Trang chủKhoa học - Công nghệKhoa họcKỳ quan đập nước sụp đổ khiến thành phố cổ diệt vong

Kỳ quan đập nước sụp đổ khiến thành phố cổ diệt vong


YemenĐập Marib, xây từ 3.700 năm trước, là một trong những đập nước lớn nhất thời đó và giúp thành phố Marib phát triển thịnh vượng.





Tàn tích của đập Marib. Ảnh: Dennis/Flickr

Tàn tích của đập Marib. Ảnh: Dennis/Flickr

Gần thành phố cổ Marib, Yemen, có tàn tích của một trong những kỳ quan kỹ thuật lớn nhất của thế giới cổ đại, đập Marib. Trong suốt thời gian tồn tại, đập nước đã biến sa mạc thành ốc đảo, cho phép tưới tiêu hơn 100 km2 diện tích đất cát xung quanh Marib, thành phố lớn nhất miền nam Arab thời đó, cũng là trung tâm quyền lực của vương quốc Saba.

Vương quốc Saba phát triển thịnh vượng nhờ buôn bán dọc theo Con đường Gia vị (hay Con đường Hương liệu) giữa miền nam Arab và cảng Gaza trên biển Địa Trung Hải. Marib là một trong những điểm dừng chân dọc tuyến đường mà các thương gia sẽ nghỉ ngơi và trao đổi hàng hóa. Marib buôn bán hai sản phẩm quý hiếm và đắt tiền được đánh giá cao trong thế giới cổ đại là trầm hương và mộc dược, lấy từ nhựa cây trồng trên khắp Arab.

Những loại cây tạo ra trầm hương và mộc dược chịu hạn cực kỳ tốt. Tuy nhiên, chúng cũng cần được chăm sóc cẩn thận như bất cứ cây nông nghiệp nào khác.

Để phát triển nông nghiệp trên sa mạc, người Saba xây dựng mạng lưới tưới tiêu rộng lớn gồm các giếng và kênh. Trung tâm của hệ thống này là đập Marib. Xây từ vữa và đá, công trình chắn qua khe núi lớn cắt ngang đồi Balaq. Theo ước tính hiện đại, con đập cao 15 m và dài khoảng 580 m. Khoảng năm 1750 – 1700 trước Công nguyên, khi mới xây dựng lần đầu tiên, con đập có thể trông khá khiêm tốn. Đến thế kỷ 7 trước Công nguyên, đập Marib bắt đầu trở nên đồ sộ với các trụ bằng đá và vữa lớn ở đầu phía bắc và phía nam của đập, kết nối với những phần bằng đá ở hai bên sông. Những trụ đá này vẫn đứng vững đến nay.

Các thế hệ người Saba gìn giữ đập Marib suốt nhiều thế kỷ, sau đó đến người Himyarite. Người Himyarite tu sửa công trình, nâng chiều cao lên 14 m và xây dựng các đập tràn, cống, bể lắng và một kênh dài dẫn đến bể phân phối. Công việc này tiếp tục cho đến thế kỷ 4. Khi đó, Marib mất thị trường trầm hương và mộc dược do sự phát triển của Cơ Đốc giáo. Trong thời kỳ đầu, tôn giáo này cấm sử dụng trầm hương vì nó gắn liền với việc thờ cúng ngoại giáo. Khi buôn bán xuống dốc, Marib bắt đầu mất đi sự thịnh vượng.

Đập Marib, công trình giúp sa mạc trở nên màu mỡ và khu vực xung quanh phát triển, rơi vào tình trạng hư hỏng. Những kỹ thuật thủy lực phức tạp nổi tiếng của người Saba dần bị lãng quên và việc bảo trì đập ngày càng trở nên khó khăn. Từ giữa thế kỷ thứ 5 trở đi, đập bắt đầu nứt vỡ thường xuyên. Đến năm 570, đập bị nước tràn lần cuối và lần này không được tu sửa.

Có nhiều tranh cãi về nguyên nhân khiến đập Marib sụp đổ. Một số học giả cho rằng nguyên nhân là mưa lớn, số khác lại nghĩ một trận động đất đã phá hủy công trình đá. Sự sụp đổ của đập Marib dẫn đến hệ thống tưới tiêu bị phá hủy và dân cư – ước tính khoảng 50.000 người – di cư đến các khu vực khác của bán đảo Arab. Ngày nay, Marib chỉ trồng một ít lúa mì, vào mùa mưa thì trồng thêm cao lương, vừng và một loại cỏ linh lăng để làm thức ăn cho động vật. Thành phố khi xưa giờ gần như chỉ còn là đống đổ nát.

Thu Thảo (Theo Amusing Planet)




Source link

Cùng chủ đề

Quảng Ngãi quy định tiêu chí đấu thầu chọn nhà đầu tư dự án có sử dụng đất

Việc xây dựng Nghị quyết quy định các tiêu chí để quyết định thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án đầu tư có sử dụng đất, nhằm đảm bảo theo quy định pháp luật về đất đai, đầu tư, xây dựng, nhà ở, đấu thầu… Quảng Ngãi xây dựng tiêu chí đấu thầu chọn nhà đầu tư dự án có sử dụng đấtViệc xây dựng Nghị quyết quy định các tiêu chí để quyết định thực...

Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Các chuyên gia Liên hợp quốc cho rằng, kể từ khi xung đột ở Gaza bắt đầu vào năm ngoái, người Houthi đang “lợi dụng tình hình” để “chuyển mình”

Hải Dương xây cầu Vạn và Tân An kết nối quốc lộ 17, 18

Hội đồng giải phóng mặt bằng TP Chí Linh (Hải Dương) đang thực hiện kiểm kê, phối hợp với đơn vị tư vấn khảo sát giá làm cơ sở lập phương án bồi thường, hỗ trợ tổ chức, cá nhân bị thu hồi đất phục vụ xây dựng cầu Vạn, cầu Tân An và đường dẫn. ...

Long An xây dựng cơ chế thu hút container vào cảng trên địa bàn

Chiều 1/11, UBND tỉnh Long An tổ chức Hội thảo xây dựng cơ chế chính sách thu hút container vào cảng trên địa bàn. ...

Bộ GTVT đề nghị Thừa Thiên Huế xóa lối đi tự mở qua đường sắt

Bộ GTVT vừa có văn bản trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Thừa Thiên Huế, đề nghị UBND tỉnh xây dựng các công trình đảm bảo an toàn giao thông đường sắt, xóa lối đi tự mở. ...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt đánh giá phiên đối thoại báo cáo UPR của đoàn Việt Nam

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho biết Việt Nam đã có một phiên đối thoại UPR rất thành công với sự tham gia của đông đảo các nước thành viên Liên hợp quốc. Ngày 10/5 (giờ Thụy Sĩ), Nhóm làm việc về Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) chu kỳ IV của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc đã đồng thuận thông qua Báo cáo quốc gia UPR của Việt Nam. Chia sẻ với...

Khối sỏi san hô chiếm gần hết thận người phụ nữ

TP HCMBà Phương, 59 tuổi, bị sỏi thận nhiều năm, ba tháng nay đau thắt lưng nhiều hơn, bác sĩ phát hiện khối sỏi san hô 7 cm to gần bằng quả thận. Ngày 9/5, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tân Cương, Phó khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết khối sỏi san hô nhiều nhánh nằm ở thận phải bệnh nhân, gần...

Venezuela trở thành quốc gia đầu tiên mất tất cả sông băng 

Venezuela từng có 6 sông băng rộng 1.000 km2 vào năm 1910, nhưng chúng nhanh chóng trở thành những vùng băng nhỏ không đủ tiêu chuẩn xếp loại sông băng. Sông băng Humboldt hiện nhỏ đến mức được phân loại là cánh đồng băng. Ảnh: Jorge ferrer Sự biến mất của sông băng cuối cùng, Humboldt, đưa Venezuela về nhất trong cuộc đua trở thành quốc gia đầu tiên trong thời hiện đại chứng kiến toàn bộ sông băng tan...

Cuộc chiến pháp lý dài hơi giữa TikTok với chính phủ Mỹ

TikTok và ByteDance kiện chính phủ Mỹ về đạo luật có thể cấm ứng dụng này, châm ngòi cuộc chiến pháp lý có thể kéo dài đến giữa năm 2025. TikTok và công ty mẹ ByteDance, trụ sở Trung Quốc, ngày 7/5 đệ đơn kiện lên Tòa phúc thẩm liên bang Quận Columbia, sau khi Tổng thống Joe Biden ngày 24/4 ký ban hành Đạo luật Bảo vệ người Mỹ khỏi ứng dụng do đối thủ nước ngoài kiểm...

HLV Văn Sỹ Sơn: ‘V-League cần kiểm tra doping cầu thủ’

Quảng NamSau sự việc năm cầu thủ Hà Tĩnh bị bắt vì sử dụng ma tuý, HLV Văn Sỹ Sơn cho rằng cần tăng cường kiểm tra doping ở V-League. Hôm qua, Công an tỉnh Hà Tĩnh thông cáo về việc bắt giữ 10 người có hành vi tổ chức, sử dụng trái phép chất ma túy diễn ra vào ngày 4/5 tại một khách sạn trên địa bàn thành phố Hà Tĩnh. Trong đó có năm cầu thủ...

Bài đọc nhiều

Apple ngừng hỗ trợ hạ cấp iOS 18.0 sau khi phát hành iOS 18.0.1

Hôm nay, đúng một tuần sau khi chính thức phát hành bản cập nhật iOS 18.0.1, Apple đã ngừng ký phiên bản iOS 18.0. Điều này đồng nghĩa với việc người dùng không còn khả năng hạ cấp xuống phiên bản iOS cũ hơn. ...

Chỉ 10 ngày túi nilon sử dụng tại Việt Nam đủ dài nối tới mặt trăng

TPO - Phát minh ra nhựa đã mang đến cho con người nhiều lợi ích, tuy nhiên bên cạnh đó là các hệ lụy về ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe. Ước tính chỉ hơn 1 tuần lượng rác thải nhựa dưới dạng túi nilon tại Việt Nam đủ dài để nối lên tới mặt trăng. Giảm phát thải nhựa là vấn đề cấp bách đòi hỏi mọi doanh nghiệp và người dân cần...

Trải nghiệm “tuệ, bán, xe, số, xanh” tại FPT Techday 2024

NDO - Triển lãm FPT Techday 2024 chia làm 6 phân khu trưng bày những công nghệ hàng đầu AI, bán dẫn, công nghệ ô-tô, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và công dân số. Ngày 31/10, tập đoàn FPT công bố tổ chức Diễn đàn công nghệ quốc tế thường niên - FPT Techday 2024 với chủ đề “Future Now” (Tương lai ở đây) vào ngày 13-14/11 tại Thisky Hall, số 10 Mai Chí Thọ,...

Pixelmator sẽ về chung một nhà với ‘Táo khuyết’

Pixelmator sở hữu những ứng dụng chỉnh sửa ảnh đình đám Pixelmator Pro, Pixelmator cho iOS và Photomator. Thương vụ trên cần được sự phê duyệt của các cơ quan quản lý.Pixelmator đã phát triển bộ công cụ...

Kiến tạo tương lai AI Việt Nam

Cũng nhân dịp này, Google đã phối hợp Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) - Bộ Kế hoạch và Đầu tư khởi động Chương trình “Kiến tạo tương lai AI Việt Nam”. Dựa trên thành công của sự kiện thường niên Think Games và Think Apps từ 2021, chương trình năm nay đặc biệt nhấn mạnh vào việc hỗ trợ các nhà phát triển trò chơi và ứng dụng Việt Nam tận dụng AI...

Cùng chuyên mục

Sáng kiến tái chế chai lọ thủy tinh hướng tới tương lai bền vững cho Việt Nam

Tại Việt Nam, tỷ lệ tái chế thủy tinh vẫn ở mức thấp, chỉ khoảng 15%, trong khi tỷ lệ tái chế các vật liệu khác như lon nhôm và chai nhựa cao hơn, lần lượt là 70% và 32 - 45%. Thực trạng này đặt ra những thách thức lớn nhưng cũng mở...

Tàu vũ trụ Thần Châu-18 của Trung Quốc đưa ba phi hành gia trở lại Trái Đất

DNVN - Vào lúc 15h12 chiều 3/11 theo giờ Việt Nam, tàu vũ trụ có người lái Thần Châu-18 (Shenzhou-18) từ Trung Quốc đã tách khỏi trạm vũ trụ Thiên Cung, đưa ba phi hành gia về lại Trái Đất. ...

Nhiều gói cước, 5G vẫn phập phù

Dù liên tục được nhà mạng tăng thêm trạm phát sóng nhưng mật độ vẫn còn rất thấp, do đó tình trạng tốc độ 5G phập phù vẫn diễn ra ở nhiều nơi, người dùng nên cân nhắc khi mua gói cước 5G. Đối...

Google ra mắt công cụ biến bức vẽ “nguệch ngoạc” thành bức tranh ấn tượng

"Ông lớn" công nghệ Google tiếp tục tăng cường các thử nghiệm trí tuệ nhân tạo (AI) liên quan đến các lĩnh vực nghệ thuật và văn hóa.Google mới đây ra mắt một công cụ AI thử nghiệm...

Google ra mắt công cụ biến bức vẽ ‘nguệch ngoạc’ thành bức tranh ấn tượng

Doodle Guide sẽ cung cấp những lời bình luận trực tiếp về tác phẩm của người dùng ngay khi họ bắt đầu phác thảo, những lời bình luận này sẽ được thể hiện dưới dạng âm thanh và hình ảnh. "Ông lớn" công nghệ Google tiếp tục tăng cường các thử nghiệm trí tuệ nhân tạo (AI) liên quan các lĩnh vực nghệ thuật và văn hóa. Google mới đây ra mắt một công cụ AI thử...

Mới nhất

Du lịch Khánh Hòa được kỳ vọng bứt phá nhờ hạ tầng cao tốc thuận tiện

(Dân trí) - Khánh Hòa trở thành điểm nghỉ dưỡng yêu thích hàng đầu của miền Nam khi tuyến cao tốc nối TPHCM - Khánh Hòa thông xe từ cuối tháng 4, rút ngắn thời gian di chuyển bằng đường bộ từ TPHCM về địa phương này còn hơn 4 giờ. Về đích trước thời hạn 3 thángVới những kết...

Tuyển Việt Nam cần dè chừng tiền vệ chạy nhanh nhất Bundesliga

Gerrit Holtmann thi đấu cho VfL Bochum tại Bundesliga mùa giải 2024/2025. Tuy nhiên, tuyển thủ Philippines chỉ là "kép phụ". Anh được tung vào sân từ băng ghế dự bị trong trận đấu gặp Frankfurt ở vòng 9. Bất chấp việc đội nhà nhận thất bại nặng nề 2-7, Gerrit Holtmann vẫn đi vào lịch sử giải...

Thủ tướng Chính phủ biểu dương đội ngũ an ninh mạng Viettel

Ngày 1/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính gửi thư biểu dương các kỹ sư an ninh mạng của Viettel vì thành tích giành ngôi vô địch 2 năm liên tiếp tại Pwn2Own - một trong những cuộc thi an ninh mạng lớn nhất và uy tín nhất thế giới. Ngày 25/10, đội ngũ Viettel Cyber Security giành ngôi vô địch...

Xín Mần (Hà Giang): Từng bước nâng cao đời sống cho đồng bào các DTTS

Nằm cách trung tâm thành phố Hà Giang 150km, Xín Mần là huyện vùng cao, biên giới phía Tây tỉnh Hà Giang. Đây là địa bàn sinh sống của hơn 7 vạn người thuộc cộng đồng 16 dân tộc, với 14.771 hộ dân, trong đó có 6.591 hộ nghèo. Hiện nay, 100% hộ nghèo là đồng bào các DTTS,...

Mới nhất