Theo TS Trịnh Thu Tuyết (nguyên giáo viên ngữ văn, Trường THPT Chu Văn An, Hà Nội), khoảng một tuần cuối cùng trước môn thi đầu tiên, các em vẫn đủ thời gian đong đếm lại hành trang kiến thức, kĩ năng đã được trang bị và ôn luyện, chuẩn bị cho mình tâm thế tốt nhất để bình tĩnh, tự tin, chiến thắng.
Trước hết, các em hãy tự kiểm tra lại hệ thống kỹ năng đáp ứng từng loại câu hỏi trong đề thi. Các em cần ôn tập theo các đơn vị kiến thức cơ bản trong mô hình đề thi từ năm 2017 tới nay với ba phần: bài Đọc hiểu, viết đoạn văn nghị luận xã hội, viết bài văn nghị luận văn học.
Phần Đọc hiểu luôn gồm một ngữ liệu đọc hiểu và 4 câu hỏi đọc hiểu được sắp xếp theo các cấp độ nhận thức từ nhận biết, thông hiểu, vận dụng tới vận dụng cao. Các em cần nhận ra những tín hiệu của từng loại câu hỏi để có phương pháp trả lời phù hợp, tránh trả lời thừa hoặc thiếu.
TS Trịnh Thu Tuyết và bí quyết giành điểm bài thi tốt nghiệp THPT môn ngữ văn (Ảnh: Hà Lê).
Ví dụ: câu hỏi nhận biết thường tập trung vào hai yêu cầu: hoặc yêu cầu xác định một đặc điểm của hình thức văn bản như thể thơ, phong cách ngôn ngữ, phương thức biểu đạt…; hoặc yêu cầu tìm những chi tiết thuộc về nội dung văn bản phù hợp với nội dung định hướng trong câu lệnh. Khi làm bài, học sinh cần đọc kỹ ngữ liệu, xác định đúng đặc điểm hình thức văn bản hoặc chi tiết nội dung văn bản, không phân tích diễn giải.
Với câu hỏi thông hiểu, thí sinh cần giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa ẩn dụ, biểu tượng (nếu có) nếu đề yêu cầu giải thích một khái niệm; hoặc phải căn cứ vào nội hàm ý nghĩa của ý kiến, quan niệm để giải thích thấu đáo, thuyết phục ý kiến, quan niệm được yêu cầu làm rõ cách hiểu.
Câu hỏi vận dụng thường yêu cầu thí sinh xác định và phân tích giá trị của biện pháp tu từ, tác dụng của việc sử dụng từ ngữ…, trong văn bản, trong câu, hoặc một đoạn văn bản. Thí sinh cần vận dụng kiến thức tiếng Việt, tu từ học, văn học, cuộc sống…, để xác định đúng và phân tích giá trị biểu đạt và giá trị biểu cảm của những biện pháp tu từ hoặc những từ ngữ, hình ảnh theo yêu cầu của đề bài.
Câu hỏi vận dụng cao thường yêu cầu thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, thái độ và nhất là quan điểm cá nhân trước một nhận định, thông điệp, vấn đề đặt ra trong văn bản đọc hiểu. Với dạng câu hỏi yêu cầu thể hiện cảm xúc, suy nghĩ về một hiện tượng, sự việc…, học sinh cần trả lời ngắn gọn, chân thành, trung thực những suy nghĩ, xúc cảm cá nhân, tránh khuôn mẫu, sáo rỗng, hô khẩu hiệu…
Với dạng câu hỏi “Anh/chị có đồng tình…?/ Vì sao“, học sinh cần xác định đúng suy nghĩ, nhận thức của mình để luận bàn cho thấu đáo, chặt chẽ. Hoàn toàn có thể xuất hiện nhiều phương án: đồng tình, không đồng tình, đồng tình nhưng có giới hạn, điều kiện, ngoại lệ…. Phần quan trọng nhất là trả lời câu hỏi “Vì sao?” với lập luận chặt chẽ và trung thực, thuyết phục.
Thí sinh cần nhận ra những tín hiệu của từng loại câu hỏi để có phương pháp trả lời phù hợp (Ảnh: Mạnh Quân).
Câu viết đoạn văn nghị luận xã hội luôn có nội dung nghị luận quan hệ hữu cơ với nội dung chính của ngữ liệu đọc hiểu. Học sinh cần đặc biệt chú ý đảm bảo hai yêu cầu về nội dung và hình thức của đoạn văn: Về nội dung, chỉ nghị luận một khía cạnh, một bình diện của vấn đề (nguyên nhân, ý nghĩa, hậu quả, giải pháp, bài học…), tuyệt đối không biến đoạn văn thành bài văn thu nhỏ với tất cả các khía cạnh của vấn đề; về hình thức, cần viết đúng cấu trúc đoạn, viết đúng dung lượng theo yêu cầu trong câu lệnh của đề bài…
Bài nghị luận văn học chiếm quỹ điểm cao nhất trong đề thi, đòi hỏi các em dành nhiều nhất thời gian và tâm sức. Thời gian này, các em cần tích cực rà soát lại một lần nữa những đơn vị kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm trong chương trình Ngữ văn lớp 12, ghi nhớ những giá trị nội dung và nghệ thuật chính của mỗi bài.
Cần xác định chính xác yêu cầu nghị luận thể hiện trong câu lệnh của đề bài, và theo mô hình đề những năm gần đây, đề bài thường có hai câu lệnh. Câu lệnh chính thường yêu cầu phân tích hoặc cảm nhận một đoạn văn bản đã học trong chương trình sách giáo khoa lớp 12, câu lệnh phụ thường yêu cầu từ sự phân tích, cảm nhận đó, rút ra nhận xét một giá trị về nội dung hoặc nghệ thuật cụ thể trong văn bản, đoạn văn bản.
Sau khi đã xác định yêu cầu nghị luận, các em nên phác thảo sơ lược hướng triển khai nội dung nghị luận để quá trình viết không lan man hoặc sơ sài, thiếu ý. Nếu đoạn văn Nghị luận xã hội cần sự thể hiện cái tôi bản lĩnh, trung thực thì bài Nghị luận văn học rất cần khả năng cảm nhận tinh tế, sự phân tích sâu sắc và tình cảm chân thành.
Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/bi-quyet-gianh-diem-cao-voi-de-ngu-van-thi-tot-nghiep-thpt-2024-20240619093938401.htm
