Khó về quỹ đất và kinh phí
Theo báo cáo trong năm 2022, Sa Pa đã thiệt hại gần 39 tỷ đồng do thiên tai. 9 tháng đầu năm 2023, Sa Pa đã phải hứng chịu nhiều trận lũ ống lũ quét làm nhiều người chết, hư hỏng nhiều nhà cửa và hoa màu với tổng thiệt hại là gần 300 tỷ đồng.
Điển hình là trận lũ lịch sử vừa xảy ra tại xã Liên Minh, thị sã Sa Pa vào đêm 12 rạng sáng ngày 13/9 vừa qua đã làm 6 người chết, 3 người mất tích và 7 người bị thương, làm ảnh hưởng đến 24 nhà dân và 61 trang trại nuôi cá hồi, ước tính tổng thiệt hại là 260 tỷ đồng. Thực tế đó đòi hỏi cần bố trí, sắp xếp dân cư an toàn với thiên tai nhanh và bền vững.
Ông Tô Ngọc Liễn, Chủ tịch UBND thị xã Sa Pa chia sẻ, hiện nay Sa Pa gặp phải nhiều thách thức trong công tác phòng chống thiên tai cũng như việc di dân ra khỏi vùng thiên tai. Trong đó, quỹ đất và kinh phí là hai khó khăn lớn nhất.
Cụ thể như, việc bố trí đất để nhân dân di chuyển gặp nhiều khó khăn do địa hình chia cắt phức tạp, đất có độ dốc lớn. Nhiều hộ dân trong diện nguy hiểm nhưng không tự bố trí được đất hoặc địa điểm di chuyển đến không phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, trong khi đó xã, phường không có quỹ đất để bố trí, dẫn đến người dân không thể thực hiện di chuyển được.
Phần lớn các hộ ở các khu vực nguy hiểm đều là hộ nghèo, cận nghèo nên việc di chuyển nhà gặp nhiều khó khăn, thiếu vật liệu, nhân công, đất.
Phong tục của nhân dân xem tuổi làm nhà và thường làm nhà vào vụ nông nhàn (tháng 10 – tháng 1 năm sau) nên gây nhiều khó khăn cho công tác vận động di chuyển.
Sau mỗi đợt mưa lớn kéo dài lại phát sinh các hộ ở khu vực nguy hiểm cần di chuyển, dẫn đến khó chủ động trong công tác sắp xếp dân cư tránh nguy cơ sạt lở. Một số hộ dân còn có tính chủ quan nên mặc dù hộ gia đình nằm trong diện nguy cơ sạt lở, lũ quét nhưng không di chuyển.
Ngoài ra, nguồn lực về con người, tài chính còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế. Cán bộ làm công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn ở cấp huyện, thị xã, cấp xã, phường là kiêm nhiệm, chưa được qua các khóa đào tạo, tập huấn chuyên môn; kinh nghiệm hạn chế, thường xuyên luân chuyển; công tác tham mưu tổng hợp, đánh giá thiệt hại, lập phương án khắc phục thiệt hại còn nhiều hạn chế.
Chủ động công tác di dân để giảm thiệt hại
Do địa hình phức tạp và thường xuyên phải hứng chịu những trận lũ ống lũ quét làm ảnh hưởng đến đời sống của người dân nên việc di dân ra khỏi vùng thiên tai là một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà các các cấp uỷ, chính quyền thị xã Sa Pa đặc biệt chú trọng.
Theo báo cáo, năm 2021 tổng số hộ đã thực hiện di chuyển, khắc phục ổn định tại chỗ: 76 hộ đạt 66% kế hoạch. Trong đó, di chuyển xen ghép là 13 hộ; ỏn định tại chỗ là 63 hộ; hỗ trợ di chuyển xen ghép là 20 triệu đồng/ hộ; hỗ trợ ổn định tại chỗ là 10 triệu đồng/ hộ.
Năm 2022, tổng số hộ đã thực hiện di chuyển xen ghép, khắc phục ổn định tại chỗ là 22 hộ/43 hộ, đạt 53% kế hoạch. Tổng kinh phí thực hiện là 322.000.000 đồng/485.000.000 đồng. Năm 2023 kế hoạch là 33 hộ, trong đó số hộ theo bộ chỉ số dự án sắp xếp dân cư giai đoạn 2022 – 2025 là 14 hộ; Số hộ phát sinh bổ sung sau rà soát là 19 hộ. Hình thức sắp xếp dân cư, di chuyển tập trung là 11 hộ, di chuyển xen ghép là 22 hộ.
Trong thời gian tới để công tác phòng chống thiên tai và sắp xếp dân cư được hiệu quả, ông Tô Ngọc Liễn, Chủ tịch UBND thị xã Sa Pa cho biết, thị xã sẽ tổ chức tuyên truyền, phổ biến thực hiện tốt nội dung luật phòng, chống thiên tai; các Chỉ thị, Công điện, văn bản chỉ đạo về công tác phòng chống thiên tai; tổ chức tốt công tác tuyên truyền, nhắn tin cảnh báo thiên tai nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về thiên tai và biện pháp phòng tránh.
Nhiệm vụ trọng tâm là các xã, phường thường xuyên rà soát các hộ dân vùng nguy cơ sạt lở; sắp xếp ngay cho các hộ dân trong vùng nguy cơ sạt lở ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở. Đồng thời thường xuyên tổ chức kiểm tra công tác chuẩn bị thực hiện kế hoạch phòng, chống lụt, bão và tìm kiếm cứu nạn trước mùa mưa, bão.
Đặc biệt, thị xã sẽ bố trí quỹ đất cho các hộ nằm trong vùng nguy cơ sạt lở di chuyển; điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất hàng năm đối với các loại đất trồng cây hàng năm, đất chưa sử dụng gần các điểm dân cư tập trung để thuận lợi cho người dân tự bố trí địa điểm di chuyển.
Và để công tác phòng chống thiên tai và sắp xếp dân cư đi vào thực chất, Sa Pa mong muốn tỉnh Lào Cai bố trí nguồn kinh phí để khắc phục thiệt hại về cơ sở hạ tầng. Thị xã cũng đề xuất UBND tỉnh Lào Cai tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ ống, lũ quét để chủ động trong việc phòng, chống bão lũ trên địa bàn thị xã; cấp kinh phí hỗ trợ thực hiện di chuyển tập trung, xen ghép cho các hộ nằm trong khu vực nguy cơ sạt lở; bổ sung cơ chế hỗ trợ cho các hộ dân bị thiệt hại nhà ở do thiên tai khắc phục ổn định tại chỗ.
