Giữ nét đẹp văn hóa trong lễ hội Xuân

Gắn kết cộng đồng, tri ân các bậc tiền nhân

Theo thống kê của Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), cả nước hiện có gần 8.000 lễ hội, trong đó hơn 7.000 lễ hội truyền thống.  Các lễ hội diễn ra cả năm, nhưng tập trung nhiều vào dịp đầu Xuân. Những hoạt động tín ngưỡng, văn hóa, nghệ thuật đặc sắc cùng trò chơi dân gian truyền thống trong lễ hội đã giúp gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa, đồng thời tạo điểm nhấn hấp dẫn, thu hút du khách thập phương mỗi dịp Xuân về.

Lễ hội Xuân ở nhiều nơi không chỉ đơn thuần là dịp để người dân vui chơi đầu năm mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Các lễ hội truyền thống đều không thể thiếu phần lễ mang đậm nét văn hóa của cộng đồng các dân tộc nhằm cầu cho đất trời hòa hợp, mùa màng tốt tươi, cộng đồng đoàn kết, phát triển. Qua đó, mọi người được gắn kết, chia sẻ những ước vọng về một năm mới với cuộc sống thịnh vượng, an khang.

Trong các lễ hội Xuân ở Việt Nam không thể không kể đến Giỗ Tổ Hùng Vương (tỉnh Phú Thọ). Đây là một trong những lễ hội lớn nhất cả nước, diễn ra từ mùng 5 – 10/3 âm lịch, nhằm tưởng nhớ công ơn của các vị vua Hùng đã có công dựng nước, giữ nước, củng cố tinh thần đoàn kết, cùng hướng về cội nguồn và tri ân tiên tổ.

Lễ hội gò Đống Đa tại Thủ đô, đúng ngày mùng 5 Tết nhằm tái hiện lại Chiến thắng gò Đống Đa và tưởng nhớ chiến công lẫy lừng của Vua Quang Trung, tôn vinh tinh thần quật cường chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

Lễ hội Khai ấn đền Trần (tỉnh Nam Định) diễn ra từ ngày 13 – 15 tháng Giêng để tri ân công đức của các vị vua Trần. Lễ khai ấn, diễn ra vào giờ Tý ngày 14 tháng Giêng với nghi lễ rước kiệu ấn từ đền Cố Trạch sang đền Thiên Trường và nghi lễ khai ấn được tổ chức trang trọng. Đây là tục lệ cổ tại Tiên Miếu nhà Trần (Phủ Thiên Trường xưa) mang đậm giá trị văn hóa tâm linh truyền thống và có ý nghĩa giáo dục lịch sử sâu sắc, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Ở miền Trung năm nay, ngày mùng 7 tháng Giêng, Lễ hạ nêu và khai ấn – nghi thức cung đình triều Nguyễn đã diễn ra tại Triệu Miếu và Thế Miếu, Đại Nội Huế, đánh dấu thời điểm kết thúc Tết Nguyên đán, mọi người quay trở lại công việc, nhịp sống thường ngày và hứa hẹn cuộc sống tốt đẹp, thuận lợi, hanh thông trong một năm mới.

Đồng bào dân tộc Tày, Nùng từ các tỉnh phía Bắc di cư tới huyện Cư M’gar, Đắk Lắk sinh sống, hằng năm vào mùng 6 Tết lại tổ chức Lễ hội lồng tồng (Lễ xuống đồng). Đây trở thành ngày hội lớn, quan trọng nhất của người Tày, Nùng vào dịp đầu năm mới cầu mong cho một năm sung túc, đầy đủ…

Sợi dây kết nối truyền thống và hiện đại

Mỗi lễ hội đầu Xuân là một câu chuyện về lịch sử, tâm linh và nghệ thuật, phản ánh chiều sâu văn hóa của dân tộc Việt Nam, là cầu nối quan trọng giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ trẻ hiểu và tự hào hơn về bản sắc dân tộc.

Tuy nhiên, ở đây đó vẫn còn xảy ra những hành vi, hình ảnh chưa đẹp, thậm chí là tiêu cực, gây rối trật tự công cộng, làm mất an ninh trật tự, ảnh hưởng đến thuần phong, mỹ tục của dân tộc. Chẳng hạn như lợi dụng tín ngưỡng để buôn thần, bán thánh; nạn cướp giật, cờ bạc, chặt chém… Mới đây nhất, ngày 3/2, xảy ra một vụ việc xôn xao dư luận. Đó là việc hàng chục đối tượng dàn cảnh cướp trước cổng chùa Kim Tiên ở An Giang. Vài ngày sau đó, vụ án Gây rối trật tự công cộng này đã bị khởi tố. Các đối tượng tham gia, liên quan bị bắt giữ, truy xét…

Để không tái diễn những vụ việc trên, đồng thời giữ gìn nét đẹp văn hóa qua các lễ hội, Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra những chỉ đạo đối với công tác quản lý và tổ chức tốt các lễ hội. Trong đó, Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư về việc tổ chức Tết Ất Tỵ năm 2025 và Chỉ thị số 45/CT-TTg cùng Công điện 09/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu tổ chức, thực hiện nghiêm công tác quản lý và tổ chức lễ hội theo quy định; bảo đảm các hoạt động lễ hội sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ và lễ hội Xuân năm 2025 tổ chức theo đúng quy định của pháp luật, an toàn, lành mạnh, tiết kiệm, thực hiện nếp sống văn minh, phù hợp với truyền thống văn hóa của dân tộc và phong tục, tập quán tốt đẹp của nhân dân các địa phương.

Bên cạnh đó, Đề án Số hóa dữ liệu lễ hội tại Việt Nam giai đoạn 2021- 2025 đang được Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tích cực triển khai. Bộ tiêu chí về xây dựng môi trường văn hóa truyền thống trong lễ hội cũng là một tiêu chuẩn mềm để giúp lễ hội thêm đẹp hơn mỗi dịp Xuân về.