Cuộc khủng hoảng không bắt nguồn từ việc thiếu nguồn cung mà nó lại đến từ việc thiếu hụt nghiêm trọng lực lượng tài xế lái xe tải hạng nặng chuyên nghiệp (HGV).
Cuộc khủng hoảng nhiên liệu lần này khác xa với cuộc khủng hoảng đã xảy ra vào đầu tháng 9-2000 mà nguyên nhân chính khi đó là việc tăng giá dầu thô lên 23 bảng Anh/thùng.
Cuộc khủng hoảng lần này khởi phát vào đêm thứ tư tuần trước, gia tốc vào hôm thứ năm và đỉnh điểm là vào thứ bảy và chủ nhật. Nó bắt nguồn từ thông tin tài liệu mật của Công ty BP, đệ trình cho cuộc họp nội các của chính phủ, đề cập tình trạng thiếu hụt xăng dầu ở miền Tây nước Anh đã bị rò rỉ ra bên ngoài vào hôm thứ tư. Tin tức nhanh chóng lan ra toàn quốc dẫn đến cuộc hỗn loạn trong những ngày cuối tuần vừa qua.
Gần một nửa trong tổng số các trạm xăng dầu ở Anh đã cạn kiện nguồn nhiên liệu vào hôm thứ bảy vì nhu cầu tăng gấp 5 lần, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thông thương hàng hóa, hoạt động của cảnh sát và hệ thống y tế Anh, đặc biệt là lực lượng cấp cứu và cứu hộ.
Giá xăng dầu tăng nhẹ nhưng đó không là nỗi bận tâm của người dân, điều quan trọng là làm sao họ có thể tìm được các trạm xăng dầu còn hoạt động để được đổ đầy bình. Tâm lý hoảng loạn và bất an đã khiến người dân đổ nhầm vào xe số nhiên liệu tăng cao gấp 5 lần so với thường lệ!
Một cây xăng mở cửa 24 giờ ở Sheffield buộc phải đóng cửa tạm thời vì không đủ nhiên liệu để cung cấp. Ảnh chụp lúc trưa 28-9 (giờ địa phương)
Lượng người sử dụng xe hơi cá nhân tăng rất cao hiện nay vì họ không muốn sử dụng các phương tiện công cộng như trước nữa do lo ngại đại dịch Covid-19. Có khoảng 36 triệu xe hiện đang lưu hành ở Anh và cuộc khủng hoảng đã buộc người dân thay đổi thói quen vốn có. Vì lo sợ nên họ phải cố đổ đầy bình nhiên liệu, kể cả tích trữ cá nhân, điều rất hiếm thấy trước đây. Để hạn chế tình trạng này, khoảng 400 trạm xăng dầu chỉ cho phép đổ nhiên liệu tối đa 30 bảng/xe. Ở một số địa điểm nóng, lượng xe nối đuôi nhau chờ đổ nhiên liệu lên đến 5-7 km.
Hệ quả tác động kép của việc Anh rời Liên minh châu Âu (Brexit) và đại dịch Covid-19 là một trong những nguyên nhân chính. Có khoảng 4-5 triệu dân gốc Âu đã quay về đất nước của họ vì Brexit và Covid-19 cũng khiến thêm khoảng 1,4 triệu người đã rời khỏi Anh. Trong số này có đến hơn 20.000 tài xế HGV, góp phần làm thiếu hụt khoảng 100.000 tài xế HGV vốn cần để bảo đảm duy trì các hoạt động bình thường tại Anh.
Một nguyên nhân nữa là do cơ quan cấp giấy phép lái xe và phương tiện giao thông (DVLA) quá chậm trễ trong việc cấp giấy phép cho tài xế HGV, phần lớn vì các yêu cầu nghiêm ngặt về y tế.
Cuối tuần qua, chính phủ Anh thông báo sẽ cấp visa khẩn cấp cho khoảng 5.000 tài xế HGV và 5.500 người khác đến từ châu Âu để làm dịu tình hình. Nhưng đa số cánh tài xế ở châu Âu không mặn mà với lời đề nghị của chính phủ Anh vì thời hạn visa quá ngắn và phần lớn là họ bất mãn việc Anh đã “ly thân” với châu Âu.
Thay vì nhận trách nhiệm, các nhà chức trách lại đổ thừa cho hành vi hoảng loạn của người dân. Trong khi đó, dân chúng bất bình và hoài nghi về cách vận hành của chính phủ. Đây là lần thứ hai nước Anh rơi vào khủng hoảng trong vòng 2 năm, nặng nề hơn cả cuộc khủng hoảng về thực phẩm hồi đầu đại dịch Covid-19.
Trước mắt, nếu chính phủ không giải quyết được bài toán dài hạn về nguồn tài xế HGV thì chắc chắn mùa đông năm nay dân Anh sẽ gặp rất nhiều khó khăn chồng chất: Thiếu nhiên liệu sưởi ấm, không quà Giáng sinh, thiếu nhu yếu phẩm và thực phẩm cho mùa Giáng sinh truyền thống.
Cuộc khủng hoảng lần này buộc chính phủ Anh phải quyết tâm chuyển đổi sang sử dụng nguồn năng lượng tái sinh bền vững thay vì nhiên liệu hóa thạch hiện nay. Đây như là một phép thử để Anh tiến tới sử dụng xe điện đại trà vào năm 2035.
