Đã mấp mé tháng 3 âm lịch rồi. Cá ngân chỉ vàng tuy chưa rộ như cữ này năm ngoái nhưng ngày nào cũng xôn xao vùng bến bãi biển Duy Hải (Duy Xuyên).
Bình minh lên cũng là lúc những chiếc ghe, thuyền thúng trở về. Tiếng bước chân lạo xạo nơi mép nước và tiếng sóng rì rào. Người đi như chạy, mặc kệ nước ngập quá gối, nhanh chóng níu chiếc thuyền vào rồi đón từng giỏ cá ngân chỉ vàng chuyển lên bờ.
Bà con buôn cá lẻ xôn xao đón chờ những chuyến cá ngân chỉ vàng cho chợ gần, chợ xa. Riêng chái bếp xóm làng chài lại rộn ràng hương cá ngân chỉ vàng nấu cháo, kho, nấu canh thơm cà hay nướng nguyên thủy. Mùi cá ngân chỉ vàng thoang thoảng bay qua triền cát, nơi có những con thuyền đánh cá đang gối đầu trên bãi nghỉ ngơi.
Cá ngân chỉ vàng nhỏ và ngắn hơn so với cá ngân thường, thân có vài đường màu vàng phân chia lưng và bụng. Cá ngân chỉ vàng bãi ngang ngon đậm đà, thịt cá không có vị tanh, lành tính và bổ dưỡng, có thể giải nhiệt, tăng sức đề kháng nên luôn là phương thuốc chuyên trị “đắng miệng” mỗi khi ốm đau, trái gió trở trời.
Khách phương xa khi đến quê biển xứ Quảng, sau chặng đường dài mệt mỏi mà được thưởng thức bữa cơm miệt biển với các món cá ngân chỉ vàng “thuyền chài” có “view” thoáng đãng trong tiếng sóng rì rào, sảng khoái không gì bằng.
Chế biến các món cá ngân chỉ vàng, người làng chài có thói quen để nguyên con cá mới bắt, không rửa qua nước ngọt mà nấu. Không phải lười biếng mà vì giữ một chút “biển” còn bám dính để mùi hương có vị khơi xa. Nó vừa thơm vừa mặn, mặn một cách chân mộc của biển cả.
Chiếm ưu thế trong bữa cơm tại các hàng quán ven biển là cá ngân chỉ vàng kho ớt. Vài lát ớt đo đỏ nằm phía trên mấy chú cá tươi xanh bắt mắt. Nước cá kho vừa thơm vừa cay, chan vào chén cơm trắng nóng hổi ngon phải biết. Dẽ phần thịt cá trắng phau, săn chắc chấm với nước mắm cá cơm miệt biển nguyên chất thì phải nói đạt tới “đỉnh” của vị ngon miệt biển.
Nếu du khách đến vào đúng tầm giờ trưa, tiết trời oi bức nhất so với thời điểm khác trong ngày sẽ cảm nhận đầy đủ độ tuyệt vời của món canh chua. Trước khi nấu chua, cá được làm sạch cắt khúc.
Nồi nước trên bếp vừa sôi lên cũng là lúc thả cá vào, nêm muối ớt, bột ngọt. Sau cùng cho thơm và một ít cà chua, chờ nước sôi lại rắc ít hành ngò rồi tắt bếp. Thịt cá nấu canh beo béo và có mùi thơm mằn mặn đậm đà hương biển. Vị của cá ngân chỉ vàng cài vào trong nước canh vừa chua thanh vừa đọng ngọt.
Với món cá nướng thơm lừng đi với chén muối ớt xanh sẽ ngon đến ngẩn ngơ. Chọn cá ngân chỉ vàng to, dày mình. Khâu sơ chế phải khéo léo, làm sạch ruột cá, bỏ mang, để nguyên con hoặc cắt làm đôi nếu cá to quá.
Cá được xiên qua thân cây nhọn hoặc bỏ vào vỉ nướng đều trên bếp than. Nướng với lửa vừa phải, lật cá liên tục đến lúc chín vàng, lớp vảy nứt ra, khi ấy đã nghe mùi thơm bay lên ngào ngạt.
Một ngày ở làng biển, cá ngân chỉ vàng dậy mùi thơm khó quên. Dẫu nấu chua ngọt, nướng, kho hay nấu cháo đều nghe cay nồng mặn ngọt, ngon quéo lưỡi. Về miệt biển bãi ngang xứ Quảng, thực khách được một lần thưởng thức cá ngân chỉ vàng mới được bắt lên là trải nghiệm khó quên. Bức tranh biển hè xứ Quảng bao năm qua hấp dẫn du khách hơn cũng nhờ một phần vào vị cá ngân chỉ vàng thuyền chài dân dã.
