hoạt động ngoài tỉnh vẫn còn nhiều. Chưa kể, những con tàu “3 không” hoạt động sai tuyến, vi phạm Luật Thủy sản 2017 khá phổ biến như tàu cá không đăng ký, không có giấy phép khai thác thủy sản; không khai báo khi ra vào cảng cá, không ghi, không nộp nhật ký khai thác; không duy trì hoạt động thiết bị giám sát trên biển… Nhưng số tàu này chưa được kiểm soát, xử lý kiên quyết, đã ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả chống khai thác IUU trên địa bàn tỉnh, nhất là hành vi phạm vùng biển nước ngoài chưa được xử lý, xử phạt theo quy định nên làm giảm hiệu quả răn đe.
Phân tích những nguyên nhân, lãnh đạo Sở Nông nghiệp & PTNT cho biết: Bên cạnh tình hình nghề cá của tỉnh còn yếu và thiếu, việc chậm ban hành nhiều cơ chế chính sách thuộc thẩm quyền của Trung ương về chống khai thác IUU, tái cơ cấu thủy sản cũng ảnh hưởng đến công tác chống khai thác IUU. Bên cạnh đó, chất lượng hoạt động của hệ thống giám sát tàu cá và thiết bị VMS chưa đảm bảo, bộc lộ nhiều hạn chế khiến việc kiểm soát tàu cá hoạt động trên biển gặp khó khăn. Không chỉ vậy, ý thức chấp hành pháp luật của một số ngư dân kém, vì lợi ích kinh tế của bản thân, gia đình bất chấp cảnh báo của cơ quan chức năng, chính quyền địa phương đã cố tình vi phạm pháp luật, khai thác hải sản bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài.
Đặc biệt, công tác quản lý tàu cá bộc lộ nhiều hạn chế, chậm khắc phục tình trạng tàu cá hoạt động không có giấy phép khai thác theo quy định. Mặc dù Sở Nông nghiệp và PTNT thông báo hàng tuần nhưng đến nay vẫn còn 1.023 tàu cá chưa có giấy phép khai thác. Một phần cũng do nhiều địa phương cấp xã có tàu thuyền nghề cá chưa thật sự sâu sát, chưa nắm chắc tình hình, thiếu chủ động trong quản lý tàu thuyền, lao động nghề cá, dẫn đến tàu cá phát sinh không được kiểm soát; thiếu nhân lực, thậm chí nhiều địa phương không có cán bộ theo dõi lĩnh vực thủy sản…
Vì thế, một trong những nhiệm vụ trọng tâm Ban Chỉ đạo chống khai thác IUU tỉnh đề ra, để chuẩn bị làm việc với Đoàn Thanh tra của Bộ NN&PTNT tại 28 tỉnh, thành ven biển và Đoàn Thanh tra EC sang Việt Nam kiểm tra lần thứ 4 vào tháng 10/2023 là phải tăng cường công tác quản lý đội tàu và theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá. Trong đó, tập trung thực hiện việc đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản, đánh dấu tàu cá; thực hiện đúng thủ tục xóa đăng ký tàu cá, tàu cá sang tên, đổi chủ, chuyển nhượng hoặc mua bán theo quy định. Trường hợp cố tình không thực hiện, gởi danh sách cho lực lượng biên phòng, kiểm ngư theo dõi, kiểm soát chặt chẽ không cho tàu xuất bến đi khai thác, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm…
