Powered by Techcity

Phát hiện Linga bằng vàng tại tháp Pô Dam

Cuộc khai quật khảo cổ kéo dài 2 năm (2013 – 2014) do Viện Khoa học Xã hội vùng Nam bộ và Bảo tàng Bình Thuận thực hiện tại tháp Pô Dam xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, đã đưa lên khỏi lòng đất một số lượng kiến trúc và di vật cực kỳ phong phú, đa dạng về các loại hình, với nhiều thông tin mang lại hiểu biết mới về một nhóm đền tháp thuộc loại cổ nhất của nghệ thuật kiến trúc Chămpa hơn 1.300 năm trước.

Những phát hiện mới của đợt khai quật

Đầu thế kỷ XX, nhà khảo cổ học người Pháp – Henri Parmentier chuyên nghiên cứu về văn hóa Chămpa đã khảo sát, nghiên cứu tháp Pô Dam. Do không có điều kiện khai quật, nên khi đến đây ông chỉ khảo sát, đo vẽ những kiến trúc trên mặt đất và kết luận là nhóm tháp này chỉ có 6 tháp, 2 tháp phía Bắc đã bị sụp đổ, còn lại phần đế tháp gạch cao khoảng 1 m.

screenshot_1701356191.png
Bia ký chữ Phạn Sanskrit

Hơn 100 năm sau, các nhà khảo cổ Việt Nam đã phát hiện thêm 2 đế tháp mới. Cả 2 tháp này đều nằm trước nhóm tháp B về hướng Nam, đã bị sụp đổ, vùi lấp nhiều thế kỷ trước nên không ai biết; trong đó có một tháp có đế dài tới 16,30m và chiều rộng là 6,95m. Đó là dấu tích của một tháp có chiều dài nhất lần đầu phát hiện ở đây và khu vực từ Bình Định trở vào. Trong khi tất cả các tháp Chăm khác ở Bình Thuận cũng như ở miền Trung đa phần đều có bình đồ hình vuông hoặc gần vuông, có một cửa chính trổ về hướng Đông thì ở đây tháp có 2 cửa, một trổ về hướng Bắc và cửa còn lại trổ về hướng Nam. Như vậy, nhóm tháp Pô Dam có tất cả 8 tháp. 4 tháp bị sụp đổ và 4 tháp đã được trùng tu như dáng vẻ ban đầu.

Bên cạnh những phế tích các đế tháp và những bộ phận kiến trúc khác được tìm thấy có kết cấu rất đa dạng, phức tạp thuộc nhiều giai đoạn kiến trúc và sử dụng khác nhau, kết quả khai quật còn phát hiện được khối lượng rất lớn di vật đá, gốm sứ, đất nung, kim loại và một bàn nghiền (pesani – rasun batau) có hình dáng rất khác lạ so với loại bàn nghiền thường tìm thấy trong văn hóa Chămpa.

bia-1-.jpg
Linga vàng là một phát hiện quan trọng của cuộc khai quật này

Một bia ký bằng đá khắc bằng chữ Phạn (Sanskrit) là một cổ ngữ Ấn Độ ghi niên đại là năm 710 (tức đầu thế kỷ thứ VIII). Có thể thấy tấm bia ký này là một phát hiện rất quan trọng, bởi nhờ nội dung khắc trên đó mà những giá trị về lịch sử và nghệ thuật kiến trúc nhóm tháp được làm sáng tỏ và khách quan, kể cả việc định lại niên đại cho một số tháp Chăm khác.

Hoạt động tín ngưỡng – tôn giáo nhiều thế kỷ trước tại đây qua sưu tập di vật kim loại thu thập được gồm các loại vật dụng được làm từ những chất liệu khác nhau như vàng, đồng thau, sắt, gốm sứ, như nhạc khí bằng đồng gồm có chuông, chũm chọe, lục lạc. Đồ trang sức với 2 chiếc nhẫn thuộc loại hình phổ biến và mang đậm bản sắc của văn hóa Chămpa (nhẫn mưta); 1 mảnh vỡ gương đồng có nguồn gốc từ Trung Hoa. Một cây thước bằng đồng ở giữa 4 cạnh vuông có nhiều khắc vạch cả 4 cạnh với ký hiệu khác nhau, hai đầu tròn là cây thước tỷ lệ dùng để cho người thợ sử dụng khi xây tháp. Đây là một phát hiện kỳ thú và có giá trị khoa học trong kiến trúc và quá trình xây dựng tháp. Những phát hiện trên có giá trị to lớn cả về văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể của người Chăm xưa.

Phát hiện Linga bằng vàng

Như những ngày bình thường khác khi khai quật khảo cổ trong khuôn viên tháp Pô Dam. Hôm đó vào buổi chiều trung tuần tháng 6 năm Quý Tỵ (2013) khi nhóm công nhân đang đào các lớp đất bên ngoài tường nhóm tháp Bắc, bỗng một công nhân phát hiện vật gì có màu vàng sâu khoảng 50cm dưới lớp đất trộn sỏi và gạch bể. Là người giám sát nhóm công nhân khai quật, anh Uông Trung Hòa (Bảo tàng tỉnh) cùng các chuyên gia ở Viện KHXH bình tĩnh mời mọi người lui ra để xem xét và tác nghiệp kỹ thuật. Lúc sau thì đưa lên một di vật kim loại màu vàng. Không nói ra nhưng nhóm công nhân ở công trường khai quật đều biết đó là vàng. Họ chỉ không biết đó là vật gì, chức năng như thế nào và sao lại chôn ở đó…

Do tính bảo mật của di vật, nên sau khi lập biên bản tại hiện trường và các thủ tục khác theo quyết định cho phép khai quật của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch. Di vật kim loại màu vàng được hộ tống đưa về Bảo tàng tỉnh ngay trong đêm. Thông qua việc giám định, các nhà khoa học khẳng định đây là đầu chiếc Linga bằng vàng ròng (vàng có độ tinh khiết cao, không như vàng non trong những chiếc chén phát hiện ở tháp Pô Klong Garai năm 1984 ở Phan Rang). Linga là một tác phẩm nghệ thuật mà với tài nghệ của người thợ kim hoàn đã tạo nên một tuyệt tác mang đầy tính thẩm mỹ của các bậc tiền nhân, thể hiện tài năng, trí tuệ, sự sáng tạo mang bản sắc Chăm trong lĩnh vực tôn giáo tín ngưỡng. Niên đại vào khoảng thế kỷ thứ VIII – cùng niên đại xây dựng nhóm tháp Pô Dam.

Kích thước, số đo Linga: Chiều cao 6,4cm; rộng giữa 5,7cm; đường kính ngoài 5,7cm; chu vi 17cm; khối lượng 78,3630g (kết quả giám định của Trung tâm Kỹ thuật đo lường chất lượng 3 Bộ KHCN). So với những Linga bằng vàng phát hiện trong di tích Chămpa hay văn hóa Óc Eo thì Linga bằng vàng ở Pô Dam có kích thước, khối lượng và hàm lượng vàng lớn hơn nhiều lần. Tuy nhiên, giá trị chính của Linga ở Pô Dam không nằm ở chỗ 78,3630g vàng ròng mà nằm ở cấu trúc chiếc Linga, xuất xứ, niên đại, tính hiếm và nghệ thuật chế tác thủ công.

Linga được chế tác bằng phương pháp đúc từ khuôn chứ không phải bằng phương pháp gò hay dập nổi như đa phần di vật vàng phát hiện ở văn hóa Óc Eo (Ba Thê – An Giang) hay ở khu đền tháp Cát Tiên – Lâm Đồng. Điều đặc biệt là Linga phát hiện trong địa tầng khai quật. Những chi tiết trên Linga hình tròn, thân trong và ngoài trơn nhẵn, dưới đế chạy những đường viền mỏng… thể hiện rất tinh tế, chứng tỏ xưa kia những người thợ thủ công Chăm đã đạt đến một trình độ khá cao trong nghệ thuật kim hoàn. Đến thời điểm hiện nay có thể thấy Linga vàng ở Pô Dam là một trong những tác phẩm hiếm hoi được biết đến trong nghệ thuật Chămpa nói chung và Bình Thuận nói riêng. Cùng với những di vật độc bản khác như bia ký, chiếc thước đồng, gương đồng, bộ nhạc khí… thì Linga vàng là một phát hiện quan trọng của cuộc khai quật này.

Nghiên cứu về văn hóa, tôn giáo tín ngưỡng của vương quốc Chămpa trong những giai đoạn hưng thịnh cho thấy, mỗi vị vua sau khi lên ngôi hay lập được một chiến công hiển hách thường cho xây mới hay tu bổ các tháp cũ, đúc tượng vàng dâng hiến cho thần Shiva là vị thần tối cao. Đó là món quà quan trọng và quý giá nhất mà các vị vua Chămpa dâng lên thần Shiva. Linga vàng ở Pô Dam cũng là trường hợp như thế. Thần Shiva ở tháp Pô Dam chính là hiện thân ở ngẫu tượng Linga – Yoni bằng đá thờ ở nhóm tháp Bắc mà Henri Parmentier đầu thế kỷ XX đã khảo tả. Đây cũng là di vật đặc biệt Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch chọn để thiết lập hồ sơ trình Hội đồng Di sản quốc gia xét duyệt, công nhận vật bảo vật quốc gia.

Nguồn

Cùng chủ đề

Thời tiết ngày 20/9: Mưa lớn trải rộng khắp miền Trung

Do ảnh hưởng của bão số 4, từ đêm 19/9 đến ngày 20/9, khu vực Hà Tĩnh, Quảng Bình có mưa to đến rất to và rải rác có dông với lượng mưa phổ biến 100-200mm, có nơi trên 300mm. Từ đêm 20/9, mưa lớn giảm dần. Cũng trong thời gian trên, khu vực Thanh Hóa, Nghệ An có mưa to và rải rác có dông, cục bộ có nơi mưa rất to với lượng mưa phổ biến 80-180mm, cục...

Tỉnh duy nhất nào ở miền Trung không có thị xã?

1. Tỉnh duy nhất nào ở miền Trung không có thị xã? Lâm Đồng ...

Du lịch 2/9 ở miền Trung: Check-in loạt địa điểm ‘triệu view’ trên mạng xã hội

Phan Thiết, Nha Trang, Đà Nẵng, Thanh Hóa là những địa điểm luôn thu hút lượng lớn du khách trong các dịp nghỉ lễ. Dưới đây là gợi ý một số “góc check-in” mới, thú vị tại các điểm đến trên. Hai con dốc “thần thánh” ở Phan Thiết (Bình Thuận) Nếu chọn Phan Thiết là nơi...

Hồ Piscine – vũ điệu của đá và nước

Nếu như Biển Lạc là hồ trên núi có phong cảnh đẹp hữu tình, lãng mạn thì ở phía bắc tỉnh ta cũng có 1 hồ trên núi khác với phong cảnh khiến người thưởng ngoạn phải ngẩn ngơ. Đó là hồ Piscine, thuộc xã Bình An, huyện Bắc Bình. Theo chân...

4 mùa du lịch Bình Thuận

Du lịch của Việt Nam có sự biến động đáng kể về số lượng du khách do các yếu tố mùa vụ. Nhiều du khách thích đi du lịch vào những tháng cụ thể do thời tiết hay khí hậu khắc nghiệt khiến những khoảng thời gian khác mà các doanh nghiệp kinh doanh du lịch không sử dụng hết công suất. Đặc biệt ở miền Bắc và miền Trung, du khách đến tham quan nghỉ dưỡng chủ yếu...

Cùng tác giả

Dự báo thời tiết ngày 27/11/2024: Bắc Bộ rét sâu, nhiều nơi mưa

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia, thời tiết ngày 27/11, không khí lạnh đã ảnh hưởng đến phía Đông Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, phía Tây Bắc Bộ, sau đó ảnh hưởng đến Trung Trung Bộ. Gió Đông Bắc trong đất liền mạnh cấp 3-4, vùng ven biển cấp 4-5. Ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trời rét. Nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh này ở Bắc Bộ và Bắc...

Công bố và tôn vinh sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu tỉnh Bình Thuận

BTO - Lễ Công bố và tôn vinh sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu tỉnh Bình Thuận năm 2024 vừa diễn ra tại TP. Phan Thiết, theo đó có 30 sản phẩm/bộ sản phẩm đạt giải được trao Giấy chứng nhận và kỷ niệm chương. ...

Không khí lạnh tràn về, Bắc Bộ trời chuyển rét

 Ảnh minh họa: Bích Liên Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia, hiện nay (26/11), không khí lạnh đã ảnh hưởng đến hầu hết các nơi ở khu vực Đông Bắc Bắc Bộ. Dự báo ngày 26/11, không khí lạnh tiếp tục ảnh hưởng đến các nơi khác ở phía Đông Bắc Bộ, sau đó ảnh hưởng đến Bắc Trung Bộ, phía Tây Bắc Bộ và Trung Trung Bộ. Gió Đông Bắc trong đất liền mạnh cấp...

Hấp dẫn giải bóng bàn mở rộng lần thứ III

BTO-Trong 2 ngày (23 - 24) tại Trung tâm Văn hoá, Thể thao và Du lịch Tp. Phan Thiết đã diễn ra Giải bóng bàn các Câu lạc bộ ( CLB ) tỉnh Bình Thuận mở rộng lần III - năm 2024. Giải có sự góp mặt của 80 vận động viên của 17...

Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận

Công tác bảo tồn gặp nhiều khó khăn Đầu thập kỷ 1940, đờn ca tài tử bắt đầu rộ lên ở Mũi Né, Phú Long, Hàm Thuận, Chợ Lầu. Nơi diễn ra hoạt động này chủ yếu là sân đình, dinh, vạn… Sau thời gian thành lập và bầu Ban Chủ nhiệm lâm thời vào năm 2005, đến cuối năm 2020, CLB ĐCTT tỉnh Bình Thuận chính thức Đại hội lần thứ nhất nhiệm kỳ 2020 – 2023. Ngoài Câu...

Cùng chuyên mục

Hấp dẫn giải bóng bàn mở rộng lần thứ III

BTO-Trong 2 ngày (23 - 24) tại Trung tâm Văn hoá, Thể thao và Du lịch Tp. Phan Thiết đã diễn ra Giải bóng bàn các Câu lạc bộ ( CLB ) tỉnh Bình Thuận mở rộng lần III - năm 2024. Giải có sự góp mặt của 80 vận động viên của 17...

Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận

Công tác bảo tồn gặp nhiều khó khăn Đầu thập kỷ 1940, đờn ca tài tử bắt đầu rộ lên ở Mũi Né, Phú Long, Hàm Thuận, Chợ Lầu. Nơi diễn ra hoạt động này chủ yếu là sân đình, dinh, vạn… Sau thời gian thành lập và bầu Ban Chủ nhiệm lâm thời vào năm 2005, đến cuối năm 2020, CLB ĐCTT tỉnh Bình Thuận chính thức Đại hội lần thứ nhất nhiệm kỳ 2020 – 2023. Ngoài Câu...

Nói chuyện chuyên đề về nhân tố hình thành nhân cách, tư tưởng yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh

BTO-Chiều 25/11, tại Khu di tích lịch sử Trường Dục Thanh, Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh Bình Thuận phối hợp với Ban quản lý Quảng trường Hồ Chí Minh và Tượng đài Bác Hồ và Trường THPT Phan Bội Châu (TP. Phan Thiết) tổ chức chương trình nói chuyện chuyên đề “Truyền thống quê hương, gia đình nhân tố hình thành nhân cách, tư tưởng yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh”. ...

Bế mạc Giải Bóng đá Thiếu niên, Nhi đồng

BTO-Tối 24/11, Giải Bóng đá Thiếu niên, Nhi đồng - Cúp BTV năm 2024, đã chính thức bế mạc với 2 trận chung kết Thiếu niên (Đức Linh – Hàm Thuận Bắc) và Nhi đồng (Phan Thiết 1 – Hàm Thuận Nam). Ông Nguyễn Minh - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cùng lãnh đạo một số sở, ngành và địa phương dự bế mạc. ...

Phát động giải báo chí “Vì an ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống”

BTO-Hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống CAND Việt Nam (19/8/1945 - 19/8/2025), 20 năm Ngày hội toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005 - 19/8/2025); kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025), Bộ Công an chủ trì, phối hợp Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức Giải báo chí với chủ đề "Vì an ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống" giai...

Nghề gốm Bình Đức, nơi lưu giữ nét văn hóa đặc sắc của người Chăm

Nằm nép mình sau thị trấn nhộn nhịp, làng Chăm Bình Đức ở xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình tồn tại từ rất lâu đời. Nơi đây như một bảo tàng lưu giữ những nét văn hóa đặc sắc của người Chăm mà độc đáo nhất là nghề làm gốm thủ công. ...

22 đội bóng tranh Cúp BTV năm 2024

BTO-Tối 21/11, Lễ khai mạc Giải Bóng đá Thiếu niên, Nhi đồng – Cúp BTV đã chính thức diễn ra tại Trung tâm Huấn luyện và thi đấu thể thao tỉnh Bình Thuận. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Minh cùng lãnh đạo một số sở, ban, ngành, đoàn thể dự. Giải...

Đọc “Nguyệt chính xuân” lắng khúc tâm tình cùng nhà thơ Đài Nguyên Vu (1939

Trong những cây bút thơ Bình Thuận xuất hiện trên thi đàn miền Nam trước năm 1975, Đài Nguyên Vu (tên thật Tôn Thất Trâm) đã chọn cho mình một giọng điệu riêng biệt. Khác với giọng thơ hào sảng, tài hoa, đầy khẩu khí của Nguyễn Bắc Sơn; thơ Đài Nguyên...

Bình Hưng – Hưng Long: Qua trang lịch sử… Kỳ 1

Theo kế hoạch sắp xếp các Đơn vị hành chính cấp xã của TP. Phan Thiết trong giai đoạn 2023 - 2025, sắp tới phường Bình Hưng và Hưng Long sẽ sáp nhập lại thành phường Bình Hưng mới có diện tích tự nhiên là 1,59 km², quy mô dân số...

Dạ thưa cô!

(Kỷ niệm một thời thơ ấu cắp sách đến ngôi trường nằm sát mé biển thuộc ấp Cây Găng, xã Văn Mỹ, quận Hàm Tân (nay xã Tân Thành, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận). - Dạ thưa cô, đi học cần phải có khai sinh, còn đi biển đánh cá...

Tin nổi bật

Tin mới nhất