Trong bối cảnh ngày càng có nhiều doanh nghiệp bán dẫn và vi mạch điện tử (chip) nước ngoài “để mắt” tới Việt Nam, quốc gia Đông Nam Á này lại đang phải đối mặt với một bài toán hóc búa là đảm bảo đủ nguồn nhân lực chuyên ngành đáp ứng nhu cầu gia tăng đó. Để giải quyết bài toán này, Việt Nam đã lên kế hoạch đào tạo thêm 50.000 kỹ sư chuyên ngành. Tuy nhiên, việc thực hiện kế hoạch này không hề đơn giản, nhất là khi ngành bán dẫn và vi mạch mới chỉ mới manh nha hình thành ở Việt Nam.
Theo dự báo của các chuyên gia Trường Đại học Fullbright, tổng nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn và vi mạch của Việt Nam trong 5 năm tới là khoảng 20.000 người và 10 năm tới khoảng 50.000 người từ trình độ đại học trở lên.
Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thu Thuỷ, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo), hiện tại, số nhân lực trong ngành bán dẫn và vi mạch ở Việt Nam chỉ khoảng 5.000 người. Vì thế, nhu cầu đào tạo trong một vài năm tới khoảng 3.000 người/năm, trong đó số tốt nghiệp sau đại học chiếm ít nhất 30%.
Bà Nguyễn Thu Thuỷ cho biết trong những năm qua, Việt Nam đã có chính sách, truyền thông khuyến khích các cơ sở giáo dục đại học mở rộng, phát triển các ngành đào tạo STEM (Khoa học-Kỹ thuật-Năng lượng-Toán học), trong đó tập trung vào các ngành thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin-truyền thông, ngành phục vụ nhân lực Cách mạng Công nghiệp 4.0… Trong giai đoạn 2019-2022, số tuyển mới sinh viên đại học khối STEM tăng trung bình 10%/năm, cao hơn so với mức tăng trưởng chung 6,5%. Các lĩnh vực có mức tăng trưởng trung bình hàng năm mạnh nhất gồm: Máy tính và công nghệ thông tin (17,1%), Công nghệ kỹ thuật (10,6%).
Các trường đại học kỹ thuật công nghệ hàng đầu của Việt Nam đã tương đối sẵn sàng về năng lực đào tạo đáp ứng yêu cầu về nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn – vi mạch. Cụ thể, nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn có các ngành đào tạo về hóa học, vật lý, vật liệu…; nhân lực về thiết kế, sản xuất vi mạch có các ngành đào tạo phù hợp nhất là kỹ thuật điện tử, điện tử-viễn thông. Các ngành gần bao gồm kỹ thuật điện, điều khiển và tự động hóa, cơ điện tử…
Việc đào tạo có thể tuyển mới từ đầu hoặc sinh viên học các ngành gần có thể chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối. Kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa đào tạo từ vài tháng tới 1-2 năm để đáp ứng được yêu cầu của lĩnh vực bán dẫn – vi mạch.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, số lượng sinh viên đại học tuyển mới và tốt nghiệp các nhóm ngành phù hợp (cần điều chỉnh chương trình đào tạo để bổ sung chuyên ngành sâu từ 1-2 học kỳ), ngành gần (cần học chuyển đổi, bổ sung từ 2-3 học kỳ) như sau: Các ngành phù hợp (điện tử-viễn thông, vi điện tử…) tuyển mới khoảng 6.000 sinh viên và tốt nghiệp khoảng 5.000 sinh viên/năm (tăng trung bình 7%/năm). Các ngành gần (điện, cơ điện tử, tự động hóa, kỹ thuật máy tính…) tuyển mới khoảng 15.000 sinh viên và tốt nghiệp khoảng 13.000 sinh viên/năm (tăng trung bình 10%/năm). Như vậy, nếu 30% sinh viên các ngành phù hợp và 10% các ngành gần theo học các chuyên ngành vi mạch bán dẫn thì số lượng 3.000 người tốt nghiệp/năm là khả thi.
Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thu Thuỷ, do thị trường lao động về lĩnh vực bán dẫn – vi mạch mới manh nha hình thành, chủ yếu ở dạng tiềm năng nên thách thức lớn nhất là làm sao thu hút được sinh viên theo học các chuyên ngành này và nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu khắt khe của các doanh nghiệp. Vì vậy, cần các chính sách hỗ trợ đồng bộ, dẫn dắt từ phía Nhà nước.
Cùng chung quan điểm đó, phát biểu tại một hội thảo gần đây ở Đà Nẵng, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh công nghiệp bán dẫn, vi mạch là ngành có tiềm năng lớn trong tương lai về nhu cầu nhân lực trình độ, chất lượng cao. Mặc dù ngành không phải là ngành đào tạo tạo hoàn toàn mới nhưng số sinh viên theo học và tốt nghiệp đến nay còn rất thấp. Đây chính là “điểm nghẽn lớn”.
Vì thế, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng cùng với sự định hướng rõ nét, nguồn lực hỗ trợ tương xứng và công cụ điều phối hiệu quả của Nhà nước, rất cần sự chủ động vào cuộc của các cơ sở giáo dục đại học; kết hợp cùng các tập đoàn doanh nghiệp, đào tạo nguồn nhân lực đi trước một bước; từ đó thu hút đầu tư, phát triển thị trường lao động, tạo vòng hồi tiếp nhằm thu hút người học, gia tăng nguồn nhân lực chất lượng cao.
Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng kế hoạch hành động toàn ngành để thúc đẩy triển khai đào tạo, gia tăng nhanh số lượng, chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn, nhất là kỹ sư thiết kế vi mạch./.
Mai Hương
