Băn khoăn việc phân cấp cho Chủ tịch UBND quyết chủ trương đầu tư dự án nhóm A

Tiếp tục chương trình làm việc tại Phiên họp thứ 38, chiều 9/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi).

Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm

Tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày cho thấy nội dung sửa đổi Luật Đầu tư công đã cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện 5 nhóm chính sách lớn, thể hiện sâu sắc tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm,” Trung ương, Quốc hội, Chính phủ giữ vai trò kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế và kiểm tra, giám sát; bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ kết quả; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không để đùn đẩy trách nhiệm, tránh tạo cơ chế “xin-cho”…

Dự thảo Luật gồm 7 chương, 116 điều (sửa đổi 53 điều, bổ sung 22 điều, bãi bỏ 7 điều so với Luật Đầu tư công năm 2019), với các nội dung chủ yếu để cụ thể hóa 5 nhóm chính sách lớn.

Đó là nhóm chính sách thể chế hóa các cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng; nhóm chính sách về tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; nhóm chính sách về nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước; nhóm chính sách về thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài (vốn nước ngoài); nhóm chính sách về đơn giản hóa trình tự, thủ tục; bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Thường trực Ủy ban Tài chính-Ngân sách cho rằng việc sửa đổi luật cần xem xét về tổng thể, đánh giá toàn diện những tồn tại, hạn chế để khắc phục các vướng mắc, khó khăn trong thực hiện đầu tư công, nhằm phát huy tối đa hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng vốn đầu tư công, vì vậy, nhất trí về phạm vi sửa đổi luật.

Tuy nhiên, số lượng các điều/khoản luật thay đổi nhiều, phạm vi sửa đổi lớn, nhiều nội dung thể chế hóa các cơ chế, chính sách đặc thù mới được thí điểm, triển khai thực hiện trong thời gian ngắn; đòi hỏi phải đánh giá kỹ về tác động chính sách và nghiên cứu, rà soát thận trọng để bảo đảm việc ban hành luật phù hợp với yêu cầu của thực tế.

Nhấn mạnh việc sửa Luật Đầu tư công là rất quan trọng, để tháo gỡ ách tắc, khó khăn, song Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý phải bám vào những quy định của Hiến pháp, cân nhắc, tính toán kỹ.

Nội dung sửa đổi Luật cụ thể hóa 5 nhóm chính sách lớn, thể hiện sâu sắc tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền, tránh cơ chế xin-cho, quán triệt tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Những gì ách tắc trong quá trình chỉ đạo để phát triển kinh tế – xã hội thì chúng ta tháo gỡ. Chính phủ kiến tạo, Quốc hội giám sát, phân cấp mạnh về cho địa phương, địa phương làm, địa phương kiểm tra, địa phương chịu trách nhiệm.”

Để Luật sửa đổi thực sự hiệu lực, hiệu quả, đảm bảo tính khả thi, Chủ tịch Quốc hội cho rằng phải đánh giá đúng căn nguyên tồn tại, hạn chế trong đầu tư công để đề xuất nội dung sửa đổi, giải quyết trúng những vấn đề vướng mắc.

Ông chỉ ra ba vấn đề tồn tại vướng mắc hiện nay của đầu tư công, kéo dài nhiều năm chưa được khắc phục:

Thứ nhất là thực hiện giải ngân kế hoạch đầu tư công chậm.

Thứ hai là chậm phân bổ kế hoạch vốn, có kế hoạch vốn nhưng thủ tục đầu tư dự án chưa xong, hoặc bố trí vốn cho các dự án không có khả năng thực hiện, có danh mục ghi vốn nhưng thủ tục làm rất chậm, không đảm bảo.

Thứ ba là liên tục phải trình cấp thẩm quyền phân bổ vốn cả trung hạn và hàng năm do chưa hoàn thành được thủ tục đầu tư dự án.

Theo Chủ tịch Quốc hội, ngoài nguyên nhân công tác bồi thường, tái định cư, thu hồi đất chậm, còn có nguyên nhân do thiếu vật liệu xây dựng trầm trọng, có những tiêu cực phải xử lý. Căn nguyên chính là công tác chuẩn bị đầu tư. Dự thảo luật chưa giải quyết được tồn tại bất cập này.

Tránh việc phân cấp vượt quá khả năng thực hiện

Đáng chú ý trong nhóm chính sách về tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, Chính phủ đề xuất nâng quy mô vốn đầu tư công của dự án quan trọng quốc gia từ 30.000 tỷ đồng trở lên; của dự án nhóm A, nhóm B và nhóm C với quy mô gấp 2 lần so với các quy định hiện hành. Phân cấp thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A có quy mô vốn dưới 10.000 tỷ đồng, nhóm B, nhóm C do địa phương quản lý.

Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban đề nghị rà soát, thống kê, đánh giá về số lượng dự án nhóm A có tổng mức đầu tư từ 10.000 tỷ đồng đến 30.000 tỷ đồng và trên 30.000 tỷ đồng trong thời gian vừa qua; đánh giá tác động khi tăng quy mô vốn đầu tư công của dự án quan trọng quốc gia từ 10.000 tỷ đồng lên 30.000 tỷ đồng; thuyết minh đầy đủ căn cứ xác định và đánh giá tác động của chính sách; đánh giá tác động kỹ về năng lực thực hiện của các địa phương; tránh việc phân cấp vượt quá khả năng thực hiện, gây thất thoát, không hiệu quả.

Thường trực Ủy ban Tài chính-Ngân sách và Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng việc phân cấp thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án như dự thảo Luật là thay đổi lớn, cần nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng, toàn diện, đặt trong tổng thể các chính sách khác liên quan đến vấn đề trách nhiệm tập thể và trách nhiệm cá nhân.

Việc quyết định chủ trương đầu tư các dự án là vấn đề quan trọng của địa phương, do vậy Luật Đầu tư công hiện hành quy định Hội đồng Nhân dân quyết định chủ trương đầu tư dự án, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cùng cấp quyết định đầu tư dự án là một biện pháp để kiểm soát quyền lực. Nếu quy định Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp vừa là người quyết định chủ trương đầu tư dự án, vừa là người quyết định đầu tư dự án, là chưa bảo đảm tính khách quan.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, B, C theo mức vốn đầu tư công, tổng vốn đầu tư rất lớn so với quy định hiện hành, nhưng Chính phủ chưa làm rõ căn cứ cơ sở xác định tiêu chí này.

Cần rà soát kỹ việc trao quyền cho Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A có quy mô vốn dưới 10.000 tỷ đồng, nhóm B, nhóm C do địa phương quản lý, đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Bên cạnh đó, còn nhiều quy định trong dự thảo luật cần tiếp tục rà soát, điều chỉnh để đảm bảo tính thống nhất của luật pháp, đảm bảo kiểm tra, giám sát lẫn nhau, quản lý, sử dụng vốn đầu tư công hiệu quả, không thất thoát, lãng phí, công khai, minh bạch.

Nêu quan điểm đồng ý thông qua tại một kỳ họp, tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, từ nay đến đó phải chuẩn bị kỹ dự án Luật, đủ cơ sở thuyết phục, giải trình tiếp thu để Quốc hội thông qua.

Cũng liên quan đến nội dung này, băn khoăn về thay đổi tiêu chí xác định các dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh chỉ ra rằng có sự tăng không đồng bộ, dự án quan trọng quốc gia tăng gấp 3, dự án nhóm A, B, C tăng gấp đôi, cần làm rõ cơ sở của việc tăng này./.