Đánh giá kỹ lưỡng, tác động nhiều mặt của việc áp thuế suất 5% với phân bón

Tránh tăng áp lực đối với nông dân

Dự án Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) đã chuyển phân bón từ đối tượng không chịu thuế thành đối tượng chịu thuế suất giá trị gia tăng 5%. Theo cơ quan chủ trì soạn thảo, do phân bón không chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT) nên các doanh nghiệp sản xuất mặt hàng này không được kê khai khấu trừ thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho sản xuất phân bón mà phải tính vào chi phí sản phẩm. Điều này khiến giá thành sản phẩm tăng và lợi nhuận giảm, bất lợi trong cạnh tranh với phân bón nhập khẩu.

Các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để thúc đẩy ngành sản xuất phân bón trong nước là rất cần thiết, song cũng cần cân nhắc nghiên cứu, đánh giá kỹ về việc chuyển phân bón sang đối tượng chịu thuế suất thuế GTGT 5%.

ĐBQH Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) phân tích, phân bón là một trong những hàng hóa đầu vào quan trọng của sản xuất nông nghiệp. Ba loại phân bón là phân đạm, phân DAP, phân NPK là 1 trong 9 loại hàng hóa dịch vụ thuộc danh mục bình ổn giá, là hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, có ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế – xã hội, sản xuất kinh doanh và đời sống người dân. “Giá thành phân bón liên quan trực tiếp đến chi phí đầu vào của sản xuất nông nghiệp. Khi chuyển phân bón sang chịu thuế suất thuế GTGT 5% thì nông dân là người trực tiếp sử dụng phân bón trong sản xuất nông nghiệp sẽ chịu tác động lớn của quy định này”, đại biểu Nguyễn Danh Tú lưu ý. 

Trên thực tế, trong các kỳ tiếp xúc cử tri thì hầu như kỳ nào các đại biểu Quốc hội cũng đều tiếp nhận tâm tư, nguyện vọng và kiến nghị của cử tri liên quan đến chi phí đầu tư cho mỗi kỳ canh tác, gồm giá phân bón, giá thuốc bảo vệ thực vật, giá xăng dầu, giá thuê nhân công, vận chuyển tăng gấp nhiều lần. “Sự mâu thuẫn giữa giá phân bón và giá nông sản kéo dài thời gian qua vẫn luôn là vấn đề nóng của nông nghiệp Việt Nam”. Nêu thực tế này, ĐBQH Tô Ái Vang (Sóc Trăng) cho rằng, trong lần sửa đổi Luật Thuế giá trị gia tăng này dù bỏ phân bón ra khỏi nhóm hàng hóa không tính thuế, song cần quy định theo hướng thuộc đối tượng chịu thuế suất thuế GTGT 0%.

Nêu tác động cụ thể của phương án áp thuế suất thuế GTGT 5% đối với mặt hàng phân bón, đại biểu cho biết, nếu theo phương án được cơ quan chủ trì soạn thảo đưa ra thì nông dân phải bỏ ra khoảng 6.000 tỷ đồng. Trong khi đó, nếu áp thuế suất GTGT là 0% đối với mặt hàng phân bón thì nông dân sẽ chỉ phải bỏ ra khoảng 2.000 tỷ đồng. Do vậy, “trước sự lựa chọn giữa cái được và cái mất, đề nghị nên chọn cái được cho nông dân, qua đó thể hiện rõ chính sách của Nhà nước đã được luật hóa”, đại biểu Tô Ái Vang đề xuất. 

Cùng với đó, đại biểu Tô Ái Vang cũng nêu rõ, Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định tam nông là vấn đề hệ trọng, khó và phức tạp. “Do đó, bất kỳ chính sách hay chủ trương, đường lối nào có liên quan đến nông nghiệp, nông dân, nông thôn đều phải là chính sách vì người nông dân, từ người nông dân. Trọng tâm của chính sách tam nông chính là chính sách và cách nhìn của chúng ta đối với người nông dân hiện nay”. 

Mặt khác, Việt Nam là một trong 5 quốc gia bị ảnh hưởng lớn nhất từ biến đổi khí hậu, trong đó có vùng đồng bằng sông Cửu Long được dự báo là vừa phải chịu sự tác động gay gắt từ biến đổi khí hậu, vừa lại chịu sự tác động khác phức tạp, khó lường. Song song đó, theo xu thế và khuyến cáo, hướng đi tất yếu của nông nghiệp Việt Nam hiện nay là tăng cường sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ. Bên cạnh giá phân bón vô cơ diễn biến phức tạp thì thị trường phân bón hữu cơ được dự đoán cũng sẽ tăng trưởng với tốc độ kép.

“Nếu dự thảo Luật đưa mặt hàng phân bón là đối tượng chịu thuế GTGT với mức thuế suất 5% như dự kiến sẽ tăng áp lực cho nông dân trong điều kiện ngành nông nghiệp chịu nhiều “tổn thương” hiện nay”, đại biểu Tô Ái Vang nói. 

ĐBQH Trần Quốc Tuấn (Trà Vinh) cũng nhận thấy, cơ quan chủ trì soạn thảo chưa quan tâm, khảo sát và đánh giá một cách kỹ lưỡng đối với đề xuất nêu trên. Trong báo cáo đánh giá tác động của dự án luật, cơ quan chủ trì soạn thảo chỉ đề cập đến tác động tích cực của chính sách đến hai nhóm đối tượng. Theo đó, doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước sẽ được khấu trừ thuế để tạo điều kiện, thúc đẩy sản xuất sản phẩm phân bón có đủ sức cạnh tranh với phân bón nhập khẩu và Nhà nước sẽ có thêm nguồn thu từ thuế nhập khẩu phân bón. “Như vậy là chưa đầy đủ và chưa có tính thuyết phục”, đại biểu nhận định.

Sản phẩm trong nước sẽ kém cạnh tranh ngay trên sân nhà?

Chia sẻ với “ấm ức” của doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước, một số đại biểu cho rằng, mặt hàng phân bón, cũng như các mặt hàng tàu khai thác thủy sản tại vùng khơi, vùng biển, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp không phải đối tượng áp thuế GTGT, cho nên doanh nghiệp sản xuất không được hoàn thuế GTGT đầu vào đối với các loại vật tư để sản xuất các mặt hàng này. Như vậy, sản phẩm sản xuất trong nước có thể kém cạnh tranh hơn so với hàng hóa nhập khẩu ngay trên sân nhà (trong đó có phân bón), vì hàng nhập khẩu có thể đã được nước sở tại hoàn thuế GTGT khi xuất khẩu ra khỏi nước họ.

ĐBQH Nguyễn Duy Thanh (Cà Mau) cho rằng, việc đưa mặt hàng phân bón ra khỏi đối tượng không chịu thuế trở thành đối tượng chịu thuế như quy định tại Điều 5, Điều 9 dự thảo luật là hoàn toàn phù hợp để giúp cho doanh nghiệp được khấu trừ đầu vào và tạo sự bình đẳng với phân bón nhập khẩu, qua đó giúp doanh nghiệp giảm giá bán cho nông dân, tăng thu nhập cho ngân sách nhà nước. Đại biểu cũng nêu rõ, hầu hết các nước trên thế giới đều coi phân bón là đối tượng chịu thuế, như Nga với mức thuế suất 20%, Trung Quốc là 11%, kể cả Malaysia, Indonesia và Thái Lan cũng áp thuế suất 8%…

Nếu tăng thuế GTGT lên 5% thì cả phân bón sản xuất trong nước và nhập khẩu cùng chung thuế suất đầu ra. Do vậy, doanh nghiệp trong nước sẽ được khấu trừ đầu vào và cấu phần giá thành giống với hàng nhập khẩu. Điều này sẽ giúp khắc phục được tính kém cạnh tranh của phân bón sản xuất trong nước so với hàng nhập khẩu. Tuy nhiên, ĐBQH Trần Văn Lâm (Bắc Giang) cũng lưu ý, việc chuyển phân bón sang đối tượng chịu thuế GTGT 5% sẽ giúp doanh nghiệp được khấu trừ đầu vào, từ đó giảm giá thành sản phẩm và giảm giá bán cho nông dân chỉ đúng trong điều kiện nền kinh tế kế hoạch tập trung. 

Trong khi đó, nền kinh tế nước ta hiện là nền kinh tế thị trường đã hội nhập hoàn toàn với quốc tế nên giá sản phẩm phân bón hiện do thị trường thế giới quyết định, trong nước dù sản xuất với giá thành bao nhiêu, cao hay thấp thì cũng bán sản phẩm theo giá thị trường thế giới. Mặt khác, nếu giá trong nước thấp thì doanh nghiệp có thể xuất khẩu để thu lợi nhuận tối đa, không thể đòi hỏi doanh nghiệp phải hy sinh lợi ích chính đáng này của họ.

Do vậy, dù chia sẻ với “ấm ức” của doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước, đại biểu Trần Văn Lâm vẫn cho rằng, không nên chuyển phân bón, cũng như các vật tư, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ nông nghiệp và tàu đánh bắt xa bờ sang đối tượng chịu thuế GTGT, nếu có chuyển thì cũng chỉ nên đưa vào đối tượng chịu thuế suất 0%. “Việc hỗ trợ doanh nghiệp trong nước sản xuất những mặt hàng này cạnh tranh bình đẳng trên sân nhà với sản phẩm cùng loại nhập khẩu là cần thiết, song không nên đẩy trách nhiệm này cho nông nghiệp, nông dân”, đại biểu nói.

Cùng quan điểm này, ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng, khi không thể bắt nông dân cũng như không thể bắt doanh nghiệp sản xuất phân bón phải chịu thuế đầu vào này thì nên áp dụng thuế suất GTGT 0% với mặt hàng phân bón. Theo đại biểu, với phương án này thì các doanh nghiệp sản xuất phân bón sẽ vẫn được hoàn thuế GTGT đầu vào.

Việc áp mức thuế suất GTGT 5% với mặt hàng phân bón sẽ có tác động đến nhiều đối tượng, đặc biệt là tác động đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Do vậy, các đại biểu Quốc hội đã đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc, đánh giá tác động kỹ lưỡng, nhiều mặt, đánh giá tác động từ phía các doanh nghiệp sản xuất phân bón cũng như đánh giá tác động từ phía người nông dân trực tiếp sử dụng phân bón trong sản xuất nông nghiệp để thiết kế phương án phù hợp nhất trong dự thảo luật.