Công nhận Linga vàng là bảo vật quốc gia và Khai hội Katê năm 2024

Ông Đoàn Anh Dũng – Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch Uỷ ban nhân tỉnh, Bà Bố Thị Xuân Linh – Chủ tịch Uỷ ban MTTQ tỉnh, Bà Nguyễn Thị Thuận Bích – Phó Chủ tịch HĐND, lãnh đạo các sở, ban, ngành và địa phương tham dự lễ.

Tại buổi lễ, ông Võ Thành Huy – Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh, cho biết: Linga vàng được tìm thấy trong đợt khai quật khảo cổ tại khuôn viên Khu di tích tháp Chăm Po Dam (thôn Lạc Trị, xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong) để phục vụ công tác trùng tu, phục hồi một số hạng mục kiến trúc của di tích.

Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh đã triển khai xây dựng hồ sơ hiện vật Linga vàng, tham mưu UBND tỉnh trình Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia xem xét, thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia. Ngày 18/01/2024, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 73/QĐ-TTg về việc công nhận bảo vật quốc gia đợt 12 – năm 2023; trong số 29 bảo vật quốc gia được công nhận đợt này, có Linga vàng tỉnh Bình Thuận.

Bảo vật quốc gia Linga vàng của tỉnh Bình Thuận có niên đại khoảng thế kỷ VIII- IX, là hiện vật gốc độc bản, quý hiếm, hình thức độc đáo; có giá trị về lịch sử, văn hoá, thẩm mỹ; là biểu tượng sinh sôi nảy nở của vạn vật và muôn loài. Linga vàng được chế tác rất đặc biệt, có trọng lượng 78,36 gram với tỉ lệ vàng rồng chiếm 90,4 %. 9,6% còn lại là bạc và đồng.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Bùi Thế Nhân, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh khẳng định, bảo vật quốc gia Linga vàng có giá trị lớn đối với công tác nghiên cứu và nhận thức các vấn đề về văn hóa- lịch sử liên quan đến di tích Pô Dam nói riêng và văn hóa Chăm nói chung.
Đây là tư liệu khoa học quan trọng không chỉ đối với khảo cổ học, mà còn có giá trị lớn đối với nghiên cứu lịch sử, văn hóa, mỹ thuật, tôn giáo, kỹ thuật luyện kim, nghề kim hoàn… của cộng đồng người Chăm trước đây.

Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch đề nghị Bảo tàng tỉnh tiếp tục rà soát, chọn lọc những hiện vật, cổ vật có giá trị tiêu biểu, đặc sắc, độc đáo, đáp ứng đủ tiêu chí để lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia nhằm bảo tồn và tôn vinh những giá trị di sản văn hóa của địa phương nói riêng, cả nước nói chung.

Việc đón nhận Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận bảo vật quốc gia đã góp phần làm cho Lễ hội Katê năm nay thêm phần trang trọng, sôi nổi với niềm vui mừng, hân hoan của cộng đồng người Chăm ở Bình Thuận. Ngay sau phần khai mạc, lễ hội Katê bước vào nghi thức quan trọng nhất là lễ nghinh rước trang phục Nữ thần Pô Sah Inư. Dưới sự điều hành của các chức sắc tôn giáo, lễ rước y trang của Nữ thần diễn ra nghiêm trang nhưng không kém phần đặc sắc.

Bên cạnh vẻ đẹp uy nghi, cổ kính của ngôi tháp Pô Sah Inư, những chàng trai, cô gái Chăm nhịp nhàng với điệu múa dân tộc uyển chuyển trong tiếng trống Para nưng rộn ràng và tiếng kèn Saranai réo rắt.
Dòng người rước y trang Nữ thần kéo dài từ sân lễ đến tháp chính. Tiếp nối là các nghi thức của phần lễ như: mở cửa tháp chính, tắm bệ thờ Linga – Yoni, mặc trang phục, đại lễ cúng mừng Katê tại tháp chính… Phần hội diễn ra rộn ràng với các trò chơi dân gian, trình diễn nghề thủ công truyền thống của dân tộc Chăm như: trang trí Thôn- la; làm bánh gừng…

Không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh của đồng bào Chăm, lễ hội Katê năm 2024 thu hút đông đảo người dân và du khách đến nghiên cứu, thưởng thức văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm, nhất là các hoạt động trong phần hội.

Lễ hội Katê năm nay diễn ra trong 2 ngày,  1 và 2/10. Đồng bào Chăm ở Bình Thuận hiện có trên 40.000 người, sinh sống tập trung tại các huyện như: Hàm Thuận Bắc, Bắc Bình, Tuy Phong, Tánh Linh…

Những năm gần đây, đời sống của đồng bào Chăm có nhiều khởi sắc nên việc tổ chức đón Lễ hội Katê cũng sung túc hơn. Ở các làng Chăm, bà con sửa sang nhà cửa, treo cờ Tổ quốc, vệ sinh đường làng ngõ xóm chuẩn bị đón người thân, bạn bè đến cùng vui tết Katê. Tại các địa phương có đông đồng bào Chăm sinh sống đều tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao… để người dân có thêm sân chơi trong ngày Tết cổ truyền.

Đây là lễ hội dân gian đặc sắc nhất của người Chăm theo đạo Balamôn ở Bình Thuận với ý nghĩa tưởng nhớ đến các vị thần và cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng thuận lợi, cầu mong cho sự hòa hợp lứa đôi, sự sinh sôi nảy nở của con người và vạn vật. Lễ hội Katê phản ánh sâu sắc những giá trị văn hóa dân gian truyền thống của cộng đồng người Chăm; có quá trình hình thành, tồn tại từ lâu đời trong lịch sử và được duy trì cho đến ngày nay. Với ý nghĩa văn hóa – lịch sử quan trọng, lễ hội Katê của người Chăm tỉnh Bình Thuận được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể quốc gia.