Trang chủDu lịchKhám pháCảm nghĩ về văn hóa Nhật Bản

Cảm nghĩ về văn hóa Nhật Bản



Phải chăng ở Nhật Bản, cái mới không đuổi cái cũ đi mà chỉ ghép thêm vào cái cũ, cái cũ lại làm nền cho cái mới phát triển?

Toàn cảnh thủ đô Tokyo, Nhật Bản. (Nguồn: Getty Images)
Toàn cảnh thủ đô Tokyo, Nhật Bản. (Nguồn: Getty Images)

Một buổi buổi sớm mùa Hạ dạo chơi ở góc phố có vườn hoa tại Tokyo, tôi (Hữu Ngọc) thấy một đoàn người chạy thể dục (jogging). Họ vừa chạy vừa hô lấy nhịp; tiếng hô rắn đanh, có một âm hưởng dữ dội. Một lát sau, đi qua khu nhà ở, tôi nghe vọng ra từ chiếc cassette giọng một nữ ca sĩ êm như nhung, não nùng như kiểu bài Đêm Trung Hoa (Shina no yoru) ở Việt Nam từng nghe vào đầu thập kỷ 40 của thế kỷ trước.

Một buổi tối, tôi ngồi uống trà một mình, xem vô tuyến trong buồng ở một khách sạn Tokyo. Trà để trong một gói giấy xinh; đổ nước sôi vào, nước trà màu lục nhạt, trong suốt, nhấp vào có cảm giác thanh tịnh. Nhưng khi nhìn lên màn ảnh nhỏ, cảm giác ấy biến đi: trong phim kiếm hiệp có cảnh chém đầu, máu nhỏ từng giọt xuống rất lâu từ chiếc đầu bị chém, khiến tôi rùng mình.

Những cảnh sinh hoạt một cách nổi bật – cũng như nhiều hiện tượng văn hóa, nghệ thuật khác ở Nhật – gây cho tôi ấn tượng tương phản, đối lập gay gắt. Dĩ nhiên, trong bản sắc một con người cũng như của một dân tộc, những yếu tố tương phản đối lập là chuyện bình thường.

Nhưng dường như không có dân tộc nào như dân tộc Nhật Bản: trong tính cách họ, những yếu tố tương phản, đối lập hiện lên một cách rõ rệt, sắc nét, “quyết liệt”. Vậy thì tính “dữ dội” hay tính duyên dáng tế nhị là bản chất văn hóa Nhật? Nhà văn Mishima đề cao truyền thống nam nhi quyết liệt, còn nhà văn Kawabata lại tìm bản chất văn hóa dân tộc trong nghệ thuật tế nhị nữ tính.

Hai yếu tố này cùng nhiều yếu tố khác vẫn cứ hòa nhập nhau để tạo nên một nền văn hóa Nhật hài hòa, được đánh dấu bởi nét chung nhất là “duyên dáng bên trong hơn là sự lộng lẫy bên ngoài”. Theo nhà triết học và phê bình Motoori Norinaga (1730-1801), văn hóa Nhật được đặc trưng bởi “nữ tính”, tiêu biểu nhất trong thời Heian”; “nữ tính này thể hiện qua tư duy thực tiễn, phi hệ thống hóa”, trái với tư duy Trung Hoa.

Nền văn hóa vật chất và tinh thần của Nhật Bản là thành công của con người: hơn 125 triệu người tập trung trên những hòn đảo nghèo nàn, khuất nẻo, chỉ có 6 vạn cây số vuông sử dụng được, đã xây dựng một cường quốc từ một nước phong kiến nghèo nàn lạc hậu, vươn lên hàng đầu thế giới.

Có nhiều thuyết giải thích “tính độc đáo Nhật Bản” bằng những yếu tố kinh tế, xã hội, địa lý, lịch sử, chủng tộc, văn hóa… Tuy nhiên, trong lĩnh vực khoa học nhân văn, thật khó khẳng định chân lý tuyệt đối, phần suy luận chủ quan rất khó tránh.

Có những thuyết căn cứ vào địa lý được coi là nhân tố quyết định: vị trí quần đảo nằm xa lục địa, khiến cho Nhật ít bị ngoại xâm, thuận lợi cho việc hình thành một dân tộc có tính cách thuần nhất, nhưng lại ngăn cản ảnh hưởng văn hóa bên ngoài nhập vào dần dần. Khí hậu ôn đới thuận lợi cho hoạt động “văn minh hóa” con người hơn là ở những nơi quá lạnh hoặc quá nóng.

Đồng thời, khí hậu khắc nghiệt (núi lửa, động đất, sóng thần, bão, lụt…) cũng như hạn chế đất cấy lúa, đã gieo vào tiềm thức cộng đồng những ấn tượng “dữ dội”, thiếu an toàn, do đó, họ quen sống giản dị, khắc khổ và đề cao tập thể từ gia đình, xóm làng đến quốc gia để tồn tại. Mặt khác, thiên nhiên hùng vĩ hoặc xinh tươi đi vào đời sống hàng ngày (nhà ở, hội hè, cắm hoa, cây cảnh, trà đạo….) đã nuôi dưỡng thẩm mỹ (kiến trúc, hội họa…) và tín ngưỡng vật linh của người Nhật (đạo Shinto – Nhật hoàng coi là dòng dõi thần Mặt trời).

Có thuyết tìm trong hệ tư tưởng cổ truyền bí quyết thành công và chiếc chìa khóa văn hóa của Nhật. Ngoài những yếu tố Thần đạo (Shinto) là tín ngưỡng bản địa, làm gốc cho tình cảm thiết tha với thiên nhiên, người chết, Nhật hoàng, gia tộc, làng xã, quốc gia; việc nhập từ Trung Hoa những hệ tư tưởng lớn Phật – Khổng (nền văn hóa Phật giáo), kết hợp với Thần đạo đã góp phần hình thành nên tính cách Nhật. Kiến trúc, tranh vẽ, lối sống cho đến nay vẫn chịu ảnh hưởng của Phật giáo sâu sắc.

Đặc biệt là Thiền (Zen) chủ yếu tham thiền nhập định để chứng ngộ Phật tính; nó tự khẳng định vào thế kỷ XIV-XVI, là một yếu tố quan trọng của văn hóa giới “võ sĩ”: tu luyện bản thân, khép mình vào kỷ luật, nhập vào thiên nhiên, nghệ thuật tinh luyện (vườn Thiền, trà đạo..). Tông phái Tịnh độ niệm Phật A-di-đà phổ biến trong nhân dân hơn. Khổng học Nhật Bản cực đoan hóa chữ “Trung” và quan niệm “Nghĩa” rất khắt khe; nó trở thành nền tảng của xã hội phong kiến và hậu thuẫn cho lý tưởng “Võ sĩ đạo” (Bushido).

Có thuyết cho là Nhật Bản thành công trong việc “Tây hóa” và việc tự vực lên được sau nhiều tổn thất từ Thế chiến II là do biết chuyển hóa cơ sở truyền thống tư tưởng – tôn giáo, đặc biệt là Khổng học (tinh thần cộng đồng, khái niệm “Hòa” thuận trong tôn ty trật tự Trời – Đất – Người và trong xã hội loài người). Hiện đại hóa thời Minh Trị (1868 – mở rộng cửa, văn hóa phương Tây ào ạt tràn vào) được thực hiện với một nền kinh tế chỉ huy rất chặt chẽ, trên cơ sở truyền thống phong kiến.

Ngày nay, Nhật Bản có một nền văn hóa ngày càng mang sắc thái công nghiệp – kỹ thuật; sắc thái “xã hội tiêu thụ” phương Tây và sắc thái “quốc tế hóa”. Trong đời sống hàng ngày, người Nhật đã thành công ở việc hòa giải ảnh hưởng của văn hóa phương Tây với những truyền thống của họ. Người ta thường đưa ra điển hình những nhà kinh doanh ban ngày sống trong máy móc và nhịp độ điện tử ở Tokyo, đến tối trở về với bộ kimono và những tục lệ truyền thống.

Phải chăng ở Nhật, cái mới không đuổi cái cũ đi mà chỉ ghép thêm vào cái cũ, cái cũ lại làm nền cho cái mới phát triển?





Nguồn

Cùng chủ đề

Từ biểu tượng đến siêu sao toàn cầu

Theo tờ Economist, nhân vật Hello Kitty, do công ty Nhật Bản Sanrio sở hữu, đã trở thành một biểu tượng văn hóa toàn cầu, mang lại doanh thu gần 4 tỷ USD mỗi năm. Kể từ khi ra đời cách đây 50 năm, Hello Kitty đã tạo ra tổng doanh thu ước tính lên tới 80 tỷ USD cho công ty.

Wedge Holdings và SBNV mở rộng thị trường anime bản quyền tại Việt Nam

Việc mở rộng thị trường anime bản quyền sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo tại Việt Nam, đồng thời tạo tiền đề cho nhiều hoạt động văn hóa đa dạng trong tương lai.

Hành trình 30 năm mèo máy Doraemon ở Việt Nam

Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam (VICAS) phối hợp cùng Nhà xuất bản Kim Đồng và Lân Tinh Foundation giới thiệu triển lãm đặc biệt mang tên "Từ Đôrêmon tới Doraemon: 30 năm hành trình mèo máy ở Việt Nam".

Ba nghệ sĩ nổi tiếng trong giới nghệ thuật Mỹ

Xin giới thiệu ba nghệ sĩ nổi tiếng trong giới nghệ thuật Mỹ.

5 địa điểm check-in lý tưởng ở Tokyo dành cho bạn

Dù bạn là người yêu thích công nghệ, nghệ thuật hay ẩm thực, Tokyo chắc chắn sẽ mang...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Ông Trump điểm tên chức ngoại trưởng Mỹ, EU cam kết ‘bơm” tiếp tiền cho Ukraine, Philippines tố Trung Quốc tăng sức ép

Triều Tiên phê chuẩn Hiệp ước Đối tác chiến lược toàn diện với Nga, Iran xây "hầm phòng thủ" đầu tiên ở Tehran, Moldova triệu Đại sứ Nga về vụ UAV, Haiti có Thủ tướng mới … là một số sự kiện quốc tế nổi bật trong 24 giờ qua.

Giáo dục Thủ đô tiếp tục phát triển, vượt qua thách thức mới, sứ mệnh mới

Baoquocte.vn. Những thành quả đạt được trong 70 năm qua là tiền đề quan trọng, tạo đà để giáo dục Hà Nội tiếp tục phát triển, vượt qua thách thức mới, sứ mệnh mới; đáp ứng nhu cầu phát triển của Thủ đô trong giai đoạn mới.

Samsung Galaxy S25 Slim sẽ ra mắt vào cuối năm 2025?

Theo thông tin mới nhất, Samsung được cho là sẽ ra mắt thêm biến thể Galaxy S25 Slim mới vào cuối năm 2025, sau khi các phiên bản Galaxy S25, S25 Plus và S25 Ultra được trình làng.

iPhone 15 tiếp tục dẫn đầu doanh số smartphone toàn cầu

Theo báo cáo mới nhất từ hãng nghiên cứu Counterpoint Research, iPhone 15 của Apple tiếp tục trở thành mẫu smartphone bán chạy nhất toàn cầu trong quý 3/2024.

Nga-Trung ca ngợi “mối tình” bền chặt, Moscow chỉ điểm nhiệm vụ quan trọng nhất với Bắc Kinh, Mỹ bị gọi tên

Ngày 12/11, Thư ký Hội đồng An ninh Nga Sergei Shoigu, đang ở thăm Bắc Kinh tham gia cuộc họp tham vấn về các vấn đề an ninh chiến lược với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị.

Bài đọc nhiều

Du khách 'nín thở' chiêm ngưỡng loài hoa khổng lồ cả thập kỷ mới nở một lần

AUSTRALIA - Nhiều du khách đang đổ về thành phố Geelong, phía nam Melbourne, để tận mắt chứng kiến loài hoa khổng lồ cả thập kỷ mới nở một lần. Amorphophallus Titanum (thường được gọi tắt là Titan Arum) hay "hoa xác thối" có thời gian nở rất thất thường. Đôi khi loài hoa khổng lồ này chỉ nở một lần duy nhất trong cả thập kỷ, mỗi lần nở từ 1-2 ngày, trở thành sự kiện thu hút rất...

Nạn chụp ảnh quấy rối geisha tái diễn ở Kyoto

Nhật BảnTình trạng du khách cố tình chụp ảnh geisha quay trở lại Kyoto sau 5 năm bị cấm, khiến cố đô phải đề xuất các biện pháp ngăn chặn mới. Kyoto được ví như ngôi nhà của các geisha và maiko - geisha học việc hay những cô gái vị thành niên được đào tạo để trở thành geisha. Nhiều geisha, maiko làm việc và cư trú tại Gion, khu phố lịch sử của Kyoto, cũng là điểm...

CapitaLand Development ghi nhận 92% căn hộ đặt chỗ tại sự kiện ra mắt The Senique Hanoi | Dự án | Tài Chính

1.980 trên tổng số 2.150 căn hộ được đặt chỗ tại sự kiện ra mắt đặc biệt The Senique Hanoi. CapitaLand Development (CLD) ghi nhận 92% căn hộ đặt chỗ tại sự kiện ra mắt đặc biệt dự án The Senique Hanoi vào ngày 9-11. Đây là hoạt...

Bosch Rexroth thúc đẩy chuyển đổi số và sản xuất thông minh tại Việt Nam | Doanh nhân | Tài Chính

Bosch Rexroth góp mặt tại Triển lãm Công nghiệp và Sản xuất Việt Nam (VIMF) 2024, vừa diễn ra từ ngày 6 đến 8-11 tại Trung tâm Văn hóa Kinh Bắc, Bắc Ninh. Với chủ đề "Công nghiệp 4.0: Xu hướng phát triển hiện tại và tương lai",...

Sôi nổi hoạt động kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh

Từ 11-30/11, nhiều hoạt động được tổ chức nhân dịp kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Cùng chuyên mục

Du khách 'nín thở' chiêm ngưỡng loài hoa khổng lồ cả thập kỷ mới nở một lần

AUSTRALIA - Nhiều du khách đang đổ về thành phố Geelong, phía nam Melbourne, để tận mắt chứng kiến loài hoa khổng lồ cả thập kỷ mới nở một lần. Amorphophallus Titanum (thường được gọi tắt là Titan Arum) hay "hoa xác thối" có thời gian nở rất thất thường. Đôi khi loài hoa khổng lồ này chỉ nở một lần duy nhất trong cả thập kỷ, mỗi lần nở từ 1-2 ngày, trở thành sự kiện thu hút rất...

‘Chiếc thang lên thiên đường’ không dành cho du khách yếu tim

TRUNG QUỐC - Một khu thắng cảnh trên núi tại Trương Gia Giới, Hồ Nam, vừa giới thiệu trải nghiệm đi thang dây mới dành cho những du khách ưa mạo hiểm. Trải nghiệm có tên "Via Ferrata" (hay "Con đường sắt" trong tiếng Italia), được quảng cáo là giúp du khách cảm nhận trọn vẹn khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ từ độ cao gần 1.500m của chiếc thang dây nối hai vách đá. Đoạn video ghi lại trải nghiệm...

CapitaLand Development ghi nhận 92% căn hộ đặt chỗ tại sự kiện ra mắt The Senique Hanoi | Dự án | Tài Chính

1.980 trên tổng số 2.150 căn hộ được đặt chỗ tại sự kiện ra mắt đặc biệt The Senique Hanoi. CapitaLand Development (CLD) ghi nhận 92% căn hộ đặt chỗ tại sự kiện ra mắt đặc biệt dự án The Senique Hanoi vào ngày 9-11. Đây là hoạt...

Bosch Rexroth thúc đẩy chuyển đổi số và sản xuất thông minh tại Việt Nam | Doanh nhân | Tài Chính

Bosch Rexroth góp mặt tại Triển lãm Công nghiệp và Sản xuất Việt Nam (VIMF) 2024, vừa diễn ra từ ngày 6 đến 8-11 tại Trung tâm Văn hóa Kinh Bắc, Bắc Ninh. Với chủ đề "Công nghiệp 4.0: Xu hướng phát triển hiện tại và tương lai",...

Sôi nổi hoạt động kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh

Từ 11-30/11, nhiều hoạt động được tổ chức nhân dịp kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Mới nhất

Quốc hội tổ chức phiên chất vấn và trả lời chất vấn

(MPI) - Theo Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, trong hai ngày 11-12/11/2024, Quốc hội tổ chức phiên chất vấn và trả lời chất vấn về các lĩnh vực ngân hàng; y tế; thông tin và truyền thông. Theo dự kiến, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng và Bộ...

Sắp công bố danh sách tuyển Việt Nam, HLV Kim Sang-sik liên tiếp đón tin vui

Ở thời điểm AFF Cup (ASEAN Cup) 2024 cận kề, một loạt trụ cột của đội tuyển Việt Nam mang đến tin vui cho huấn luyện viên Kim Sang-sik. Hàng tấn công vốn là khu vực thể hiện không tốt của đội tuyển Việt Nam trong các trận giao hữu gần đây.Tin vui mới nhất mà HLV Kim...

Quy định về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp tại Luật Doanh nghiệp (sửa đổi)

(MPI) – Ngày 11/11/2024, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Tọa đàm lấy ý kiến đối với việc bổ sung quy định về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp tại Luật Doanh nghiệp (sửa đổi). Toàn...

Hơn 350 gian hàng tham gia hội chợ xúc tiến thương mại Sóc Trăng

Tối 9/11, Sở Công Thương tỉnh Sóc Trăng tổ chức khai mạc Hội chợ Xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP và đặc sản vùng miền năm 2024. Hoạt động nằm trong Lễ hội Oóc Om Bóc - Đua ghe Ngo Sóc Trăng, Khu vực đồng bằng sông Cửu Long lần thứ 6 và Tuần Văn hóa, Thể thao...

Đâm nát siêu xe giá gần 5 tỷ khi đang livestream, nam streamer bị cấm sóng trọn đời

Anh chàng streamer này có lẽ chẳng còn cơ hội để hối hận nữa. ...

Mới nhất