Ẩm thực xứ Lạng níu chân du khách

Món ăn ẩn chứa tinh hoa văn hóa các dân tộc

“Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa/Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh…”. Câu ca dao quen thuộc luôn mời gọi du khách gần xa một lần đến với xứ Lạng. Lạng Sơn sở hữu hệ thống hơn 330 di tích, danh thắng nổi tiếng như: Thành Nhà Mạc, đền Mẫu Đồng Đăng, khu di tích lịch sử Chi Lăng, núi Mẫu Sơn, động Tam Thanh – Nhị Thanh, núi Tô Thị…

Tiềm năng du lịch Lạng Sơn không chỉ dừng lại ở những di tích và danh lam thắng cảnh mà còn ở nét đẹp văn hóa độc đáo của các dân tộc: Nùng, Tày, Kinh, Dao, Hoa, Sán Chay… Sự đa dạng về dân tộc tạo nên một bức tranh văn hóa phong phú với những phong tục tập quán, trang phục, ẩm thực độc đáo, mang hương vị riêng biệt.

Đối với cộng đồng các dân tộc xứ Lạng, văn hóa ẩm thực không chỉ đơn giản là ở cách trưng bày hay chế biến món ăn, mà thông qua đó, còn thể hiện cả tín ngưỡng, cũng như những nét văn hóa đặc sắc, tiêu biểu của mỗi dân tộc. Tri thức dân gian của đồng bào các dân tộc tỉnh Lạng Sơn rất phong phú, từ những kinh nghiệm trong sản xuất nông nghiệp, những bài thuốc gia truyền cho đến những phương pháp chế biến ẩm thực, đồ uống đặc sản như: lợn quay, vịt quay, khâu nhục, lạp xưởng, bánh chưng đen, xôi cẩm, lẩu cháo, khâu nhục, cao sằng, bánh coóc, coóng phù, phoóng dăm, xôi ngũ sắc, nem nướng Hữu Lũng, bánh ngải, rượu Mẫu Sơn… Đây là một trong những điều kiện thuận lợi để phát triển loại hình Foodtour (du lịch ẩm thực).

Nhắc đến đặc sản Lạng Sơn, du khách không thể không kể đến món vịt quay nổi tiếng, được tuyển chọn từ giống vịt Bầu Thất Khê. Giống vịt này khi quay chín vẫn giữ được độ dày mình, chắc thịt, ít xương, da giòn ngậy nhưng không béo. Chị Hồng Xiêm (thành phố Lạng Sơn) sinh ra trong gia đình có 4 đời làm món vịt quay chia sẻ: “Để làm ra sản phẩm vịt quay thơm ngon, béo ngậy, điều quan trọng nhất là phải chọn được con vịt ngon săn chắc, tỷ lệ nạc cao. Vịt sau khi làm sạch đến công đoạn tẩm ướp hơn 20 loại gia vị, trong đó không thể thiếu: quả mác mật, đinh hương, thảo quả, hoa hồi, đậu tương lên men… Sau đó, vịt được bơm hơi giúp cho phần da tách rời phần thịt và tạo độ giòn. Để tạo màu cánh gián, da giòn, ngọt mềm, vịt được “tắm” nước mật ong rừng pha với nước. Tiếp đến, vịt được cho vào lò để hong khô khoảng 1 tiếng đồng hồ, công đoạn này giúp vịt ngấm đều gia vị, vịt càng khô thì khi chín da càng căng bóng và tròn. Vịt sau khi hong khô sẽ được cho vào lò nướng. Sau khi được nướng từ 40 – 45 phút, vịt sẽ chín. Khi chặt vịt, phần nước trong bụng vịt sẽ được rưới lên từng miếng thịt vịt, khi thưởng thức, du khách có thể cảm nhận được vị thơm của hương mác mật, ngọt bùi vị mật ong”.

Du khách khám phá cách làm món ăn vịt quay Lạng Sơn trứ danh.

Cũng như vịt quay, lợn quay là món ăn đặc sản không thể thiếu trong các mâm cỗ ở Lạng Sơn bởi không chỉ ngon mà món ăn này còn mang hương vị riêng trong văn hóa của đồng bào các dân tộc, đặc biệt là dân tộc Tày ở xứ Lạng. Người Lạng Sơn thường chọn giống lợn Móng Cái có xương nhỏ, chắc thịt và nạc nhiều để quay. Lợn được làm sạch, để cả con, khéo léo không làm rách da sao cho đến khi quay chín da lợn không bị vỡ làm mất nước ngọt và mùi thơm của thịt. Gia vị để tẩm ướp lợn quay bao gồm nhiều loại như muối tiêu, lá móc mật… nhồi vào trong bụng lợn. Dùng mật ong hòa với giấm bôi kĩ lên da lợn, vừa quay lợn, vừa bôi để khi chín được giòn và có màu vàng sẫm. Món thịt lợn quay Lạng Sơn khi ăn có vị ngọt của thịt chín tới, mùi thơm của lá móc mật đậm đà, ăn một lần ai cũng nhớ mãi.

Ngoài vịt quay, món phở vịt ở đây cũng rất nổi tiếng. Thịt vịt mềm ngọt, nước dùng béo ngậy và vị chua của măng tạo nên sức hấp dẫn khó cưỡng cho ẩm thực xứ Lạng.

Mỗi đồ ăn, thức uống, trái cây đặc sản của xứ Lạng đều ẩn chứa những nét văn hóa đặc trưng, là tính cách, là phong vị, là thành quả của cả một quá trình lao động sản xuất sáng tạo, nét phong tục, tập quán và những tri thức dân gian quý báu mà vẫn được người dân bảo tồn, gìn giữ và duy trì từ bao đời nay.

Du khách thưởng thức quà chiều là bánh áo chao nhân vịt.

Phát triển tour du lịch ẩm thực

Tại chuyến trải nghiệm “Tour Du lịch ẩm thực Lạng Sơn” do Trung tâm Xúc tiến Đầu tư và Thương mại và Du lịch Lạng Sơn tổ chức vào cuối tháng 11/2024, bà Nguyễn Thúy Hiền (Công ty Du lịch Sen Vàng) hào hứng: “Tôi đã trải nghiệm du lịch văn hóa ẩm thực ở nhiều nơi nhưng với “Food tour Lạng Sơn” tôi thấy thú vị, mới mẻ, đa dạng hơn cả. Tôi thích món phóng dăm. Tôi tìm hiểu và được biết, đây là một món ăn lâu đời của người dân tộc Tày, Nùng xứ Lạng, nguyên liệu chính là gạo nếp và thịt lợn. Để làm nhân bánh phoóng dăm, người ta cho thịt lợn lên bếp xào khô, thêm mộc nhĩ, nấm hương, miến dong, hạt tiêu… và đảo đều trên bếp lửa trong khoảng từ 15 đến 20 phút cho đến khi thịt se lại, dậy mùi thơm. Lạng Sơn có nhiều món ăn ngon. Dù vậy, xứ Lạng cần chắt lọc hơn những đặc sản của mình và những quán ăn, nhà hàng cần được trang trí bắt mắt, sinh động, người chủ và nhân viên nên mặc trang phục mang bản sắc dân tộc món ăn đó thì sẽ thu hút được nhiều du khách trong và ngoài nước”.

Bà Thùy Dương (Mosaic Tour) cho hay: “Trong chuyến trải nghiệm food tour, tôi được thưởng thức các món ăn đặc sắc của Lạng Sơn. Đặc biệt, trong những ngày lạnh của vùng núi xứ Lạng, tuyệt vời nhất là được thưởng thức những viên coóng phù dẻo dai nóng hổi và xuýt xoa hít hà cái hương vị cay nồng của gừng, thơm ngọt của đường. Tôi thấy khá ấn tượng và đã chụp lại chia sẻ các món ăn trên mạng xã hội, trang các nhân của tôi và nhận được nhiều phản hồi, bình luận của người thân, bạn bè, du khách. Họ sẽ dành thời gian để tham quan các danh lam, thắng cảnh của Lạng Sơn cũng như tận hưởng hương vị ẩm thực nơi này. Tôi thấy yêu Lạng Sơn và trân trọng hơn khi bản sắc, nét đẹp văn hóa các dân tộc nơi đây được gìn giữ, phát huy.

Bà Trần Thị Bích Hạnh, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến, Đầu tư, Thương mại và Du lịch Lạng Sơn cho biết, những năm gần đây, du lịch ẩm thực (hay gọi là food tour) đang là xu hướng mới phát triển tại Việt Namm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp không khói. Nắm bắt xu hướng này, Lạng Sơn đã mời chuyên gia khảo sát, đánh giá, xây dựng sản phẩm du lịch “Tour du lịch ẩm thực Lạng Sơn”; tổ chức cho các nhà hàng, quán ăn, khách sạn, hợp tác xã nông sản trên địa bàn tỉnh đăng ký tham gia; xây dựng trailer giới thiệu về các sản phẩm ẩm thực, trải nghiệm ẩm thực Lạng Sơn; xây dựng bản đồ food tour Lạng Sơn; quảng cáo tiếp cận khách du lịch trên truyền thông báo chí, các nền tảng mạng xã hội để nhiều người ở khắp mọi nơi biết đến và thưởng thức, trải nghiệm.

Món lẩu cháo độc đáo.

Lạng Sơn khuyến khích các nghệ nhân dân gian tìm tòi, sưu tầm, tích cực đưa thêm nhiều món ẩm thực đặc sản quê hương vào thực đơn phục vụ du khách; nghiên cứu, tổ chức các hoạt động như hội thi, triển lãm, trình diễn về chế biến ẩm thực; tham quan các cơ sở sản xuất đặc sản quê hương; nghiên cứu xây dựng những phố chợ, góc chợ ẩm thực xứ Lạng… Ví như, Hội thi “Hương sắc ẩm thực xứ Lạng”, trưng bày gian hàng đẹp; các đội thi đã chế biến, trình diễn những món ăn ngon, những sản vật độc đáo của xứ Lạng, thu hút hàng chục ngàn du khách đến tham quan, thưởng thức. Hội thi tạo cơ hội cho các đơn vị giao lưu, giới thiệu sản phẩm tour, tuyến du lịch ẩm thực; đồng thời liên kết hợp tác phát triển du lịch vùng Đông Bắc Bộ.

Bên cạnh đó, hằng năm, Trung tâm Xúc tiến Du lịch tỉnh xây dựng từ 2 đến 5 video; in ấn, phát hành từ 3.000 đến 4.000 tờ rơi, ấn phẩm quảng bá về du lịch, trong đó đều lồng ghép quảng bá ẩm thực và sản vật Lạng Sơn. Đặc biệt, trong tất cả các gian hàng tham gia các sự kiện hợp tác, xúc tiến, quảng bá du lịch trong nước và quốc tế, trung tâm đều dành riêng 1 gian để trưng bày về ẩm thực xứ Lạng.

Đặc biệt, từ tháng 10/2020 đến nay, khi tuyến phố đi bộ Kỳ Lừa – thành phố Lạng Sơn được đưa vào hoạt động thì ẩm thực Lạng Sơn lại có thêm một không gian mới để trình diễn, khẳng định giá trị thu hút khách du lịch. Hiện nay, phố đi bộ Kỳ Lừa có các gian hàng bán đồ ăn, uống với nhiều món ăn đa dạng, hấp dẫn như: phở chua, vịt quay, coóng phù, cao sằng, đồ nướng…

… Qua trải nghiệm “Food tour Lạng Sơn”, thưởng thức những món ngon, du khách có thêm cảm nhận những nét đẹp văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào các dân tộc miền biên cương của Tổ quốc.