Thay vì niêm yết theo con đường truyền thống, nhiều công ty đã lựa chọn IPO tại nước Mỹ theo cách “công ty mua lại mục đích đặc biệt” – SPAC, còn được gọi là công ty séc trắng, là một công ty vỏ bọc được giao dịch công khai, đóng vai trò là phương tiện để một công ty tư nhân trở thành công ty đại chúng. Việc sáp nhập với một SPAC sẽ giúp các doanh nghiệp niêm yết công khai tại Mỹ mà không cần phải huy động một lượng vốn đáng kể từ nhà đầu tư.
Đây là phương thức phổ biến nhất để các công ty khởi nghiệp xe điện ra mắt công chúng mà không phải trải qua những thủ tục phức tạp như khi IPO theo cách thông thường. Sau nhiều năm tồn tại, phương thức này đã trở thành cơn sốt vào những năm 2020-2021.
Năm 2020, có gần 10 công ty xe điện niêm yết cổ phiếu thông qua SPAC. Trong số này, có những công ty đã đạt được mức định giá hàng tỷ USD. Tuy nhiên, bước sang năm 2022, thị trường bắt đầu “hạ nhiệt” khi các công ty xe điện không còn hoạt động không hiệu quả như kỳ vọng.
Sau một năm mệt mỏi, nhiều startup đã không còn khả năng chống chịu trước sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Mới đây nhất, nhà sản xuất xe tải điện Lordstown của Mỹ đã nộp đơn xin phá sản vào cuối tháng 6.
Lordstown ra mắt Nasdaq vào ngày 26/10/2020, sau khi hoàn tất việc sáp nhập với DiamondPeak Holdings. Tuy nhiên, chỉ một năm sau đó, công ty này đã cảnh báo rằng họ có thể sẽ phải đóng cửa do nguồn vốn cạn kiệt.
Lordstown đã bị hủy niêm yết khỏi sàn Nasdaq vào tháng 4//2023 do giá cổ phiếu giảm xuống dưới 1 USD vài tháng trước đó và không thể phục hồi.
Một công ty khác đang đứng bên bờ vực là công ty khởi nghiệp xe tải điện Nikola (Mỹ). Nikola niêm yết trên Nasdaq sau khi sáp nhập với VectoIQ vào ngày 3/6/2020. Hãng xe này từng được mệnh danh là “Tesla của ngành vận tải đường bộ” sau khi cổ phiếu của hãng chạm mốc 94 USD/cổ phiếu ngay sau khi IPO.
Tuy nhiên, hãng xe tải điện đã phải chịu khoản lỗ ròng 784 triệu USD vào năm 2022 và 690 triệu USD vào năm 2021 do chi phí sản xuất tăng cao và nguồn cung bị gián đoạn.
Trong quý II, lượng dự trữ tiền mặt của công ty đã giảm xuống còn 121 triệu USD, từ mức 233 triệu USD được ghi nhận vào cuối năm 2022. Từ đầu năm đến nay, cổ phiếu của Nikola đã giảm 46%.
Lordstown đã nhận được hàng nghìn đơn đặt hàng trước cho mẫu xe tải Endurance. Ảnh: Electrek
Thêm một ví dụ về startup xe điện thất bại sau khi IPO qua SPAC là Arrival, một công ty có trụ sở tại Anh. Arrival lên sàn vào tháng 3/2021 thông qua việc sáp nhập với CIIG Merger trong một thỏa thuận trị giá 5,4 tỷ USD.
Năm ngoái, cổ phiếu của Arrival giảm kỷ lục xuống tận 90%. Tháng 11/2022, công ty bày tỏ lo ngại khả năng tài chính của mình trong năm 2023. Công ty đã thực hiện các biện pháp quyết liệt như cắt giảm 75% nhân sự để tiết kiệm tiền mặt. Trong quý I/2023, số dư tiền mặt của Arrival là 130 triệu USD, thấp hơn đáng kể so với con số 330 triệu USD mà công ty nắm giữ vào quý III/2022.
Trong nỗ lực tránh phá sản, Arrival hồi tháng 4/2023 cho biết, họ đã đạt được thỏa thuận hợp nhất với SPAC thứ hai mang tên Kensington Capital. Công ty này cho biết, họ có ý định “chuyển hướng tập trung vào việc thúc đẩy các cơ hội khác”.
Nguyễn Tuyết (Theo Yahoo! Finance, News Observer, Barron’s)
