Nổi tiếng là miền đất cổ đậm đặc di sản văn hóa, người dân Thuận Thành còn tự hào với những món ăn ngon mà ai từng một lần thưởng thức là bâng khuâng nhớ mãi như: Nem Bùi Xá, đậu gù Trà Lâm, bánh cuốn Mão Điền, tương Đình Tổ, thịt gà Hồ… Những món ăn bình dị mà thấm đậm, đặc trưng ấy không nơi nào có được đã gợi nhớ gợi thương cho bao người.
Chiều chiều, khi hoàng hôn buông xuống, khói lam chiều vấn vít, những người xa quê lại cồn cào thương nhớ, thèm quay quắt bữa cơm quê nhà với những món ăn bình dị. Với tôi, cứ nhớ cơm mẹ nấu là nhớ đến món đậu phụ Trà Lâm gắn liền những mảnh ký ức đan xen kỷ niệm thời thơ ấu. Suốt bao năm tháng chắt chiu, tùng tiệm, mâm cơm gia đình tôi chẳng bữa nào thiếu món đậu Trà Lâm, từ đậu phụ chấm tương, đậu phụ nộm rau muống, đậu phụ rán vàng giòn chấm với nước mắm chanh tỏi ớt thơm lừng, đến canh đậu nấu chua, đậu phụ kho thịt… Mỗi cách chế biến lại ngon thơm một hương vị riêng nên mỗi lần nghĩ đến, nhớ đến mà không được thưởng thức là lại có cảm giác bứt rứt rất khó tả! Một bìa đậu Trà Lâm loại nhỏ có hình dạng tựa như khối rubic vuông 3×3. Về sau người ta chế ra khuôn to hơn, ghép hai bìa nhỏ thành một khối hình hộp chữ nhật có kích thước lớn hơn nên mỗi bìa đậu to có trọng lượng từ 500-600 gam. Cũng vì thế, đậu phụ Trà Lâm nổi bật và gây ấn tượng với thực khách từ hình dạng bên ngoài, kích thước lớn hơn hẳn các loại đậu phụ thông thường mà hương vị thơm mềm béo ngậy khiến ai từng một lần nếm thử sẽ khó mà quên được.
“Nem Bùi cuốn với lá sung, vừa ăn vừa thấy nhớ nhung làng Bùi”.
Tôi có một người bạn thân “nghiện” món bánh cuốn Mão Điền. Chị kể, cứ khoảng một tuần mà không được thưởng thức hương vị mềm mượt ngầy ngậy của món bánh cuốn Mão Điền là chị sẽ bị cơn thèm “hành hạ”. Có lần thèm quá không cưỡng được, chị cùng chồng lái xe từ Hà Nội về góc chợ Dâu (phường Thanh Khương, Thuận Thành) chỉ để thưởng thức món quà quê thân thuộc bày bán lúc chiều tà. Chị giãi bày: “Biết là có thể gọi điện đặt người ta ship từ quê ra nhưng cái cảm giác được về ngồi ăn ở góc chợ quê thân thuộc gợi nhớ hương vị đặc trưng. May mắn chồng tôi cùng quê và cũng chung sở thích, hai vợ chồng đi hơn 40km về chỉ để ăn đến “phê” món bánh cuốn với hành phi rồi lên xe trở về Hà Nội. Ấy vậy mà lúc rời đi, chúng tôi vẫn có cảm giác thòm thèm, nuối tiếc như kiểu gặp “người tình cũ”… Bao nhiêu người con đất Thuận xa quê từng cồn cào, vời vợi thương nhớ những thức quà, những món ăn đong đầy hồi ức như thế!? Nhớ vị mềm mướt béo ngậy của món bánh cuốn Mão Điền, nhớ món đậu Trà Lâm rán vàng giòn rụm nóng hổi, nhớ cả vị ngọt thịt thơm lừng thính gạo rang của nem Bùi – “Nem Bùi cuốn với lá sung, vừa ăn vừa thấy nhớ nhung làng Bùi”… Không chỉ nuôi dưỡng cơ thể vật lý, mỗi món ăn còn nuôi dưỡng cả tâm hồn và tinh thần con người. Giống như tấm căn cước văn hóa, hương vị của những thức quà quê, những món ăn bình dị, dân dã đôi khi trở thành sợi dây kết nối người xa quê với nguồn cội, gợi miền ký ức thương nhớ rưng rưng về nơi chôn rau cắt rốn.
Món bánh cuốn hành Mão Điền thơm mềm, béo ngậy, đánh thức vị giác thực khách.
Có câu nói: “Không gì mang mọi người xích lại gần nhau bằng một món ăn ngon”. Quả thật, những dịp hàn huyên bên gia đình ở quê nhà hay gặp gỡ bạn bè, những món ăn ngon hợp khẩu vị giúp mọi người vừa quây quần bên nhau vừa nhắc nhớ những kỉ niệm xưa. Ngày nay cuộc sống vật chất đủ đầy, thực phẩm dư thừa với muôn kiểu chế biến Đông, Tây, Âu, Á song mỗi lần tiếp đón khách quý, trên mâm cơm của người Thuận Thành vẫn không thể thiếu nem Bùi, đậu gù Trà Lâm, bánh cuốn Mão Điền, thịt gà Hồ… Những món ăn giản dị gắn liền với bữa cơm gia đình, đám giỗ chạp còn tự tin xuất hiện trên các bàn tiệc sang trọng, cao cấp với chất lượng tuyệt vời bên cạnh những món ăn hảo hạng khác. Đặc biệt, trong hành lý của nhiều người con đất Thuận khi xa quê hoặc thăm viếng bạn bè, khách phương xa cũng thường mang theo chục quả nem Bùi làm quà. Nem Bùi bây giờ được bảo quản trong túi hút chân không, giữ được hương vị thơm ngon khoảng 7-10 ngày khi cất giữ trong ngăn mát tủ lạnh nên việc vận chuyển đi xa thuận tiện, dễ dàng hơn. Người Việt có câu “miếng ngon nhớ lâu”. Trên hành trình khám phá miền đất cổ Luy Lâu giàu trầm tích văn hóa, phiêu du qua những ngôi chùa trầm mặc, rêu phong và đắm mình trong những điệu hát trống quân, ca trù… du khách vừa được thỏa mãn đôi tai, mãn nhãn đôi mắt, song cũng đừng quên thưởng thức những món ngon chứa đựng giá trị văn hóa, ẩm thực của đất và người nơi đây để không phải hối tiếc khi ra về, ngoài ra có thể mua làm quà biếu tặng người thân với mức chi phí thấp. Như thế là đủ xao xuyến, nhớ nhung mãi về vùng đất cổ giàu trầm tích văn hóa này. Một trong những định hướng phát triển du lịch của Bắc Ninh là: Phát triển các sản phẩm OCOP gắn với hoạt động du lịch; lựa chọn sản phẩm là đặc sản để đưa vào hệ thống siêu thị, các trạm dừng nghỉ du lịch giúp du khách thuận tiện mua quà tặng người thân, bạn bè, đồng nghiệp. Bên cạnh đó, thiết lập danh sách những món ăn đặc sản của Bắc Ninh đưa vào thực đơn của các khách sạn, nhà hàng đạt chuẩn trên địa bàn tỉnh, gắn với chương trình tour du lịch để tạo sự đặc sắc, độc đáo với ẩm thực của các tỉnh, thành phố khác. Như thế, những món ăn bình dị, dân dã được chế biến bởi đôi tay khéo léo và khẩu vị tinh tế của người dân Thuận Thành sẽ góp phần làm phong phú hương vị ẩm thực đặc trưng xứ Kinh Bắc.
