Tái Định Cư

Nhận định về vấn đề này, GS. Đặng Hùng Võ – nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng việc xây dựng các căn hộ tái định cư tại Việt Nam đang bộc lộ nhiều điểm bất cập.

Đầu tiên phải kể đến việc các khu tái định cư được xây dựng ở những khu vực xa trung tâm, gây khó khăn cho người dân trong việc di chuyển. Chưa kể việc các khu tái định cư bị bỏ hoang đều có một điểm chung lớn nhất là không có cơ sở hạ tầng, môi trường sống thích hợp, tạo ra sinh kế, công việc, đem lại cho người dân được giải quyết tái định cư.

“Vừa xa trung tâm gây khó khăn cả về di chuyển lẫn đời sống sinh hoạt, lại không giải quyết được bài toán việc làm khiến người dân khó lòng mà tự nguyện chuyển đến sinh sống tại những căn hộ tái định cư này”, ông Võ nêu.

Bên cạnh đó, GS cho biết một số căn hộ tái định cư gặp vấn đề lớn về chất lượng xây dựng khi sử dụng vật liệu kém chất lượng, thiết kế căn hộ không hợp lý và việc thi công cũng không đạt chuẩn.

Thực tế cho thấy nhiều dự án tái định cư chỉ sau 1-2 năm bỏ trống không có người dọn đến ở ngay lập tức xuất hiện hiện tượng cơ sở vật chất, hạ tầng xuống cấp nghiêm trọng. Các vấn đề đảm bảo an toàn như phòng cháy chữa cháy, điện, nước đều không đảm bảo, tạo ra nhiều rủi ro đáng lo ngại cho người dân sinh sống tại đó.

Chưa kể nhiều khu tái định cư do ở xa trung tâm nên thiếu hụt hạ tầng cơ bản như trường học, bệnh viện, chợ và hệ thống giao thông, làm giảm chất lượng sống và sự tiện lợi cho cư dân.

Đặc biệt, mức đền bù chưa thỏa đáng và chính sách tái định cư chưa hợp lý khiến nhiều người dân không muốn chuyển đến nơi ở mới hoặc không đủ khả năng để sống tại các khu tái định cư, vì số tiền được đền bù không đủ để mua căn hộ tại các khu vực này.

Dù vậy, ông Đặng Hùng Võ cũng nhìn nhận về mặt tích cực, chủ trương về xây dựng các dự án tái định cư là hoàn toàn đúng đắn với mục đích hướng đến là bảo đảm nơi ở cho người dân.

Tuy nhiên việc thực hiện chủ trương này lại đang đặt ra nhiều vấn đề nan giải, cơ quan chức năng chỉ đang quan tâm đến việc tạo chỗ ở cho dân mà quên mất việc xử lý các “tệp đính kèm” khi người dân chuyển đến sinh sống như xây dựng cộng đồng, vấn đề công việc, an sinh xã hội,…

Đồng quan điểm, Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cũng cho rằng nhà ở tái định cư bị bỏ hoang số lượng lớn, nguyên do bởi việc xây dựng được “đóng đinh” đây là khu tái định cư khiến chất lượng nhiều công trình ở mức thấp, tính tiện ích đồng bộ kém, không đầy đủ.

Từ đó dẫn đến việc người dân từ chối di dời đến khu tái định cư mà chọn nhận tiền để mua nhà ở thương mại tại các khu vực khác.

Một nguyên nhân khác cũng đến từ việc cơ chế, chính sách sử dụng khu tái định cư đó chưa đầy đủ, đặc biệt là do mức giá đền bù chưa thỏa đáng.

“Xây dựng khu tái định cư nhằm giải phóng cho một khu vực dân cư, nhưng khi chính sách bồi thường, đền bù không thỏa đáng thì người dân sẽ không chịu di dời, dẫn đến một điều hiển nhiên là nếu không di dời thì không có người đến ở tại các khu tái định cư”, ông Cường nêu.

Một nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng này, Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Thịnh (đoàn Bắc Giang) cho rằng do các cấp quản lý chưa tính toán chưa sát nhu cầu tái định cư của người dân nên khiến quỹ căn bị vượt so với số trường hợp đủ điều kiện hoặc mong muốn bố trí tái định cư.

Từ góc độ Hiệp hội nghiên cứu, Chủ tịch VARS Nguyễn Văn Đính cho rằng vấn đề thiếu nhà ở nhưng thừa căn hộ tái định cư cần được quan tâm và giải quyết kịp thời.

“Việc triển khai các giải pháp phù hợp để đánh thức loại hình này không chỉ giúp sử dụng hiệu quả tài nguyên đất đai mà còn góp phần cải thiện nguồn cung nâng cao chất lượng sống của người dân và phát triển đô thị bền vững”, ông Đính nêu.

Theo đó, để giải quyết vấn đề căn hộ tái định cư bị bỏ hoang, lãnh đạo VARS cho rằng cần triển khai đồng bộ loạt giải pháp.

Thứ nhất, các cơ quan quản lý nhà nước cần có kế hoạch quy hoạch rõ ràng và hợp lý hơn khi chọn vị trí xây dựng các khu tái định cư, các khu vực này cần có đầy đủ hạ tầng, dịch vụ công cộng và nên kết nối tốt với trung tâm thành phố.

Thứ hai, cần có cơ quan giám sát chặt chẽ quá trình xây dựng, các dự án tái định cư bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn xây dựng để đảm bảo chất lượng và an toàn.

Thứ ba, thúc đẩy thời gian có hiệu lực của luật đất đai mới với các quy định về bồi thường hỗ trợ tái định cư đảm bảo quyền lợi của người bị thu hồi đất. Đồng thời nghiên cứu xây dựng cơ chế đảm bảo công bằng giữa các đối tượng thuộc trường hợp nhà nước thu hồi đất.

Đặc biệt, cần có các chương trình hỗ trợ tài chính tư vấn và đào tạo nghề để giúp người dân thích nghi với cuộc sống mới ở nơi ở mới.

Thứ tư, khuyến khích người dân được tham gia vào quá trình quy hoạch và phát triển các dự án tái định cư, để đảm bảo các dự án này phù hợp với nhu cầu thực tế cũng như đạt được sự đồng thuận trong cộng đồng.

Đáng chú ý, đại diện VARS cho rằng bên cạnh quỹ nhà bán đấu giá, Nhà nước có thể xem xét ghép nhà tái định cư và NOXH vào cùng 1 phân khúc, qua đó các dự án nhà tái định cư cũng sẽ được tiếp cận nguồn vốn và lãi suất của gói tín dụng 120.000 tỷ đồng.

Cho thuê cũng là một trong những giải pháp hiệu quả để khắc phục tình trạng bỏ hoang và sử dụng không hiệu quả các tài sản này. Song song đó là cải thiện công tác quản lý và bảo trì tại các khu tái định cư đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và các tiện ích công cộng để khuyến khích người dân chuyển đến sinh sống.

“Bằng cách thực hiện các giải pháp đồng bộ và linh hoạt chúng ta có thể nâng cao chất lượng sống cho người dân tận dụng hiệu quả tài nguyên và góp phần vào sự phát triển bền vững của đô thị”, ông Đính nêu ý kiến.

Theo Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường, việc Luật Đất đai vừa được thông qua có quy định mới về việc áp dụng bảng giá đất đền bù sát với giá thị truờng sẽ giúp việc đền bù giải phóng mặt bằng được thoả đáng hơn, không còn chuyện đền bù quá thấp thiếu hợp lý, đáp ứng được mong muốn người dân.

“Luật rất được chờ đợi, giải quyết nhiều ách tắc, thực thi sớm ngày nào thì đáp ứng được nhu cầu của người dân sớm ngày đó. Qua đó cũng giải quyết được nhiều vấn nạn, giúp khai thác nguồn tài nguyên đất đai hợp lý, tránh lãng phí như trước đây”, ông Cường nêu ý kiến.