4 món gồm có 2 món mặn với đủ các sắc thái trong mềm-ngoài giòn dai và chua cay-béo nồng; 1 thức uống để lại nhiều hậu vị nhờ nấu, cất cẩn thận; cuối cùng là 1 món bánh nếp thơm dịu, thanh mát.
Bình Định không chỉ là vùng đất võ mà còn nổi tiếng với nền ẩm thực đa dạng, đậm đà. Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam (VCCA) đã đưa 4 món Bình Định nổi bật vào danh sách 121 món ẩm thực nổi bật của Quốc gia từ năm 2022, đó là Chả ram tôm đất, nem chợ Huyện, bánh ít lá gai và rượu Bàu Đá.
Chả ram tôm đất
Chả (nem) ram tôm đất từ lâu đã quen thuộc với người Bình Định và vươn ra khắp các vùng miền khác. Bên trong nhân là thịt lợn ba chỉ xay được ướp với hành tím băm nhỏ cho thơm. Thịt ba chỉ sẽ giúp phần thịt vừa đủ mềm.
Bọc bên ngoài nem là vỏ bánh ram rán giòn cuốn kèm theo một con tôm đất. Tôm này là tôm nước mặn, thon dài cỡ ngón tay út. Cuộn xong nem đem chiên ngập dầu cho giòn vỏ, ăn cùng nước mắm tỏi ớt và lạc giang, có thể ăn với bún hoặc cơm.
Do chả ram tôm có tính bình dân và dễ ăn, dễ làm, du khách đến với Bình Định có thể dễ dàng thưởng thức được món này ở nhiều nơi.
Nem chợ Huyện
Nem chợ Huyện là nem chua thịt sống lên men. Nhưng điều khác biệt của nó so với nem chua các vùng khác, mà đặc biệt là Thanh Hóa, là được gói với lá ổi non.
Chiếc nem chua cay thơm mùi lá ổi, tạo sự cân bằng với vị béo nồng của thịt, bì lợn và tỏi. Chiếc nem thường được gói vuông vắn, bóc ra có cả hình vân của chiếc lá rất đặc trưng. Có hai cách để ăn nem chua chợ Huyện là ăn sống hoặc nướng lên cho thêm dậy mùi.
Du khách đi chơi Bình Định có thể đặt mua nem chợ Huyện trong bọc hút chân không, thuận lợi và đảm bảo khi di chuyển máy bay.
Rượu Bàu Đá
Nhắc đến nem chua lá ổi rồi, nhiều người sẽ nhắc ngay tới rượu Bàu Đá Bình Định. Nổi tiếng là có nồng độ cồn cao và nhanh say nhưng loại rượu này được khen là không gây mệt.
Khác biệt của loại rượu này là không nấu từ gạo thông thường, mà bằng gạo lứt. Nước nấu rượu cũng được cho là chỉ lấy từ sông Kôn mới cho ra hậu vị ngọt đặc trưng. Quá trình nấu cũng lắm công phu, phải dùng nồi đồng thay vì nồ nhôm, nắp đậy nồi bằng đất nung, khi chưng cất cũng từ từ chậm rãi trên lửa liu riu để lấy được hết tinh chất gạo và cất trong ống tre.
Rượu Bàu đá không chỉ dùng trong các cuộc nhậu, mà còn được dùng làm rượu lễ trong các đám hiếu, đám hỷ.
Bánh ít lá gai
Cũng là bánh gai đậu xanh phổ biến ở các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, nhưng bánh ít Bình Định đặc trưng vì có kích thước nhỏ hơn.
Theo tuyên truyền, món bánh có nguồn gốc từ thời vua Hùng thứ sáu. Nàng công chúa Út, em của Lang Liêu (tích bánh chưng bánh dày), muốn làm món ăn mang hương vị của cả bánh chưng lẫn bánh dày. Vì vậy nàng đã làm ra món bánh với kích thước vừa nhỏ, thể hiện sự út ít khiêm nhường trước các anh chị.
Món bánh có mùi thơm nhẹ của lá gai trong bột bánh, cùng nhân đậu xanh dừa sẽ là thức quà vặt nhã nhặn cho bạn bè, người thân sau chuyến du lịch Bình Định.
Cùng với 117 món còn lại, các thức quà Bình Định này phải đáp ứng 3 tiêu chí: Có giá trị văn hóa-lịch sử trong vùng miền nhất định, có giá trị về chất lượng và công nghệ sản xuất-chế biến-bảo quản và có giá trị kinh tế cùng khả năng phát triển trong cộng đồng.
Ngoài 4 món trên, Bình Định đất võ còn gây thương nhớ với những bánh xèo tôm nhảy Mỹ Cang, bún song thằn từ bột đậu xanh, mắm nhum Mỹ An, gié bò Tây Sơn, gỏi cá chình, bánh tráng nước dừa Tam Quan, bánh hồng Tam Quan…
