Bộ TN-MT đang dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu (sau đây gọi tắt là dự thảo Quyết định).
Định mức chi phí tái chế còn bất cập
Phát biểu tại hội thảo góp ý về dự thảo quyết định nêu trên do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Vụ Pháp chế (Bộ TN-MT) tổ chức ngày 28.6, tại Hà Nội, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế (VCCI), nhấn mạnh yêu cầu nhà sản xuất có trách nhiệm trong việc thu gom, xử lý, tái chế sản phẩm (EPR) là điểm rất tiến bộ trong luật Bảo vệ môi trường. Tuy vậy, nếu định mức chi phí tái chế (Fs) không phù hợp thì EPR khó có thể được triển khai.
Toàn cảnh hội thảo
Góp ý tại hội thảo, bà Chu Thị Vân Anh, Phó chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA), cho biết với tinh thần ủng hộ Chính phủ trong việc bảo vệ môi trường cũng như thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, các doanh nghiệp ngành đồ uống cam kết thực hiện tốt nhất trách nhiệm, chủ động nghiên cứu các giải pháp tái chế, xử lý bao bì đặc thù, bao gồm nguyên liệu nhôm, thủy tinh, nhựa, giấy.
Tuy nhiên, Fs hiện nay đang còn nhiều bất cập, nhất là các nghiên cứu tham vấn Fs đang có kết quả khác nhau và độ tin cậy chưa cao, chưa phù hợp với thực tế ở Việt Nam. Cụ thể, Fs cho bao bì nhôm là 6.180 đồng/kg, cao hơn gần 5 lần so với trung bình các nước là 1.250 đồng/kg.
“Định mức tái chế rất cao dẫn đến nguy cơ giá sản xuất và tiêu dùng tăng cao, gây khó khăn và ảnh hưởng tới sức cạnh tranh của doanh nghiệp, không phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh và ổn định đời sống nhân dân”, bà Chu Thị Vân Anh nhấn mạnh.
Cần lộ trình áp dụng hợp lý
Chia sẻ quan điểm tại hội thảo, đại diện nhiều hiệp hội, ngành hàng khác cho rằng yêu cầu nhà sản xuất có trách nhiệm trong EPR là một chính sách rất mới, đa số các nước châu Á chưa áp dụng bắt buộc. Việc thực thi cho hàng nghìn loại bao bì, sản phẩm rất phức tạp, cần hướng dẫn chi tiết.
Nhiều loại bao bì, sản phẩm còn chưa có công nghệ tái chế, chưa có nhà tái chế nên nhiều doanh nghiệp không có sẵn giải pháp. Nếu áp dụng ngay, việc xử phạt với mức phạt rất cao sẽ rất khó khăn và bất cập cho doanh nghiệp khi chưa được hướng dẫn đầy đủ về quy định mới. Theo đó, cần có lộ trình áp dụng EPR một cách hợp lý.
Bà Nguyễn Cẩm Vân, Giám đốc Văn phòng Hà Nội kiêm quan hệ đối ngoại của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam, nêu kiến nghị trong 3 năm đầu tiên (2024 – 2026), tập trung vào hướng dẫn thi hành, chưa áp dụng xử phạt, chỉ truy thu khoản nộp thiếu nếu có.
“Bên cạnh đó, thay đổi cách nộp đóng góp tái chế từ tạm ứng trước theo số lượng dự kiến vào đầu năm 2024 sang quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm 2024 (tức là nộp vào tháng 4.2025), để doanh nghiệp vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm với môi trường mà giảm được khó khăn cho doanh nghiệp (giống nộp thuế thu nhập doanh nghiệp là nộp vào đầu kỳ sau).
Ngoài ra, cho phép các doanh nghiệp thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế cho cùng loại bao bì, sản phẩm thay vì bắt buộc chọn một trong 2 hình thức”, bà Vân nói.
Nhiều hiệp hội đề xuất có chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện với môi trường hoặc sử dụng vật liệu tái chế. Điều này sẽ khuyến khích doanh nghiệp sử dụng vật liệu tái chế trong bao bì, gia tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phụ thuộc vào nguồn vật liệu nguyên sinh trong sản xuất, tạo đầu ra cho ngành tái chế và giúp thúc đẩy sự phát triển của ngành tái chế ở Việt Nam.
Bà Chu Thị Vân Anh, Phó chủ tịch VBA, nêu ý kiến tại hội thảo
Ở khía cạnh này, bà Chu Thị Vân Anh chia sẻ: “Ngành đồ uống kiến nghị điều chỉnh Fs phù hợp cho bao bì sử dụng vật liệu tái chế để khuyến khích tái chế. Đồng thời, áp dụng Fs = 0 cho các bao bì, sản phẩm có giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế, bao gồm bao bì giấy, bao bì nhựa cứng, bao bì kim loại. Lý do, các bao bì, sản phẩm này về cơ bản đã được thu hồi hết, ít có nguy cơ tới môi trường”.
Nhìn nhận ở bình diện so sánh lợi ích giữa các doanh nghiệp thành phẩm và doanh nghiệp tái chế, bà Huỳnh Thị Mỹ, Tổng thư ký Hiệp hội Nhựa Việt Nam, nhấn mạnh: “Nên hài hòa lợi ích giữa các doanh nghiệp thành phẩm và các doanh nghiệp tái chế. Không nên chỉ vì tập trung cho các doanh nghiệp tái chế mà lại ảnh hưởng đến cả cộng đồng doanh nghiệp lớn đang có nhiều đóng góp cho đất nước”.
Phát biểu kết luận hội thảo, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, cho biết sẽ ghi nhận, tiếp thu các ý kiến.
“Về Fs, chúng tôi sẽ điều chỉnh lại, có thể tăng hoặc có thể giảm cho phù hợp, hài hòa. Về chi phí quản lý hành chính, nhóm tư vấn cũng đã nêu chi phí quản lý hành chính là rất cao, chúng tôi sẽ thống nhất, có ý kiến giảm chi phí hành chính xuống.
Sau hội thảo, chúng tôi vẫn sẵn sàng lắng nghe ý kiến của các hiệp hội, doanh nghiệp. Nếu các hiệp hội, doanh nghiệp thấy quá bất hợp lý, chúng tôi sẵn sàng mời đến văn phòng, sẽ có người ngồi cùng bản thảo để trao đổi, làm rõ. Nếu có những lập luận có cơ sở, chúng tôi sẵn sàng lắng nghe, hoàn thiện thêm”, ông Hùng nhấn mạnh.
Theo quy định của luật Bảo vệ môi trường, bắt đầu từ năm 2024, nhà sản xuất, nhập khẩu phải thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì của nhà sản xuất, nhập khẩu. Thực hiện trách nhiệm này, doanh nghiệp được lựa chọn hình thức tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế.
Khi lựa chọn đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam, số tiền doanh nghiệp phải đóng được tính theo công thức F = R.V.Fs. Trong đó, F là tổng số phải đóng; R là tỷ lệ tái chế bắt buộc của từng loại sản phẩm, bao bì; V là khối lượng sản phẩm, bao bì sản xuất, đưa ra thị trường và nhập khẩu trong năm thực hiện trách nhiệm tái chế; Fs là định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì.
