Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Hoàng Đạo Cương trao quyết định công nhận bộ tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn là “bảo vật quốc gia” cho tỉnh Hải Dương.
Theo Ban Quản lý khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc, trải qua thăng trầm của lịch sử, ngày nay chùa Côn Sơn vẫn lưu dấu ấn kiến trúc của nhiều thời đại cùng nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng phong phú: hệ thống văn bia từ thế kỷ XIV – XIX; hệ thống tượng thờ niên đại từ thế kỷ XVII – XIX; các bộ sách kinh Phật, bộ cúng đàn Mông Sơn thí thực, bùa chú của Đệ tam tổ Huyền Quang, hệ thống phả hệ của dòng họ Nguyễn Trãi… Trong đó, bộ tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn, là một trong những cổ vật quý hiếm, chứa đựng những giá trị đặc sắc.
Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL Hoàng Đạo Cương (ngoài cùng bên phải) trao quyết định công nhận bộ tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn là “bảo vật quốc gia” cho tỉnh Hải Dương – Ảnh: Thanhnien
Bộ tượng Tam thế bao gồm 3 vị Phật: Phật Quá Khứ, Phật Hiện Tại và Phật Vị Lai, tên gọi đầy đủ là: “Tam thế thường trụ diệu Pháp thân”, có nghĩa là thời quá khứ, hiện tại, vị lai tồn tại vĩnh hằng không bị lệ thuộc vào hình, danh, sắc, tướng của thế giới hữu hình, không lệ thuộc vào không gian và thời gian.
Bộ tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn được tạo tác bằng gỗ mít, sơn son thếp vàng, trong tư thế ngồi thiền định trên tòa sen theo kiểu kiết già hàng ma, niên đại từ thời Lê Trung Hưng.
Bộ tượng này gắn liền với quá trình trùng tu, xây dựng chùa, với các đặc điểm tạo hình, trang trí, sơn son thếp vàng nhiều lớp, mang những hoa văn trang trí tiêu biểu trên tượng, không những kế thừa được những nét tinh túy của nghệ thuật thời trước mà còn tôn vinh được vẻ đẹp lý tưởng của Phật pháp.
Tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn có hình thức độc đáo. Đặc biệt là chiếc áo cà sa kiểu quấn mảnh vải từ vai trái vắt chéo xuống sườn phải để hở hẳn bờ vai, cánh tay và nửa ngực phải. Hiện tượng trật vai phải của những pho tượng này như để biểu thị sự tôn kính bề trên.
Trong kho tàng nghệ thuật cổ Việt Nam, tượng Tam thế chùa nào cũng có, hầu hết tượng Phật khoác áo cà sa che kín người hai nửa cân nhau, nhưng kiểu khoác áo cà sa như thế này thì rất hiếm, trên cả nước chỉ có ở bộ Tam thế Phật chùa Côn Sơn và bộ Tam thế Phật chùa Hiệp Thuận (H.Phúc Thọ, Hà Nội).
Bộ tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn có những giá trị đặc biệt về lịch sử tạo dáng rất hiếm và quý, là tác phẩm nghệ thuật có giá trị thẩm mỹ tiêu biểu cho một phong cách, một thời kỳ lịch sử.
Tượng có một bộ mặt mang nét chân dung chuẩn mực, gần gũi với khuôn mặt của người Ấn, với sống mũi cao, thẳng, nguyệt mi cong, mắt nổi khối vồng, miệng cân phân đầy đặn, khóe miệng cong lên trên. Khuôn mặt có nhiều chi tiết thuộc về đạo mà vẫn hết sức đôn hậu, thanh tú.
Bộ tượng Tam thế Phật chùa Côn Sơn.
Thân tượng rất dày, ngực nở căng, bụng thon vừa phải, thế ngồi mềm mại, uyển chuyển, nhịp nhàng. Đặc biệt, áo cà sa như chỉ có một lớp, và còn bó sát người như kế thừa từ phong cách nhà Lý, với các chi tiết nổi bật như tạo thành hõm rõ rệt ở giữa cánh tay và thân, đồng thời các nếp áo còn ít, không quá nhiều như ở tượng thời kỳ sau. Tòa sen mang phong cách thời Mạc, khối căng, cánh sen phồng, đầy đặn.
Tam thế Phật chùa Côn Sơn là một trong số ít bộ tượng đẹp thời Lê Trung Hưng. Các pho tượng được chạm rất kỹ, được quan tâm tới từng chi tiết.
Người nghệ sĩ đã chú ý tới một vẻ đẹp theo quan niệm đương thời trong hình thức phúc hậu, thanh thoát. Bộ tượng Tam thế Phật mang ý nghĩa về các lực lượng tự nhiên, phản ánh tục cầu mưa, cầu mùa, là khát vọng hằng xuyên của người Việt vùng châu thổ Bắc Bộ. Yếu tố dung dị phóng khoáng của tâm thức bản địa đã Việt hóa những khuôn mẫu tôn giáo, tạo nên sự dung hội văn hóa trong ngôi chùa của người Việt.
Sự kiện công bố công nhận “bảo vật quốc gia” đối với bộ tượng Tam thế Phật được thờ tự tại chùa Côn Sơn diễn ra trong ngày khai mạc Lễ hội mùa xuân Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2024, đồng thời tổ chức Lễ tưởng niệm 690 năm ngày viên tịch của Đệ tam Tổ Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả.
Cũng tại đây, UBND tỉnh Hải Dương cũng đã khai mạc Tuần văn hóa ẩm thực, du lịch và xúc tiến thương mại với tổng số 43 gian hàng, gồm: 12 gian giới thiệu về ẩm thực của tỉnh Hải Dương và các vùng miền trong cả nước; 24 gian giới thiệu các sản phẩm OCOP, du lịch, làng nghề truyền thống tỉnh Hải Dương và 7 gian thực hiện trình diễn ẩm thực tiêu biểu của 3 miền; bên cạnh đó, quảng bá tôn vinh 3 món ăn đặc sắc của tỉnh Hải Dương được Hiệp hội văn hóa Ẩm thực Việt Nam vinh danh gồm: chả rươi, bánh cuốn và bánh đậu xanh.
