Với lợi thế có đường biên giới dài, tiếp giáp với tỉnh Hủa Phăn (Lào) là điều kiện thuận lợi để các huyện vùng biên của tỉnh Thanh Hóa phát triển du lịch, góp phần xóa đói, giảm nghèo, giữ vững chủ quyền an ninh biên giới quốc gia.
Động Bo Cúng nằm trên địa bàn bản Chanh, xã Sơn Thủy (Quan Sơn).
Khai thác tiềm năng để phát triển du lịch
Thanh Hóa có 213,6 km đường biên giới đất liền, có 16 xã, thị trấn thuộc 5 huyện Quan Sơn, Quan Hóa, Mường Lát, Thường Xuân, Lang Chánh tiếp giáp với các bản, cụm bản thuộc các huyện Viêng Xay, Sốp Bâu, Sầm Tớ tỉnh Hủa Phăn (Lào). Đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống ở các huyện vùng cao, biên giới đã và đang chung tay gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo cũng như cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp ở các bản, làng. Thanh Hóa còn có 3 cửa khẩu đất liền là Cửa khẩu quốc tế Na Mèo (Quan Sơn), Cửa khẩu quốc gia Tén Tằn (Mường Lát), Cửa khẩu Phụ Khẹo (Thường Xuân) và nhiều đường mòn, lối mở qua lại biên giới. Nhiều tuyến đường giao thông trọng điểm ở các huyện miền núi phía Tây đã được đầu tư, nâng cấp như Quốc lộ 15C, Quốc lộ 217… Đây là những điều kiện thuận lợi thúc đẩy hoạt động thương mại, phát triển du lịch ở vùng biên. Nhiều địa phương đã và đang chú trọng, khai thác nguồn tài nguyên du lịch cảnh quan thiên nhiên, các giá trị văn hóa truyền thống nhằm hình thành sản phẩm du lịch. Một số địa điểm du lịch hấp dẫn hiện nay ở khu vực vùng biên đã được hình thành, như du lịch cộng đồng bản Vịn, xã Bát Mọt (Thường Xuân); bản Ngàm, xã Sơn Điện (Quan Sơn); du lịch cửa khẩu quốc tế Na Mèo (Quan Sơn), cửa khẩu quốc gia Tén Tằn (Mường Lát); du lịch khám phá động Bo Cúng, xã Sơn Thủy (Quan Sơn)…
Ngược ngàn lên huyện vùng cao Quan Sơn – mảnh đất đại ngàn rừng xanh với nhiều di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh đẹp, có cửa khẩu quốc tế Na Mèo. Trong chuyến khảo sát mới đây tại khu vực động Bo Cúng, xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn đã phát hiện thêm một ngách hang lớn, dài khoảng 400m, chỗ rộng nhất khoảng 60m, có rất nhiều nhũ đá lấp lánh với hình thù đẹp mắt. Để đưa ngách hang mới phát hiện vào phục vụ cho việc phát triển du lịch, UBND huyện Quan Sơn đã mời Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh tại Việt Nam tiến hành khảo sát sâu hơn, đưa ra những nhận định chính xác hơn, phục vụ công tác bảo tồn, khai thác bền vững cảnh quan động Bo Cúng. Đây là tiền đề quan trọng để huyện Quan Sơn quan tâm đầu tư, xây dựng động Bo Cúng trở thành điểm du lịch hấp dẫn du khách. Hiện nay, huyện đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về tiềm năng du lịch của huyện Quan Sơn nói chung và động Bo Cúng nói riêng.
Huyện vùng cao biên giới Mường Lát có đường biên giới dài hơn 100 km tiếp giáp với hai huyện Viêng Xay và Sốp Bâu, tỉnh Hủa Phăn (Lào), có cửa khẩu quốc gia Tén Tằn. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế – xã hội, cần sự đầu tư của Nhà nước, tuy nhiên, Mường Lát được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho những cảnh sắc nên thơ, những thửa ruộng bậc thang, những nếp nhà sàn truyền thống, thưởng thức đặc sản ẩm thực với hương vị đậm chất bản mường.
Ngày 18-5-2023, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 1673/QĐ-UBND về việc phê duyệt Đề án phát triển du lịch huyện Mường Lát đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Đề án góp phần để du lịch trở thành một trong những ngành kinh tế trọng điểm của huyện, có đóng góp quan trọng vào nền kinh tế địa phương, đưa huyện Mường Lát thoát nghèo nhanh và bền vững. Ông Lò Văn Tuấn, Trưởng Phòng Văn hóa – Thông tin huyện Mường Lát, cho biết: Định hướng phát triển sản phẩm du lịch ở Mường Lát là du lịch cộng đồng, gắn với giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn huyện và các bản làng ven biên giới. Du lịch văn hóa, lịch sử, tâm linh, gắn với các địa danh thu hút sự khám phá: bản Sài Khao, Bia tưởng niệm đoàn quân Tây Tiến, Cột mốc 281, đền thờ Tư Mã Hai Đào, thiền viện Đại Hóa… Du lịch sinh thái kết hợp nghiên cứu học tập, tham quan, nghỉ dưỡng, mạo hiểm, gắn với Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu; các khu vực có cảnh quan thiên nhiên hùng tráng, nguyên sơ; khí hậu vùng núi cao mát mẻ, trong lành, cảnh quan khác biệt. Du lịch biên giới, gắn với cửa khẩu Tén Tằn (thị trấn Mường Lát), bản làng ven biên giới. Trong giai đoạn 2023 – 2025, huyện Mường Lát tập trung thu hút thị trường khách nội tỉnh, kết nối khách du lịch từ các khu, điểm du lịch trên địa bàn tỉnh; phát triển thị trường khách du lịch nội địa từ thủ đô Hà Nội, các thành phố lớn, nhất là các tỉnh phía Bắc và khách du lịch đến vùng Tây Bắc; thị trường khách du lịch quốc tế (Lào) qua cửa khẩu Tén Tằn.
Tạo đà cho du lịch vùng biên phát triển
Mặc dù có nhiều điều kiện thuận lợi trong phát triển du lịch là vậy nhưng trên thực tế du lịch biên giới của Thanh Hóa phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Nguyên nhân được chỉ ra là do đầu tư cho phát triển du lịch tại các huyện biên giới còn có hạn, cơ sở hạ tầng du lịch vẫn chưa được đầu tư xứng tầm đáp ứng nhu cầu của khách du lịch; chưa có sản phẩm du lịch đặc trưng. Bên cạnh một số tuyến đường giao thông trọng điểm được đầu tư, vẫn còn nhiều tuyến đường vào các bản biên giới chưa được nâng cấp, khó khăn cho việc đi lại của người dân cũng như du khách khi tham gia du lịch cộng đồng; công tác tuyên truyền, quảng bá thu hút khách quốc tế, khách trong nước đến các huyện vùng biên vẫn còn hạn chế; việc hợp tác phát triển du lịch với một số huyện giáp biên của nước bạn Lào còn gặp một số khó khăn, vướng mắc. Năm 2019, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa phối hợp với huyện Quan Sơn công bố tour du lịch Quan Sơn – Viêng Xay (Thanh Hóa – Hủa Phăn) đã thu hút sự quan tâm của đông đảo các đơn vị lữ hành trong và ngoài tỉnh tham gia, khảo sát. Đây được đánh giá là tour du lịch khá thú vị, mang đến cho du khách nhiều trải nghiệm ở hai quốc gia láng giềng. Tuy nhiên, sau khi công bố do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, hoạt động du lịch trầm lắng nên tour du lịch Quan Sơn – Viêng Xay đã không phát huy hiệu quả. Bên cạnh đó, các thủ tục đưa du khách qua tham quan khu vực biên giới còn thiếu linh hoạt (theo quy định phải có hộ chiếu) phần nào hạn chế các đơn vị lữ hành đưa vào khai thác phát triển tour du lịch này. Thanh Hóa có cửa khẩu quốc tế Na Mèo (Quan Sơn), cửa khẩu quốc gia Tén Tằn (Mường Lát), tuy nhiên hoạt động thương mại biên giới tại cửa khẩu cũng chưa tạo được sự đột phá, cũng như thu hút du khách, bởi cơ sở hạ tầng còn nhiều khó khăn, chưa hình thành trung tâm thương mại lớn như một số tỉnh, thành có cửa khẩu, dân cư hai bên biên giới của tỉnh Thanh Hóa – Hủa Phăn đời sống còn khó khăn…
Từ những khó khăn, thách thức nêu trên, các cấp, các ngành, địa phương đã và đang đề ra giải pháp cụ thể, phát huy tiềm năng thế mạnh khu vực vùng biên phục vụ cho phát triển du lịch. Nhằm thúc đẩy hoạt động thương mại biên giới phát triển, ngày 11-6-2021, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 112/KH-UBND về thực hiện Chương trình phát triển hạ tầng thương mại biên giới đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Trong đó, ưu tiên phát triển hạ tầng thương mại biên giới bám sát các chương trình, mục tiêu, định hướng phát triển kinh tế – xã hội vùng miền núi của tỉnh, góp phần xóa đói, giảm nghèo và thực hiện an sinh xã hội. Tăng cường quốc phòng – an ninh, trật tự xã hội trên địa bàn khu vực biên giới. Đồng thời, phát triển hạ tầng thương mại đồng bộ với phát triển các hệ thống cửa khẩu biên giới của tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Hủa Phăn, phù hợp với các chương trình kết nối, hợp tác kinh tế, quốc phòng – an ninh giữa hai nhà nước Việt Nam – Lào và hai tỉnh Thanh Hóa – Hủa Phăn.
Để kích cầu, tạo điều kiện thuận lợi khai thác phát triển du lịch vùng biên, ngoài sự nỗ lực, phát huy nội lực của các địa phương rất cần có sự chung tay của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp và xã hội. Tỉnh Thanh Hóa tiếp tục quan tâm, hỗ trợ xây dựng một số cơ sở hạ tầng gắn kết với các khu, điểm du lịch, tạo điều kiện cho các huyện vùng cao, biên giới tiếp cận với các nguồn vốn từ chương trình đề án phát triển về du lịch; mở các lớp tập huấn về nghiệp vụ du lịch cho người dân và cán bộ văn hóa ở cơ sở; bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc sinh sống tại khu vực biên giới. Từ đó, tạo điều kiện cho du khách được tiếp cận, thụ hưởng các giá trị văn hóa, du lịch; thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ở khu vực miền Tây xứ Thanh.
Bài và ảnh: Ngọc Huấn
