Cơ sở này và những hoạt động tại đây đối lập hoàn toàn so với vai trò thay mặt chính phủ Nga của tổ chức quân sự tư nhân và là biểu tượng của những trở ngại mà Tổng thống Vladimir Putin cần phải vượt qua để giành lại kiểm soát.
Sau vụ đảo chính trong tháng 6 của ông Prigozhin và vụ tai nạn máy bay dẫn tới cái chết của ông, chính phủ Nga đã có nhiều biện pháp táo bạo để tập trung lại đế chế tại lục địa châu Phi của Prigozhin. Đó là hàng ngàn binh lính và hàng loạt các doanh nghiệp nắm giữ những biện pháp quyền lực mềm như trung tâm văn hóa này.
Trong khi điện Kremlin cố gắng kiểm soát mạng lưới thương mại khổng lồ của Wagner, tương lai của tổ chức này vẫn chưa rõ. Tuy nhiên, tương lai của Công hòa trung Phi, một trong những nước đầu tiên trở thành khách hàng của tổ chức này, đang hiện hữu tại Bangui. Tại đây, chính phủ Nga đang củng cố các hoạt động của Wagner và tiếp tục tận dụng tầm ảnh hưởng của tổ chức này. Và đó có vẻ là thông điệp mà Moscow muốn gửi: Mọi thứ sẽ tiếp tục như bình thường.
Ảnh hưởng của Nga hiện diện khắp nơi trên đất nước này. Tại những quầy nước ven đường, người dân uống bia Africa Ti L’Or và vodka Wa-Na-Wa, đều được sản xuất bởi một công ty của Wagner. Cùng lúc đó, những máy bay chiến đấu do Nga cung cấp bay trên bầu trời phía trên họ.
Ảnh: CNN.
Tại trung tâm văn hóa, cờ Nga bay phấp phới. Bên ngoài, một vòng quay mái củ hành xoay trên sân trước của trung tâm.
Nathalia Dukhan, điều tra viên cấp cao tại The Sentry, một tổ chức phi lợi nhuận tại Mỹ theo sát hoạt động của Wagner tại Cộng hòa Trung Phi cho biết: “Maison Russe là trung tâm cho mọi hoạt động của Wagner tại Cộng hòa Trung Phi”.
Theo The Sentry, trung tâm này là nơi tổ chức hàng loạt các hoạt động liên quan tới kinh doanh của Wagner – tổ chức này sử dụng trung tâm làm nơi bán vàng và kim cương cũng như tiếp đón các VIP. Họ tổ chức sự kiện tại đây nhằm “truyền bá văn hóa Nga và quảng bá quan điểm quan hệ quốc tế theo hướng hậu thuẫn Moscow”.
Lính đánh thuê từ Wagner đã hoạt động tại Cộng hòa Trung Phi từ năm 2018, với nhiệm vụ bảo vệ Tổng thống Faustin-Archange Touadera và huấn luyện lính mới của quân đội. Binh lính Wagner đã chiến đấu với phiến quân trong cuộc nội chiến kéo dài hơn một thập kỷ, và đồng thời mở rộng tầm ảnh hưởng của Nga tại quốc gia giàu tài nguyên này. Wagner đã giành được một loạt các nhượng bộ liên quan tới khai thác khoáng sản như vàng và kim cương tại quốc gia này, đồng thời cũng có liên quan mật thiết tới ngành công nghiệp khai thác gỗ.
Ảnh: CNN.
All Eyes on Wagner, một tổ chức theo dõi Wagner cho biết, Maison Russe được coi là một doanh nghiệp tại Bangui nhưng lại không có liên quan tới Rossotrudnichestvo, cơ quan quốc gia của Nga với vai trò điều hành các cơ sở văn hóa của Nga trên toàn thế giới.
“Maison Russe là ví dụ điển hình về cách Wagner đã trở thành đại diện của chính phủ Nga”. Trung tâm này phục vụ lợi ích của Wagner và Nga: “Quảng bá bia của Wagner thông qua các sự kiện đặc biệt, quảng bá các công ty của Wagner, phục vụ ông Prigozhin và mời các đoàn đại biểu từ Bộ Quốc phòng Nga tới phát biểu về các hợp tác quân sự giữa Nga và Cộng hòa Trung Phi”.
Theo Ủy ban Châu Âu, trung tâm này được điều hành lâu nay bởi Dmitry Syty, một cựu thành viên cấp cao dưới quyền ông Prigozhin từng đóng “vai trò chủ đạo” tại Cộng hòa Trung Phi cho Wagner.
Tuy nhiên, ông Syty, người nhận lệnh trừng phạt từ Liên minh châu Âu và Mỹ vì các cáo buộc “vi phạm nghiêm trọng quyền con người” và đã sống sót qua một vụ ám sát vào tháng 12 năm 2022, có thể đã bị thay thế.
Các kênh truyền thông địa phương đã đưa tin về việc một giám đốc mới thay thế ông tại Maison Russe và nhắc tới bà dưới tên Nafisa. Bà xuất hiện trong một tấm hình của ông Prigozhin trong lần cuối ông tới Cộng hòa Trung Phi nhưng hiện tại chưa có bằng chứng nào cho thấy bà có liên quan tới Wagner trước tháng 4 vừa rồi.
Rất khó có thể vào được Maison Russe. Cánh báo chí phương Tây đều không được có mặt tại cơ sở này, và yêu cầu quay phim tại đây của CNN đều liên tục bị từ chối bởi giám đốc mới.
Khi một nhóm phóng viên có mặt tại trung tâm này và mang theo camera quay lén, bà đã tự giới thiệu là Nafisa Kiryanova.
Ảnh: All Eyes on Wagner/Twitter.
Theo thông tin từ mạng xã hội và các hồ sơ liên quan, CNN phát hiện, bà còn có một tên khác: Anfisa Alexandrovna Kiryanova. Một kênh YouTube liên quan tới bà cho thấy chỉ chín tháng trước, bà vẫn còn đăng tải các video đánh giá mỹ phẩm. Trong một sơ yếu lý lịch đăng tải trên mạng, bà cho biết đã từng làm việc với vai trò dịch thuật và học tại Đại học Sorbonne của Paris và Đại học Ngôn ngữ Quốc tế Nga.
Bà đã tiếp đón CNN và giới thiệu sơ qua về trung tâm. Trong ba túp lều bên ngoài trung tâm, một số lớp tiếng Nga đang được tổ chức và phòng chiếu phim đang chiếu phim của Nga.
Một người đàn ông đeo mặt nạ, có vẻ là binh lính Wagner đi ngang qua lều tới bãi đậu xe phía sau trung tâm. Bà Kiryanova không xác minh về danh tính của người này hay cho phép CNN vào khu vực giới hạn mà người đàn ông này đi vào.
Khi CNN hỏi về sự xuất hiện của bà trong một tấm ảnh của ông Prigozhin, bà đã có vẻ lảng tránh và hỏi: “Có thể chỉ cho tôi được không?”. Sau khi được xem tấm ảnh, bà chỉ miễn cưỡng thừa nhận.
Khi nhắc tới cuộc viếng thăm của ông Prigozhin và tương lai của Wagner tại Cộng hòa Trung Phi, bà khẳng định việc ông thiệt mạng không ảnh hưởng tới sứ mệnh của Nga tại nước này.
“Giả sử như tổng thống của các bạn qua đời, thì có gì thay đổi không? Liệu quốc gia của các bạn có ngừng tồn tại không? Sứ mệnh sẽ còn tiếp tục, sứ mệnh truyền bá văn hóa Nga sẽ được tiếp tục”.
Ảnh: CNN.
Khi được hỏi ai là người điều hành trung tâm, bà Kiryanova cho biết, ông Syty “chịu trách nhiệm điều hành sứ mệnh và ông cũng điều hành một số hoạt động khác”.
Syty và cố vấn an ninh của Wagner cho Tổng thống Touadera, ông Vitali Perfilev (một cá nhân cũng đã nhận lệnh trừng phạt từ EU và Mỹ) nằm trong số những thành viên cốt cán của Wagner vẫn còn có mặt tại Cộng hòa Trung Phi cho tới tuần vừa rồi. Một quan chức yêu cầu giữ kín danh tính cho biết, hai người này đã trở lại Moscow và quay lại đây, cho thấy họ có thể đã ký kết hợp đồng mới với Bộ Quốc phòng Nga.
Cả hai người này đã không xuất hiện trước công chúng trong những tháng gần đây và liên tục từ chối yêu cầu phỏng vấn của CNN.
Quan chức trên cho biết, Wagner đã để lại dấu ấn tại Cộng hòa Trung Phi chỉ với 1.000 binh lính. Giờ đây, chính phủ Nga đã bắt đầu thực hiện tái cấu trúc có tổ chức, với mục tiêu giảm chi phí hoạt động của Wagner tại Cộng hòa Trung Phi. Mục tiêu này có hai nhiệm vụ: ép buộc các binh lính phải ký kết hợp đồng mới và rút binh lính về để tập trung kiểm soát các trung tâm dân cư lớn.
Trong tháng 7 và tháng 8, các máy bay vận chuyển IL-76 đã thay phiên đưa binh lính về Moscow để ký hợp đồng, trong đó 150 binh lính vẫn chưa trở về Moscow.
Nhiều tín hiệu cho thấy, Nga đang tái tập trung binh lính trên khắp thủ đô.
Ảnh: CNN.
Binh lính Wagner di chuyển quanh Bangui bằng các xe tải không có biển số, có màu xanh hoặc màu nâu cát. Họ di chuyển trên đường phố và mua sắm tại các cửa hàng tạp hóa, đội balaclava trong khi mua bánh quy, chuối, Coca-Cola. Wagner yêu cầu, họ phải luôn luôn giữ kín mặt, ngay cả trong những hoạt động bình thường.
Ông Fidèle Gouandjika, cố vấn của Tổng thống Touadera cho biết, mặc cho cuộc đảo chính thất bại và cái chết của ông Prigozhin hàng ngàn dặm về phía Bắc, quan hệ của Cộng hòa Trung Phi và Nga vẫn không có nhiều thay đổi.
Ảnh: Sebastian Shukla/CNN.
CNN gặp ông Gouandjika tại biệt thự của ông. Cao và râu đã bạc, ông mặc một chiếc áo với dòng chữ “Je Suis Wagner” – một dòng chữ tiếng Pháp có nghĩa “Tôi là Wagner” – và ông khẳng định chính ông Prigozhin đã tặng ông chiếc áo này. “Ông ấy đã là một người bạn, ông ấy là người bạn tốt nhất của tôi trước toàn bộ người dân Trung Phi”.
“Người Nga cho chúng tôi hòa bình. Chúng tôi rất mừng khi ông Prigozhin trong một thời gian ngắn (chỉ một năm) đã đẩy lùi đám phiến quân và quân đội của chúng tôi đã kiểm soát được 100% quốc gia mình”.
Ông Gouandjika cho biết, gần đây, ông Putin đã thảo luận với ông Touadera và khẳng định: “Mọi thứ vẫn sẽ như ngày hôm qua. Tình hình sẽ tốt hơn trong ngày mai, rồi ngày hôm sau đó nữa. Chúng tôi không hối tiếc gì cả”.
Nguyễn Quang Minh (theo CNN)
