Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Mariano Grossi, ngày 13/6, tới Ukraine để gặp Tổng thống Volodymyr Zelensky và cho biết, chuyến đi nhằm mục đích đánh giá tình hình tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia sau thiệt hại tuần trước đối với đập Nova Kakhovka.
 |
| Tổng giám đốc IAEA tới Ukraine. (Nguồn: @rafaelmgrossi/Twitter) |
Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bắt đầu, người đứng đầu IAEA cảnh báo khả năng xảy ra tai nạn hạt nhân tại nhà máy mà trước đó ông đã đến thăm 2 lần và hiện là nơi một nhóm chuyên gia ISAMZ của IAEA đang giám sát thường xuyên.
Nằm trên sông Dnipro, đập Kakhovka do Nga quản lý bị vỡ vào tuần trước trong một sự cố mà Kiev cho là lỗi của Moscow. Đập này tạo nên một hồ chứa cung cấp nước làm mát cho nhà máy điện hạt nhân hiện cũng do Nga kiểm soát.
Ngày 12/6, Bộ trưởng Nội vụ Ukraine Igor Klymenko cho biết trên kênh Telegram: “Hiện tại, chúng tôi biết khoảng 10 người thiệt mạng ở thành phố Kherson và vùng này. Chúng tôi cũng đang báo cáo có 41 người mất tích”.
IAEA đã cảnh báo, thảm họa vỡ đập Kakhovka “làm phức tạp thêm tình hình an ninh và an toàn hạt nhân vốn đã bấp bênh tại” nhà máy này.
Ông Grossi cho biết: “Tôi sẽ trình bày một chương trình hỗ trợ sau thảm họa lũ lụt do đập Kakhovka vỡ, đánh giá tình hình tại nhà máy Zaporizhzhia & tiến hành luân chuyển tăng cường đội ngũ ISAMZ “. Nhóm ISAMZ tại nhà máy đang được mở rộng phạm vi hoạt động, hiện bao gồm việc giám sát việc tuân thủ năm nguyên tắc cơ bản để bảo vệ nhà máy đã được trình bày tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào tháng trước.
Kể từ khi con đập bị hư hại dẫn đến lũ lụt và phải sơ tán người dân khỏi khu vực, người ta cũng đồng thời đặt ra câu hỏi về nguồn cung cấp nước làm mát cho nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, cách đập khoảng 140 km về phía thượng lưu.
Mặc dù mực nước làm mát được bơm lên đã giảm – từ 17 m xuống còn 11,27 m tại nhà máy Zaporizhzhia – nhưng có báo cáo là thực tế còn giảm nhiều hơn nữa ở những nơi khác. Ông Grossi nói rằng, nhóm IAEA cần tiếp cận với địa điểm để “làm rõ lý do của sự khác biệt” mà “có thể là do một vùng nước bị cô lập tách ra khỏi vùng nước lớn hơn của hồ chứa. Chúng tôi sẽ chỉ có thể biết khi chúng tôi tiếp cận được nhà máy nhiệt điện”.
IAEA đã tìm cách tiếp cận nhà máy nhiệt điện trong những tháng gần đây để thăm xưởng chuyển mạch điện ở đó như một phần giám sát các lựa chọn cung cấp điện bên ngoài cho nhà máy điện hạt nhân. Ông Grossi cho biết, hiện tại có nguồn điện bên ngoài cung cấp cho nhà máy điện hạt nhân và bể chứa nước làm mát tại nhà máy điện hạt nhân cũng như kênh xả của nhà máy nhiệt điện đã đầy, với “lượng nước dự trữ đủ cho yêu cầu làm mát trong vài tháng”.
Tuy nhiên, theo ông, “nhà máy nhiệt điện đóng một vai trò quan trọng đối với sự an toàn và an ninh của nhà máy điện hạt nhân cách đó vài km. Tôi mong rằng các chuyên gia của chúng tôi sẽ có thể đến đó thật sớm để đánh giá tình hình một cách độc lập. Tôi sẽ cũng đích thân nêu vấn đề quan trọng này với nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia”.
Một vấn đề khác có thể được thảo luận trong chuyến thăm của ông là yêu cầu của cơ quan quản lý hạt nhân Ukraine đối với một tổ máy tại nhà máy điện hạt nhân đang ngừng hoạt động. Trong bản cập nhật mới nhất của mình, IAEA cho biết “nhà máy đang xem xét khả năng lắp đặt một nồi hơi độc lập cho phép ngừng hoạt động tổ máy số 5 trong khi vẫn đáp ứng nhu cầu cung cấp hơi cho địa điểm này”.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia nằm dưới sự kiểm soát của quân đội Nga kể từ đầu tháng 3 năm 2022. Theo công ty do Nga thành lập, để điều hành nó, tổ máy số 5 vẫn ở trạng thái “tắt nóng” từ hôm 12/6, lúc mực nước trong hồ chứa Kakhovka là 11,3 m và mực nước trong ao làm mát của nhà máy điện hạt nhân là 16,6 m.
