Crohn là bệnh viêm đường ruột, tình trạng viêm lan sâu vào các lớp mô ruột dẫn tới đau và suy nhược cơ thể, đôi khi biến chứng đe dọa tính mạng.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật ống tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.
Nguyên nhân
– Hiện tại, nguyên nhân chính xác của bệnh Crohn vẫn chưa được biết.
– Trước đây, các chuyên gia nghi ngờ do chế độ ăn kiêng và tình trạng căng thẳng dẫn đến bệnh. Hiện tại, các nghiên cứu cho biết rằng những yếu tố này làm nặng thêm tình trạng nhưng không phải là nguyên nhân dẫn đến bệnh Crohn.
– Một số yếu tố như di truyền và có vấn đề về hệ thống miễn dịch đóng vai trò nhất định trong sự phát triển của bệnh Crohn:
* Di truyền: Bệnh Crohn phổ biến ở những người có người nhà mắc bệnh, vì vậy gene có thể đóng vai trò nhất định khiến các thế hệ sau có khả năng dễ mắc bệnh hơn gia đình khác.
* Hệ thống miễn dịch: Giả thuyết cho rằng do một số loại virus hoặc vi khuẩn kích hoạt bệnh Crohn. Khi hệ thống miễn dịch của người bệnh cố gắng chống lại vi sinh vật xâm nhập thì xảy ra phản ứng miễn dịch bất thường, khiến hệ thống miễn dịch nhầm lẫn, không chỉ tấn công vi sinh vật xâm nhập mà tấn công luôn các tế bào trong đường tiêu hóa.
Triệu chứng
– Crohn là bệnh viêm mạn tính mô hạt của đường ống tiêu hóa, chủ yếu ở đoạn cuối ruột non, tuy nhiên có thể gặp ở tất cả vị trí khác của đường ống tiêu hóa.
– Triệu chứng của bệnh có thể từ nhẹ đến nặng và phát triển từ từ, nhưng đôi khi sẽ xuất hiện đột ngột, không có dấu hiệu báo trước. Người mắc bệnh có thể có những khoảng thời gian không có dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh khiến họ nghĩ tình trạng bệnh Crohn đã thuyên giảm.
– Khi bệnh ở thể hoạt động, có các triệu chứng điển hình như sau:
* Tiêu chảy.
* Sốt.
* Mệt mỏi.
* Đau bụng và chuột rút.
* Có máu trong phân.
* Giảm thèm ăn và giảm cân.
* Đau gần hoặc xung quanh hậu môn.
– Những người bị bệnh Crohn nặng sẽ có một số triệu chứng khác như:
* Viêm da, mắt và khớp.
* Viêm gan hoặc viêm đường ống mật.
* Trẻ chậm lớn hoặc chậm phát triển các đặc tính sinh dục ở tuổi dậy thì.
– Gặp bác sĩ nếu người bệnh có những thay đổi liên tục trong thói quen đại tiện hoặc có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh Crohn như:
* Đau bụng.
* Có máu trong phân.
* Tiêu chảy liên tục mà không đáp ứng với các loại thuốc không kê đơn.
* Sốt không rõ nguyên nhân kéo dài từ một hoặc hai ngày.
* Giảm cân không rõ nguyên nhân.
Biến chứng
– Tắc ruột: Bệnh Crohn ảnh hưởng đến độ dày của thành ruột. Theo thời gian, các bộ phận của ruột có thể bị sẹo và hẹp lại, dẫn tới chặn dòng di chuyển của thức ăn đang được tiêu hóa và hấp thu trong đường ống tiêu hóa. Hệ quả là người bệnh có thể phải phẫu thuật để loại bỏ phần ruột làm tắc đường ống tiêu hóa.
– Loét: Viêm mãn tính có thể dẫn đến vết loét bất cứ nơi nào trong đường tiêu hóa, bao gồm cả miệng và hậu môn.
– Lỗ rò: Lỗ rò gần hoặc xung quanh khu vực hậu môn là loại phổ biến nhất.
– Nứt hậu môn.
– Suy dinh dưỡng: Tiêu chảy, đau bụng và chuột rút có thể khiến người bệnh kém ăn hoặc ruột không hấp thụ đủ chất dinh dưỡng, dẫn tới triệu chứng thiếu máu do thiếu sắt hoặc thiếu vitamin B12.
– Ung thư đại tràng: Bệnh Crohn ảnh hưởng đến đại tràng làm tăng nguy cơ ung thư.
– Thiếu máu, rối loạn dưỡng da, loãng xương, viêm khớp và bệnh túi mật hoặc gan.
– Một số loại thuốc điều trị bệnh Crohn bằng cách ngăn chặn các chức năng của hệ thống miễn dịch có liên quan đến nguy cơ phát triển ung thư nhỏ như ung thư hạch và ung thư da.
Chẩn đoán
– Xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng thiếu máu.
– Xét nghiệm máu ẩn trong phân.
– Nội soi đại tràng: Xét nghiệm này cho phép bác sĩ xem toàn bộ đại tràng và phần cuối của hồi tràng (hồi tràng cuối) bằng một ống mỏng, linh hoạt, có đèn chiếu sáng và camera gắn ở đầu ống. Trong quá trình nội soi, bác sĩ cũng có thể lấy các mẫu mô nhỏ để sinh thiết. Nếu có các cụm tế bào viêm được gọi là u hạt, giúp xác nhận chẩn đoán của Crohn.
– Chụp cắt lớp vi tính (CT).
– Chụp cộng hưởng từ (MRI): Máy quét MRI sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và mô. MRI đặc biệt hữu ích để đánh giá lỗ rò quanh vùng hậu môn (MRI vùng chậu) hoặc ruột non (chụp cắt lớp MR).
– Nội soi viên nang (Capsule endoscopy): Đối với xét nghiệm này, người bệnh nuốt một viên nang có gắn máy ảnh và máy ảnh sẽ chụp ảnh ruột non, sau đó truyền dữ liệu đến máy lưu trữ được người bệnh đeo trên thắt lưng. Các hình ảnh sau đó được tải xuống máy tính, hiển thị trên màn hình máy tính và kiểm tra các dấu hiệu của bệnh Crohn. Máy ảnh thoát ra khỏi cơ thể sau khi người bệnh đi đại tiện.
Điều trị
– Hiện tại không có cách chữa bệnh Crohn khỏi hoàn toàn và không có phương pháp điều trị nào phù hợp với tất cả người bệnh.
– Mục tiêu của điều trị là giảm viêm gây ra các triệu chứng của người bệnh, hạn chế biến chứng, thuyên giảm các triệu chứng lâu dài:
* Thuốc chống viêm.
* Thuốc ức chế miễn dịch.
* Thuốc kháng sinh.
* Chống tiêu chảy: Một số thực phẩm chức năng bổ sung chất xơ giúp làm giảm các triệu chứng của tiêu chảy nhẹ đến trung bình bằng cách làm tăng số lượng phân lên.
* Thuốc giảm đau.
* Bổ sung sắt: Nếu người bệnh bị chảy máu đường ruột mãn tính có thể dẫn tới thiếu máu do thiếu sắt và cần phải bổ sung sắt.
* Tiêm vitamin B12: Bệnh Crohn gây thiếu vitamin B12, do đó người bệnh có thể được chỉ định tiêm giúp ngăn ngừa thiếu máu, thúc đẩy tăng trưởng, phát triển bình thường và rất cần thiết cho chức năng của dây thần kinh.
* Bổ sung canxi và vitamin D.
Phòng ngừa
Đôi khi người bệnh có thể cảm thấy bất lực khi đối mặt với bệnh Crohn. Nhưng những thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh và kéo dài thời gian giữa các đợt bùng phát.
– Chế độ ăn
Không có bằng chứng chắc chắn rằng những gì người bệnh đã ăn là nguyên nhân dẫn tới bệnh Crohn. Nhưng một số loại thực phẩm và đồ uống có thể làm nặng thêm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh. Dưới đây là một số gợi ý có thể hiệu quả:
* Hạn chế các sản phẩm sữa.
* Hãy thử các loại thực phẩm ít chất béo.
* Hạn chế chất xơ như trái cây và rau quả tươi và ngũ cốc có thể làm cho các triệu chứng của bệnh tồi tệ hơn. Nếu trái cây và rau sống khiến người bệnh khó chịu, hãy thử hấp, nướng hoặc hầm chúng.
* Tránh các thực phẩm như thực phẩm cay, rượu và caffeine vì có thể làm cho các dấu hiệu và triệu chứng bệnh tồi tệ hơn.
* Ăn nhiều bữa nhỏ.
* Uống nhiều chất lỏng: Cố gắng uống nhiều nước hàng ngày. Nước là tốt nhất. Rượu và đồ uống có chứa caffeine kích thích ruột và có thể làm cho bệnh tiêu chảy nặng hơn. Trong khi đồ uống có ga thường xuyên tạo ra khí gas gây chướng bụng.
– Cân nhắc sử dụng vitamin tổng hợp: Do bệnh Crohn cản trở khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng nên chế độ ăn uống của người bệnh có thể bị hạn chế. Do đó việc bổ sung vitamin tổng hợp và khoáng chất thường hữu ích và hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh nên xin ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất kỳ vitamin hoặc thực phẩm bổ sung nào.
– Ngừng hút thuốc:
* Hút thuốc làm tăng nguy cơ phát triển bệnh Crohn. Một khi mắc bệnh, hút thuốc có thể làm cho bệnh nặng hơn. Những người mắc bệnh Crohn hút thuốc có nhiều khả năng tái phát, cần sử dụng nhiều thuốc và phẫu thuật lặp lại.
* Bỏ hút thuốc có thể cải thiện sức khỏe tổng thể của đường tiêu hóa cũng như mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác.
– Quản lý căng thẳng:
Mặc dù căng thẳng không gây ra bệnh Crohn nhưng có thể làm cho các dấu hiệu và triệu chứng trở nên nặng hơn. Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể tránh được căng thẳng nhưng người bệnh có thể tìm hiểu các cách giúp quản lý tình trạng căng thẳng như:
* Tập thể dục.
* Phản hồi sinh học (Biofeedback).
* Thường xuyên thư giãn và tập thở.
Mỹ Ý
