Được biết, Đoàn kiểm tra nói trên được thành lập theo Quyết định số 303/QĐ-SCT, ngày 13/10/2023, do ông Trần Thanh Hải, Phó Giám đốc Sở Công thương Nghệ An làm trưởng đoàn. Ngoài ra còn có đại diện Văn phòng Ban chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An; Tiến sĩ Trịnh Quốc Công, Chuyên gia độc lập về thủy điện, Trường Đại học Thủy lợi.
Trước đó, nhiều cơ quan báo chí phản ánh từ người dân và chính quyền huyện Quỳ Châu băn khoăn về việc các hồ chứa nhà máy thủy điện xả lũ trong đêm 26/9 và rạng sáng 27/9 cộng với việc mưa lớn gây thiệt hại lớn về tài sản cho người dân.
Hai nhà máy thủy điện được đoàn tiến hành kiểm tra là thủy điện Nhạn Hạc và thủy điện Châu Thắng trên sông Quang, thuộc địa phận hai huyện Quế Phong và Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An.
Theo kết luận, hồ thủy điện Nhạn Hạc có dung tích hữu ích nhỏ (4,82 triệu m3), hồ vận hành điều tiết ngày đêm, không có dung tích phòng lũ và không có chức năng cắt lũ. Vì vậy, căn cứ mực nước của hồ chứa thủy điện Nhạn Hạc trong suốt quá trình vận hành xả lũ do chủ hồ cung cấp, nhà máy đảm bảo tuân thủ vận hành thiết bị xả lũ theo quy trình được phê duyệt. Trong quá trình xả lũ, việc vận hành xả lũ của công trình không làm tăng lũ cho hạ du.
Tuy nhiên, đoàn liên ngành chỉ ra những nội dung thực hiện chưa tốt. Đó là, công tác dự báo của nhà máy chưa chính xác, còn bị động trong công tác dự báo lưu lượng nước về hồ nên chưa thực hiện được thông báo cảnh báo sớm cho vùng hạ du.
Công tác phối hợp trong phòng, chống thiên tai của Nhà máy và UBND huyện Quỳ Châu thực hiện chưa tốt. Việc phát hành thông báo chưa có kết nối chặt chẽ (hộp thư đi nhà máy đã ghi nhận việc gửi các thông báo vận hành điều tiết hồ chứa qua hộp thư điện tử Gmail tuân thủ quy định tại Điểm d, Khoản 4, Điều 7 của QTVH tuy nhiên UBND huyện Quỳ Châu phản ánh không nhận được).
Còn đối với hồ thủy điện Châu Thắng được xây dựng trên sông Quang, thuộc địa phận xã Châu Thắng, huyện Quỳ Châu và xã Mường Nọc, huyện Quế Phong, có dung tích hữu ích nhỏ (4,217 triệu m3), không có dung tích phòng lũ và không có chức năng cắt lũ.
Căn cứ mực nước của các hồ trong suốt quá trình vận hành xả lũ do chủ hồ cung cấp, nhà máy đã đảm bảo tuân thủ vận hành thiết bị xả lũ theo đúng quy trình được phê duyệt. Tổng lưu lượng xả qua nhà máy không lớn hơn lưu lượng về hồ nên không làm gia tăng lũ cho vùng hạ du.
Tuy nhiên, đoàn cũng chỉ rõ những nội dung thực hiện chưa tốt của thủy điện Châu Thắng là công tác dự báo của nhà máy chưa chính xác, còn bị động trong công tác dự báo lưu lượng nước về hồ nên chưa thực hiện được thông báo cảnh báo sớm cho vùng hạ du.
Thực hiện chưa tốt công tác kiểm tra, bảo trì, bảo dưỡng các thiết bị phục vụ cho công tác vận hành dẫn đến xảy ra tình trạng hư hỏng thiết bị quan trắc, giám sát tự động.
Tồn tại chung của hai nhà máy thủy điện Nhạn Hạc và Châu Thắng được đoàn kiểm tra chỉ ra là: “Công tác dự báo của nhà máy chưa chính xác, còn bị động trong công tác dự báo lưu lượng nước về hồ nên chưa thực hiện cảnh báo sớm cho vùng hạ du”.
Đoàn kiểm tra đề nghị UBND tỉnh Nghệ An chỉ đạo các sở, ngành kiểm tra trách nhiệm của UBND huyện Quỳ Châu trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện phòng chống thiên tai trên địa bàn, trong đó có chỉ đạo phòng chống thiên tai tại các công trình thủy điện.
Kiến nghị giao Sở Công Thương tiếp tục thực hiện giám sát việc thực hiện Quy trình vận hành hồ chứa, Quy trình vận hành liên hồ chứa đã được phê duyệt. Chỉ đạo các chủ đập, hồ chứa thủy điện tiếp tục chấp hành các quy định pháp luật về công tác quản lý an toàn đập hồ chứa thủy điện theo quy định của Chính phủ tại Nghị định số 114/2018/NĐ-CP ngày 04/9/2018, Bộ Công Thương tại Thông tư số 09/2019/TT-BCT ngày 08/7/2019.
Giao Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức theo dõi, dự báo, cảnh báo, kịp thời cung cấp thông tin về tình hình thiên tai phục vụ công tác chỉ đạo, ứng phó; tiếp tục nâng cao chất lượng dự báo thiên tai bảo đảm kịp thời, chính xác hơn.
Sớm hoàn thành việc lắp đặt hệ thống thu, nhận và quản lý cơ sở dữ liệu tài nguyên nước và khí tượng thủy văn để giám sát vận hành các nhà máy thủy điện.
Chỉ đạo các nhà máy thủy điện thực hiện công tác dự báo khí tượng thủy văn theo đúng quy định tại Điều 25 của Luật Khí tượng Thủy văn và các quy định trong quy trình vận hành đơn hồ và liên hồ.
Đối với các chủ sở hữu đập, hồ chứa thủy điện cần xây dựng kịch bản vận hành, điều tiết hồ để chủ động vận hành hồ chứa an toàn, đảm bảo an toàn công trình và hạ du.
Phối hợp với chính quyền, ban chỉ huy phòng chống thiên tai địa phương, thường xuyên nắm bắt tình hình thời tiết, nâng cao chất lượng dự báo để kịp thời cảnh báo sớm cho nhân dân vùng hạ du trong quá trình vận hành điều tiết lũ.
Như Báo Tài nguyên và Môi trường đã phản ánh, trận lũ lụt lịch sử từ ngày 26-27/9/2023, cùng với thủy điện xả lũ đã khiến nhiều địa phương của huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An ngập sâu trong nước, gây thiệt hại nặng nề.
Theo Báo cáo số 37/BC-UBND ngày 04/10/2023 của UBND huyện Quỳ Châu gửi UBND tỉnh Nghệ An thì đợt mưa lũ nói trên đã khiến một người chết đuối; hơn 1.200 ngôi nhà bị ngập sâu từ 1– 5m, trên 5.000 người dân phải di dời; có 3 xã, 6 bản bị cô lập hoàn toàn, 7 điểm trường, nhiều diện tích lúa, hoa màu bị ngập sâu; hơn 1.000 con gia súc, gia cầm bị cuốn trôi… Ước tính thiệt hại gần 180 tỷ đồng.
