Trang chủKhoa học - Công nghệKhoa họcKỳ quan đập nước sụp đổ khiến thành phố cổ diệt vong

Kỳ quan đập nước sụp đổ khiến thành phố cổ diệt vong


YemenĐập Marib, xây từ 3.700 năm trước, là một trong những đập nước lớn nhất thời đó và giúp thành phố Marib phát triển thịnh vượng.





Tàn tích của đập Marib. Ảnh: Dennis/Flickr

Tàn tích của đập Marib. Ảnh: Dennis/Flickr

Gần thành phố cổ Marib, Yemen, có tàn tích của một trong những kỳ quan kỹ thuật lớn nhất của thế giới cổ đại, đập Marib. Trong suốt thời gian tồn tại, đập nước đã biến sa mạc thành ốc đảo, cho phép tưới tiêu hơn 100 km2 diện tích đất cát xung quanh Marib, thành phố lớn nhất miền nam Arab thời đó, cũng là trung tâm quyền lực của vương quốc Saba.

Vương quốc Saba phát triển thịnh vượng nhờ buôn bán dọc theo Con đường Gia vị (hay Con đường Hương liệu) giữa miền nam Arab và cảng Gaza trên biển Địa Trung Hải. Marib là một trong những điểm dừng chân dọc tuyến đường mà các thương gia sẽ nghỉ ngơi và trao đổi hàng hóa. Marib buôn bán hai sản phẩm quý hiếm và đắt tiền được đánh giá cao trong thế giới cổ đại là trầm hương và mộc dược, lấy từ nhựa cây trồng trên khắp Arab.

Những loại cây tạo ra trầm hương và mộc dược chịu hạn cực kỳ tốt. Tuy nhiên, chúng cũng cần được chăm sóc cẩn thận như bất cứ cây nông nghiệp nào khác.

Để phát triển nông nghiệp trên sa mạc, người Saba xây dựng mạng lưới tưới tiêu rộng lớn gồm các giếng và kênh. Trung tâm của hệ thống này là đập Marib. Xây từ vữa và đá, công trình chắn qua khe núi lớn cắt ngang đồi Balaq. Theo ước tính hiện đại, con đập cao 15 m và dài khoảng 580 m. Khoảng năm 1750 – 1700 trước Công nguyên, khi mới xây dựng lần đầu tiên, con đập có thể trông khá khiêm tốn. Đến thế kỷ 7 trước Công nguyên, đập Marib bắt đầu trở nên đồ sộ với các trụ bằng đá và vữa lớn ở đầu phía bắc và phía nam của đập, kết nối với những phần bằng đá ở hai bên sông. Những trụ đá này vẫn đứng vững đến nay.

Các thế hệ người Saba gìn giữ đập Marib suốt nhiều thế kỷ, sau đó đến người Himyarite. Người Himyarite tu sửa công trình, nâng chiều cao lên 14 m và xây dựng các đập tràn, cống, bể lắng và một kênh dài dẫn đến bể phân phối. Công việc này tiếp tục cho đến thế kỷ 4. Khi đó, Marib mất thị trường trầm hương và mộc dược do sự phát triển của Cơ Đốc giáo. Trong thời kỳ đầu, tôn giáo này cấm sử dụng trầm hương vì nó gắn liền với việc thờ cúng ngoại giáo. Khi buôn bán xuống dốc, Marib bắt đầu mất đi sự thịnh vượng.

Đập Marib, công trình giúp sa mạc trở nên màu mỡ và khu vực xung quanh phát triển, rơi vào tình trạng hư hỏng. Những kỹ thuật thủy lực phức tạp nổi tiếng của người Saba dần bị lãng quên và việc bảo trì đập ngày càng trở nên khó khăn. Từ giữa thế kỷ thứ 5 trở đi, đập bắt đầu nứt vỡ thường xuyên. Đến năm 570, đập bị nước tràn lần cuối và lần này không được tu sửa.

Có nhiều tranh cãi về nguyên nhân khiến đập Marib sụp đổ. Một số học giả cho rằng nguyên nhân là mưa lớn, số khác lại nghĩ một trận động đất đã phá hủy công trình đá. Sự sụp đổ của đập Marib dẫn đến hệ thống tưới tiêu bị phá hủy và dân cư – ước tính khoảng 50.000 người – di cư đến các khu vực khác của bán đảo Arab. Ngày nay, Marib chỉ trồng một ít lúa mì, vào mùa mưa thì trồng thêm cao lương, vừng và một loại cỏ linh lăng để làm thức ăn cho động vật. Thành phố khi xưa giờ gần như chỉ còn là đống đổ nát.

Thu Thảo (Theo Amusing Planet)




Source link

Cùng chủ đề

Nêu các dự án tồn đọng gây lãng phí, Thủ tướng yêu cầu xử lý dứt điểm

Thủ tướng yêu cầu xử lý trách nhiệm cá nhân, tổ chức để các các dự án, công trình chậm tiến độ kéo dài, kiên quyết thay thế hoặc điều chuyển sang công việc khác đối với cán bộ, công chức năng lực yếu, không dám làm, né tránh, đùn đẩy... ...

Quảng Ngãi quy định tiêu chí đấu thầu chọn nhà đầu tư dự án có sử dụng đất

Việc xây dựng Nghị quyết quy định các tiêu chí để quyết định thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án đầu tư có sử dụng đất, nhằm đảm bảo theo quy định pháp luật về đất đai, đầu tư, xây dựng, nhà ở, đấu thầu… Quảng Ngãi xây dựng tiêu chí đấu thầu chọn nhà đầu tư dự án có sử dụng đấtViệc xây dựng Nghị quyết quy định các tiêu chí để quyết định thực...

Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Các chuyên gia Liên hợp quốc cho rằng, kể từ khi xung đột ở Gaza bắt đầu vào năm ngoái, người Houthi đang “lợi dụng tình hình” để “chuyển mình”

Hải Dương xây cầu Vạn và Tân An kết nối quốc lộ 17, 18

Hội đồng giải phóng mặt bằng TP Chí Linh (Hải Dương) đang thực hiện kiểm kê, phối hợp với đơn vị tư vấn khảo sát giá làm cơ sở lập phương án bồi thường, hỗ trợ tổ chức, cá nhân bị thu hồi đất phục vụ xây dựng cầu Vạn, cầu Tân An và đường dẫn. ...

Long An xây dựng cơ chế thu hút container vào cảng trên địa bàn

Chiều 1/11, UBND tỉnh Long An tổ chức Hội thảo xây dựng cơ chế chính sách thu hút container vào cảng trên địa bàn. ...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt đánh giá phiên đối thoại báo cáo UPR của đoàn Việt Nam

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho biết Việt Nam đã có một phiên đối thoại UPR rất thành công với sự tham gia của đông đảo các nước thành viên Liên hợp quốc. Ngày 10/5 (giờ Thụy Sĩ), Nhóm làm việc về Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) chu kỳ IV của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc đã đồng thuận thông qua Báo cáo quốc gia UPR của Việt Nam. Chia sẻ với...

Khối sỏi san hô chiếm gần hết thận người phụ nữ

TP HCMBà Phương, 59 tuổi, bị sỏi thận nhiều năm, ba tháng nay đau thắt lưng nhiều hơn, bác sĩ phát hiện khối sỏi san hô 7 cm to gần bằng quả thận. Ngày 9/5, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tân Cương, Phó khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết khối sỏi san hô nhiều nhánh nằm ở thận phải bệnh nhân, gần...

Venezuela trở thành quốc gia đầu tiên mất tất cả sông băng 

Venezuela từng có 6 sông băng rộng 1.000 km2 vào năm 1910, nhưng chúng nhanh chóng trở thành những vùng băng nhỏ không đủ tiêu chuẩn xếp loại sông băng. Sông băng Humboldt hiện nhỏ đến mức được phân loại là cánh đồng băng. Ảnh: Jorge ferrer Sự biến mất của sông băng cuối cùng, Humboldt, đưa Venezuela về nhất trong cuộc đua trở thành quốc gia đầu tiên trong thời hiện đại chứng kiến toàn bộ sông băng tan...

Cuộc chiến pháp lý dài hơi giữa TikTok với chính phủ Mỹ

TikTok và ByteDance kiện chính phủ Mỹ về đạo luật có thể cấm ứng dụng này, châm ngòi cuộc chiến pháp lý có thể kéo dài đến giữa năm 2025. TikTok và công ty mẹ ByteDance, trụ sở Trung Quốc, ngày 7/5 đệ đơn kiện lên Tòa phúc thẩm liên bang Quận Columbia, sau khi Tổng thống Joe Biden ngày 24/4 ký ban hành Đạo luật Bảo vệ người Mỹ khỏi ứng dụng do đối thủ nước ngoài kiểm...

HLV Văn Sỹ Sơn: ‘V-League cần kiểm tra doping cầu thủ’

Quảng NamSau sự việc năm cầu thủ Hà Tĩnh bị bắt vì sử dụng ma tuý, HLV Văn Sỹ Sơn cho rằng cần tăng cường kiểm tra doping ở V-League. Hôm qua, Công an tỉnh Hà Tĩnh thông cáo về việc bắt giữ 10 người có hành vi tổ chức, sử dụng trái phép chất ma túy diễn ra vào ngày 4/5 tại một khách sạn trên địa bàn thành phố Hà Tĩnh. Trong đó có năm cầu thủ...

Bài đọc nhiều

Loạt ‘ông lớn’ ngành bán dẫn tới Việt Nam tìm cơ hội hợp tác đầu tư

Triển lãm do Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia - NIC (thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư) phối hợp với Hiệp hội Bán dẫn toàn cầu (SEMI) tổ chức từ ngày 7 đến 8-11 tại Hà Nội.Ngày 23-10, tại buổi gặp gỡ báo chí trước Triển lãm Ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam - SemiExpo Vietnam 2024, ông...

Meta thử nghiệm công nghệ mới chống lừa đảo, mạo danh người nổi tiếng

Meta, công ty mẹ của mạng xã hội Facebook và Instagram, hiện đang thử nghiệm công cụ nhận dạng khuôn mặt mới nhằm bảo vệ người dùng khỏi các vụ lừa đảo giả mạo người nổi tiếng. Công nghệ này cũng sẽ giúp người dùng khôi phục quyền truy cập nhanh và dễ dàng...

FPT hợp tác cùng EDC thúc đẩy kết nối doanh nghiệp Canada-Việt Nam

NDO - FPT sẽ hỗ trợ các công ty Canada phát triển thị trường, khai phá các cơ hội kinh doanh mới. Bên cạnh đó, trong ba năm tới, FPT cũng sẽ kết nối ít nhất 20 công ty Canada với các công ty thành viên của mình để cùng hợp tác và mở rộng hoạt động tại thị trường Việt Nam. Export Development Canada (EDC) và FPT vừa ký kết biên bản ghi nhớ (MOU) trong khuôn...

Sẽ đẩy mạnh số hóa, dùng AI phục vụ công tác pháp điển

NDO - Ngày 5/11, Bộ Tư pháp công bố Bộ pháp điển Việt Nam sau 10 năm triển khai thực hiện. Trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Tư pháp Đặng Hoàng Oanh cho biết, với 45 chủ đề được sắp xếp khoa học, công phu, Bộ Pháp điển Việt Nam sẽ là công cụ tra cứu, tìm kiếm các quy định pháp luật hữu ích cho người dân, doanh nghiệp. NDO - Ngày 5/11,...

Cùng chuyên mục

Tàu siêu tốc Hyperloop thu nhỏ hoàn thành thử nghiệm dài nhất

Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ Lausanne (EPFL), Trường Kinh doanh và Kỹ thuật Vaud (HEIG-VD), công ty Swisspod Technologies, thực hiện trong dự án LIMITLESS. Nhóm dự án đã hoàn thành 82 thử nghiệm nhằm mô phỏng hành trình của tàu siêu tốc Hyperloop trong môi trường áp suất thấp 50 millibar có kiểm soát. Trong đó, thử nghiệm dài nhất là hành trình 11,8 km với tốc độ...

Chó robot tuần tra Mar-a-Lago, bảo vệ tuyệt đối cho ông Trump

Các cơ quan thực thi pháp luật Mỹ tiến hành nhiều phương án để siết chặt an ninh quanh Mar-a-Lago, bao gồm triển khai chó robot tuần tra. Theo Đài RT, với việc ông Donald Trump chiến thắng cuộc bầu cử tổng thống Mỹ...

Ra mắt bộ giải pháp, dịch vụ an ninh mạng toàn diện cho tổ chức, doanh nghiệp

Công ty cổ phần An ninh mạng SCS vừa công bố bộ nhận diện thương hiệu mới và ra mắt bộ giải pháp, dịch vụ an ninh mạng toàn diện cho tổ chức, doanh nghiệp. Đồng thời, SafeGate cũng cung cấp các giải pháp kết nối an toàn và sẵn sàng ứng cứu, hỗ trợ các sự cố an ninh mạng 24/7 từ các chuyên gia giàu kinh nghiệm thực chiến. Cũng...

Đà Nẵng tìm giải pháp huy động nguồn lực xã hội cho đề án thành phố đổi mới sáng tạo

DNVN - Việc xây dựng Đà Nẵng trở thành TP đổi mới sáng tạo (ĐMST), trung tâm khởi nghiệp ĐMST quốc gia tại miền Trung - Tây Nguyên rất cần sự chung tay của các cơ quan nhà nước, các viện trường, cộng đồng doanh nghiệp, chuyên gia và người dân. ...

Liên kết đào tạo với doanh nghiệp ngoại: Đòn bẩy bứt phá ngành bán dẫn

DNVN - Thiếu tướng, GS, TS Trần Xuân Nam - Phó Giám đốc Học viện Kỹ thuật Quân sự cho rằng, để ngành bán dẫn tại Việt Nam có thể bứt phá mạnh mẽ trong giai đoạn tới, cần đẩy mạnh hơn nữa việc kết nối các trường đại học các doanh nghiệp bán...

Mới nhất

Tàu siêu tốc Hyperloop thu nhỏ hoàn thành thử nghiệm dài nhất

Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ Lausanne (EPFL), Trường Kinh doanh và Kỹ thuật Vaud (HEIG-VD), công ty Swisspod Technologies, thực hiện trong dự án LIMITLESS. Nhóm dự án đã hoàn thành 82 thử nghiệm nhằm mô phỏng hành trình của tàu siêu tốc Hyperloop trong môi trường áp suất...

Bộ Trưởng Bộ Công Thương: Điện phải đi trước một bước

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên giải trình tại Quốc hội Giải trình tại Quốc hội về một số ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết: Quán triệt tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước hiện nay là: “Xây dựng pháp luật theo hướng kiến tạo...

Hỗ trợ phụ nữ Hà Nội và các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Hồng khởi nghiệp

(ĐCSVN) - Hội thảo là hoạt động thiết thực nhằm thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng an ninh vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và các chương trình hành động của các tỉnh ủy, thành...

Cần quy định chế tài mạnh hơn đối với các hành vi vi phạm về quảng cáo

(ĐCSVN) - Thảo luận ở tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, đại biểu Quốc hội cho rằng, thực tế hiện nay có nhiều hành vi vi phạm về quảng cáo, đặc biệt là quảng cáo không đúng chất lượng của sản phẩm, dẫn đến hiểu lầm cho người tiêu...

Mới nhất