Trang chủDestinationsQuảng NamQuảng Nam qua mộc bản, châu bản triều Nguyễn | BÁO QUẢNG...

Quảng Nam qua mộc bản, châu bản triều Nguyễn | BÁO QUẢNG NAM ONLINE



(VHQN) – Mộc bản, châu bản triều Nguyễn có liên quan vùng đất Quảng Nam được sưu tầm chưa nhiều nhưng thông qua đó phần nào đã phản ánh vai trò quan trọng của thương cảng Hội An, xứ Quảng Nam đối với kinh kỳ cũng như của lịch sử mở cõi, phát triển kinh tế, văn hóa, chính trị… của các triều đại phong kiến Việt Nam.

Mộc bản.
Mộc bản.

Mộc bản

Về mộc bản liên quan đến vùng đất Hội An, Quảng Nam xưa phải kể đến các bộ thông sử của triều Nguyễn như sách “Khâm định Việt sử thông giám cương mục”. Trong sách này khắc về tên gọi của vùng đất Quảng Nam bằng việc vua Lê Thánh Tông đặt đạo Quảng Nam vào năm Tân Mão (1471).

Nhà vua đem đất Chiêm Thành đặt làm Quảng Nam thừa tuyên, phủ là Quảng Nam. Mộc bản sách “Đại Nam nhất thống chí” (quyển 5), chép rất kỹ về vị trí địa lý của tỉnh Quảng Nam gồm phía Đông đến Yên Sơn; phía Tây giáp huyện Phú Lộc, phủ Thừa Thiên; phía Nam giáp huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi và phía Bắc đến cửa ải Hải Vân.

Sách còn chép hình thế của tỉnh Quảng Nam gồm phía Đông có biển bao vòng, phía Tây có núi che chở, phía Nam liền tỉnh Quảng Ngãi, phía Bắc hướng về Kinh đô. Núi cao thì có núi Tào, núi Ấn, núi Chúa, núi Ngũ Hành. Sông lớn thì có sông Chợ Củi (Sài Thị), sông Cẩm Lệ và sông Bến Ván (Bản Tân). Đồng ruộng rộng bằng phẳng, dân cư đông đúc…

Trong thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh, Quảng Nam thuộc xứ Đàng Trong chịu sự cai quản của chúa Nguyễn và Hội An được chúa Nguyễn chọn làm nơi giao thương với các nước trên thế giới.

Mộc bản sách “Đại Nam thực lục tiền biên” cũng chép rằng chúa Nguyễn Hoàng đã cho đổi huyện Điện Bàn thành phủ Điện Bàn vào năm 1604; chúa Nguyễn Phúc Chu cùng Hòa thượng Thích Đại Sán (người Trung Hoa) đi thăm dinh Quảng Nam, đến phố Hội An, nhận thấy phía tây phố có cầu, là nơi thuyền buôn tụ họp nên đặt tên cầu là Lai Viễn kiều vào năm 1719.

Mộc bản “Đại Nam thực lục chính biên đệ nhất kỷ” khắc về việc sau khi Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi hoàng đế lập ra nhà Nguyễn, vua Gia Long cho dời tỉnh lỵ Quảng Nam từ Hội An đến xã Thanh Chiêm, huyện Diên Phước vào năm 1806. Còn sách “Đại Nam thực lục chính biên đệ nhị kỷ” khắc việc vua Minh Mệnh cho đổi huyện Diên Khánh thành huyện Diên Phước.

Đến năm 1824, vua Minh Mệnh cho đào sông ở Quảng Nam, đào hơn hai tháng thì xong và đặt tên sông Vĩnh Điện, cầu bắc qua sông ấy cũng gọi là cầu Vĩnh Điện. Mộc bản sách này cũng ghi chép về việc vua Minh Mệnh cho đặt thêm huyện Quế Sơn thuộc Quảng Nam vào năm 1827. Cùng năm đó, vua Minh Mệnh cho đổi dinh Quảng Nam thành trấn Quảng Nam.

Ngoài ra, mộc bản sách khắc về ba nhà khoa bảng Huỳnh Thúc Kháng, Phan Châu Trinh, Nguyễn Đình Hiến…

Châu bản.
Châu bản.

Châu bản

Châu bản liên quan đến Quảng Nam dưới thời Gia Long chủ yếu là của quan công đồng truyền cho các vị cai đội đến Quảng Nam mua vật dụng như đá lát đường, các loại gỗ… và thổ sản như tơ lụa, quế, cau tươi… vận chuyển về kinh phụng nạp hay truyền cấp phát lương thực cho các tàu buôn của người Thanh bị sóng gió đánh dạt vào cửa Đại Chiêm.

Đặc biệt là các bản truyền của quan công đồng cho phép cai đội Trần Văn Huyên lập Thanh Châu Yến đội. Đây là một nghề khá đặc biệt của xứ Quảng, là nguồn tài nguyên thiên nhiên bổ dưỡng được cống nạp vào kinh để hoàng tộc, quan lại trong triều tẩm bổ. Là nghề gắn liền với lịch sử nghề yến Thanh Châu của Hội An – Quảng Nam và cả tam tỉnh yến hộ sau này (Quảng Nam, Bình Định, Khánh Hòa).

Châu bản thời Minh Mệnh chép khá kỹ việc đào sông Vĩnh Điện tại Quảng Nam vào năm 1824. Cũng trong chuyến tuần du đến Quảng Nam, vua Minh Mệnh đã truyền dụ cho các địa phương rằng loan giá đi tuần cốt là thăm địa phương xét quan lại, ban ơn huệ cho nhân dân.

Quan binh theo hầu, những nơi đi qua không được giày xéo ruộng lúa, không được làm càn quấy nhiễu. Hội An ở Quảng Nam tuy không được giàu có bằng trước, nhưng vẫn là nơi dân cư đông đúc, hàng hóa tụ tập, nếu có người tham lận, yêu sách mua rẻ, làm cho chợ phố sợ hãi, thì cho dinh thần lập tức tra xét xử tội…

Các nhà phố cùng chợ búa hương thôn cứ làm ăn như thường, chớ có bày biện gì cả. Lại sai Bộ Hộ rằng phàm đường xa giá đi qua, tất cả thứ cung ứng như thuê phu, thuê thuyền, rơm cỏ cho voi ngựa, đều phải trả giá hậu, chớ bắt dân phụng nạp.

Đặc biệt, khi xa giá đến Hội An nhà vua cũng ban cho dân xã Minh Hương được giảm 5 phần bạc thuế, lại thưởng cho miếu Quan Đế 300 lạng bạc, miếu Thiên Hậu 100 lạng bạc để làm nhu phí đèn nhang. Hiện nay tại Quan Công miếu (chùa Ông) ở Hội An vẫn còn lưu giữ tấm bia ghi lại sự kiện quan trọng này.

Các châu bản thuộc thể loại tấu, bẩm từ thời vua Minh Mạng đến thời vua Khải Định còn cho biết nhiều tàu thuyền các nước như người Trung Hoa, người Pháp… vẫn tiếp tục đến xin buôn bán ở Hội An.

Trong đó có cả việc người Thanh đến xin bán súng, đạn. Ngoài ra, rất nhiều châu bản liên quan đến việc định thuế, thu thuế, giảm thuế, miễn thuế ở phố Hội An và các cảng trong vùng.

Qua hệ thống các bản tấu từ thời Gia Long đến triều Duy Tân cho thấy việc nhà Nguyễn có nhiều chính sách khuyến dụ cho phép thương thân Trung Hoa vào xứ Quảng, cảng Hội An buôn bán càng ngày càng nhiều, thậm chí còn cho phép họ được khai khẩn đất hoang và thăm dò, khai thác khoáng sản.

Năm 1898, vua Thành Thái ban Dụ thành lập một loạt thị xã tại miền Trung, trong đó có thị xã Faifo (Hội An). Cũng như phần mộc bản, các tư liệu châu bản triều Nguyễn sưu tầm được được còn cho biết về nhiều danh nhân tiêu biểu của vùng đất Quảng Nam trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.





Nguồn

Cùng chủ đề

Khám phá chính sách ngoại giao độc đáo của triều Nguyễn qua triển lãm 3D

Đây là sự kiện do Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước tổ chức nhân kỷ niệm Ngày truyền thống ngành Ngoại giao Việt Nam (28/8).Triển lãm sẽ giới thiệu đến công chúng hàng trăm tài liệu đặc sắc, trong đó có...

Phát huy giá trị di sản để Cố đô Huế thành điểm đến hấp dẫn

Huế là vùng đất được mệnh danh là xứ sở của di sản, nơi lưu giữ và bảo tồn tốt nhất văn hóa và nghi lễ truyền thống Việt Nam, là điểm đến không thể bỏ qua đối với bất cứ ai muốn khám phá về cội nguồn dân tộc.

Điện Kiến Trung sẽ “tỏa sáng” trong đêm khai mạc Tuần lễ Festival nghệ thuật Quốc tế Huế 2024

Theo đó, chương trình khai mạc dự kiến diễn ra vào lúc 20h ngày 7/6/2024 sẽ mở màn cho chuỗi hoạt động sôi nổi của Tuần lễ Festival nghệ thuật Quốc tế Huế 2024. Chương trình với nội dung được dàn dựng công phu, mới lạ, kết hợp hiệu ứng...

Trưng bày Châu bản triều Nguyễn kết hợp công nghệ trình chiếu ánh sáng

Nhân ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11), Trung tâm Lưu trữ quốc gia I (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước) và Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (UBND tỉnh Thừa Thiên Huế) phối hợp tổ chức Không gian trưng bày "Châu bản triều Nguyễn - Ký ức một triều đại'.

Nhiều châu bản quý của triều Nguyễn sắp được công bố lần đầu

Trải qua 143 năm tồn tại (1802-1945), triều Nguyễn (triều đại quân chủ cuối cùng trong lịch sử Việt Nam) đã lưu dấu ấn trong lịch sử về thống nhất giang sơn, xác lập chủ quyền, quan hệ bang giao, kiến thiết kinh đô, văn hóa giáo dục, đời sống xã hội, thiết chế hành chính, chế định luật pháp, khoa cử thư tịch… Tất cả dấu ấn lịch sử này đều được phản ánh rõ nét qua...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

‏Đà Nẵng rộn ràng trước đêm chung kết lễ hội pháo hoa‏

‏(QNO) - TP.Đà Nẵng đang rộn ràng bầu không khí trước đêm chung kết Lễ hội pháo hoa quốc tế Đà Nẵng - DIFF 2024 giữa hai đội Phần Lan và Trung Quốc vào tối 13/7.‏ Ông Nguyễn Đức Quỳnh - Chủ tịch Hội Khách sạn TP.Đà Nẵng, Tổng Giám đốc Furama cho biết, dự báo khách lưu trú đêm chung kết DIFF 2024 công suất buồng phòng chung toàn thành phố ước khoảng 90%. Hiện các khách sạn phân...

Chiếm đoạt hơn 7 tỷ đồng, chủ biêu lãnh 10 năm tù | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

(QNO) - Ngày 17/8, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam mở phiên sơ thẩm và tuyên phạt bị cáo Nguyễn Thị Kim Anh (SN 1963, phường An Xuân, TP.Tam Kỳ) 10 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. ...

Bàn giao nguyên trạng 3 dự án khu tái định cư cho huyện Duy Xuyên quản lý, tiếp tục đầu tư | BÁO QUẢNG...

(QNO) - Ngày 17/8, UBND tỉnh có quyết định về việc dừng thực hiện và bàn giao nguyên trạng các dự án khu tái định cư Sơn Viên, khu tái định cư Duy Hải giai đoạn 2, khu tái định cư Duy Hải giai đoạn 3 để UBND huyện Duy...

Quảng Nam đăng cai tổ chức Hội khỏe Phù Đổng toàn quốc lần thứ X khu vực III | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

(QNO) - Sáng nay 17/8, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Anh Tuấn chủ trì cuộc họp với các sở, ban ngành, địa phương về công tác đăng cai tổ chức Hội khỏe Phù Đổng toàn quốc lần thứ X năm học 2023 - 2024 khu vực III tại Quảng...

Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong cấp phiếu lý lịch tư pháp | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

(QNO) - Chủ tịch UBND tỉnh vừa yêu cầu lãnh đạo các sở, ban ngành và UBND các huyện, thị xã, thành phố triển khai Chỉ thị số 23 ngày 9/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính (TTHC) trong cấp phiếu lý...

Bài đọc nhiều

Việt Nam xếp hạng 16/20 quốc gia giàu nhất châu Á | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

(QNO) - Trong bảng xếp hạng 20 quốc gia giàu nhất châu Á, 3 vị trí đầu bảng là Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và Việt Nam xếp hạng 16, theo trang tài chính Insider Monkey. ...

Chàng trai 9X ở Điện Bàn chăm sóc giống sen cổ của Nhật | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

(QNO) - Sau 3 năm tiếp nhận giống sen Oga của Nhật Bản, anh Mai Chí Công (SN 1993, thôn Nông Sơn 1, xã Điện Phước, Điện Bàn) đã nhân giống và bảo tồn thành công loài sen quý hiếm này. ...

Lúa đông xuân được mùa | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

Đợt nghỉ lễ vừa qua, nông dân trên địa bàn tỉnh tập trung thu hoạch rộ lúa đông xuân. Mặc dù trong vụ thời tiết diễn biến phức tạp, những loại sâu bệnh nguy hiểm phát sinh gây hại nhưng nhà nông đã triển khai hiệu quả nhiều biện pháp...

Đôn đốc tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án nạo vét sông Cổ Cò | BÁO QUẢNG NAM ONLINE

(QNO) - Ngày 28/7, UBND tỉnh có công văn đề nghị các bên liên quan đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng Dự án nạo vét, thoát lũ khẩn cấp và chống xâm nhập mặn sông Cổ Cò, thành phố Hội An (đoạn qua địa phận thị xã Điện Bàn). ...

Bảo tồn giai điệu hò Bả Trạo xứ Quảng

Hò Bả Trạo, còn gọi là Hò Chèo Bả Trạo, là một loại hình dân ca độc đáo của Quảng Nam, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2005. Hò Bả Trạo được hát bởi hai đội, mỗi đội gồm 16 - 20 người, nam nữ phân chia đều nhau. Các đội ngồi đối diện nhau trên hai chiếc thuyền, vừa hát vừa chèo mái nhịp nhàng. Nội dung bài hát...

Cùng chuyên mục

Người gìn giữ điệu hò cổ xứ Quảng

      Hò khoan xứ Quảng là một di sản văn hóa quý báu của người dân Quảng Nam. Đây không chỉ đơn thuần là những câu hát đối đáp mà còn là một nét đẹp văn hóa đặc trưng, phản ánh đời sống, tình cảm của người dân xứ Quảng. Để điệu hò này được lưu truyền và phát triển, không thể không nhắc đến những người gìn giữ - những nghệ nhân tâm huyết, dành cả...

Biểu diễn hò Bả Trạo trên sông Hội An

Đêm phố cổ Hội An, một trung tâm du lịch của miền đất Quảng Nam, trong ánh sáng lung linh của những chiếc đèn lồng và những con thuyền lướt đi trên mặt nước sông Hoài, một tiết mục diễn xướng độc đáo của xứ Quảng được biểu diễn cho khách du lịch: "hò Bả Trạo". Hò Bả Trạo là một trong số rất nhiều những hoạt động diễn xướng của cư dân miền Trung. Hò Bả Trạo hay...

Bảo tồn giai điệu hò Bả Trạo xứ Quảng

Hò Bả Trạo, còn gọi là Hò Chèo Bả Trạo, là một loại hình dân ca độc đáo của Quảng Nam, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2005. Hò Bả Trạo được hát bởi hai đội, mỗi đội gồm 16 - 20 người, nam nữ phân chia đều nhau. Các đội ngồi đối diện nhau trên hai chiếc thuyền, vừa hát vừa chèo mái nhịp nhàng. Nội dung bài hát...

Về với miệt vườn Cẩm Thanh

Được ví như miền tây trong lòng phố Hội, rừng dừa Bẩy Mẫu là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn. Trong không gian miệt dừa xanh ngát, tiếng hò xứ Quảng ngọt ngào như vang vọng bên các dòng sông. Trên chiếc ghe, hình ảnh người phụ nữ Quảng Nam bình dị trong chiếc áo bà ba như một sự cuốn hút dẫn lối cho những ai lần đầu đến đây.

Đèn lồng phố Hội

Phố cổ Hội An, một đô thị cổ nằm ở hạ lưu sông Thu Bồn thuộc khu vực miền trung ven biển tỉnh Quảng Nam. Trên khắp ngả phố của Hội An, bất kì một chi tiết nhỏ nào cũng dễ dàng làm sao xuyến mọi du khách thăm quan. Nhưng điều đặc biệt làm nên dấu ấn riêng là về bóng dáng một khu phố xưa với muôn sắc đèn lồng và những ngôi nhà cổ đầy chất...

Mới nhất

Petrovietnam lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật

Petrovietnam lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật | 08/11/2024 ...

Việt Nam đón làn sóng đầu tư mới

Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để hưởng lợi từ sự chuyển hướng thương mại toàn cầu và những thay đổi trong chuỗi cung ứng. Đón làn sóng đầu tư mới sẽ hỗ trợ Việt Nam tiến cao hơn trong thang giá trị gia tăng. Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để hưởng lợi từ...

Lời giải cho bài toán điện gió ngoài khơi

Để có dự án điện gió ngoài khơi đầu tiên Tại Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh 2024 vừa qua, ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), nhấn mạnh: “Các doanh nghiệp châu Âu gặp khó khăn trong việc triển khai các dự án điện gió ngoài khơi đầu...

Phát triển kinh tế 2025 và bài toán giải quyết tình trạng Kho bạc Nhà nước thừa tiền

Diễn đàn đầu tư Việt Nam 2025 vừa được diễn ra, nhiều nội dung liên quan đến bối cảnh kinh tế vĩ mô, xu hướng chuyển dịch dòng vốn được quan tâm phân tích, mổ xẻ. ...

Thành viên Tập đoàn Bamboo Capital đề xuất khảo sát, đầu tư thủy điện tích năng

BCG Energy đề nghị UBND tỉnh Lâm Đồng xem xét, cho phép khảo sát, nghiên cứu lập dự án đầu tư, tìm cơ hội phát triển dự án thủy điện tích năng Đơn Dương và đề xuất dự án đốt rác phát điện. BCG Energy đề xuất khảo sát, đầu tư thủy điện tích năng tại Lâm ĐồngBCG Energy đề...

Mới nhất