“Tháng 4 đong đậu nấu chè/ Ăn tết Đoan Ngọ trở về tháng 5”. Mồng 5/5 (âm lịch), bên cạnh những tục lệ thú vị của ngày tết Đoan Ngọ – tết diệt sâu bọ – tết nửa năm, không thể thiếu các thức cúng trên bàn thờ gia tiên như: cơm rượu, chè trôi nước, bánh xèo, bánh ú, hoa quả… để tri ân nguồn cội, ước mơ về mùa màng bội thu, cuộc sống sung túc.
Những ngày này, ở các chợ lớn nhỏ của Bạc Liêu, hầu như quầy hàng nào cũng tranh thủ bán kèm mặt hàng bánh ú. Có hai loại: bánh ú nước tro (nhân ngọt) và bánh ú nhân mặn.
Trong khi một số loại bánh khác được gói bằng lá chuối như bánh ú nhân mặn, bánh ít, bánh tét…, thì bánh ú nước tro được gói bằng lá tre. Phần nhân tùy theo chỗ bán, phổ biến nhất là gồm đậu xanh đãi sạch vỏ hấp chín, xay nhuyễn sên với đường; nhưng cũng có người cho thêm sầu riêng vào, hoặc thay thế đậu xanh bằng hạt sen. Riêng phần nếp bọc bên ngoài, nếu muốn dẻo, trong thì phải trộn với nước tro tàu và ngâm trong nước ít nhất 20 tiếng. Nước tro là thành phần cốt yếu tạo nên hương vị và màu sắc của bánh ú nước tro khác biệt với những loại bánh khác. Do kích thước nhỏ, nên thời gian luộc bánh không quá lâu, chỉ khoảng 2 – 3 tiếng là chín đều. Bánh đạt yêu cầu là hạt nếp từ đục chuyển sang trong, bóng bẩy, có màu vàng nâu đẹp mắt, có thể thấy phần nhân đậu xanh ẩn hiện bên trong. Khi thưởng thức, sẽ cảm nhận được độ dẻo, dai của lớp vỏ nếp bên ngoài kết hợp với phần nhân béo, bùi, ngọt thanh của đậu xanh. Ngoài ra, mùi thơm đặc trưng từ lá tre tươi cũng giúp chiếc bánh ú nước tro trở nên đặc biệt hơn.
Bánh ú nhân mặn (hay còn gọi là bánh ú nhân thịt – phiên bản đơn giản của bánh chưng, bánh tét) to gấp 2 – 3 lần chiếc bánh ú nhân ngọt. Phần nhân gồm: thịt ba rọi, mỡ heo, trứng, đậu xanh, đậu phộng, tôm khô, lạp xưởng… được nêm nếm đậm đà. Nếp cũng được ngâm từ 8 – 12 tiếng tùy loại và nhiệt độ ngâm, ngâm nếp cho bục (khi bóp nhẹ thì hạt nếp vỡ thành bột) mới gói. Bánh gói xong được nấu ngập nước khoảng 4 – 5 tiếng tùy độ lớn nhỏ của bánh. Những chiếc bánh ú thơm lừng, đẹp mắt với màu xanh lá dứa nhẹ nhàng. Khi dùng, có thể bóc từng lớp vỏ hoặc cắt đôi bánh. Cắn một miếng bánh, bạn sẽ cảm nhận được sự hòa quyện hương vị tuyệt vời. Từ bên ngoài vỏ bánh thì dẻo mềm cùng phần nhân đậu xanh bùi bùi, thịt ba chỉ và trứng béo ngậy, thi thoảng cắn trúng hạt đậu phộng hoặc con tôm khô đậm vị cực hấp dẫn.
N.B
