Nhằm bổ sung chuỗi số liệu phục vụ nghiên cứu về triều – mặn góp phần phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt của người dân, hằng năm, Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) đều phối hợp với đơn vị chức năng triển khai điều tra triều – mặn trên hệ thống sông Mã, sông Yên và sông Lạch Bạng.
Thực hiện đo triều – mặn năm 2023 tại Trạm đo triều – mặn Vạn Ninh thuộc địa bàn xã Hoằng Đạt (Hoằng Hóa).
Kết quả điều tra trong năm 2022 cho thấy, trên dòng chính sông Mã đoạn từ phường Quảng Châu (TP Sầm Sơn) tới ngã ba Giàng, phường Thiệu Khánh (TP Thanh Hóa) độ mặn lớn nhất đỉnh triều dao động từ 0,3 – 23,9%o; độ mặn nhỏ nhất chân triều dao động từ 0,0 – 0,2%o; nước sông Mã đã bị nhiễm mặn (độ mặn 1%o) lên đến phường Thiệu Khánh, cách cửa biển 23,3 km. Trên sông Lạch Trường từ trạm Hoằng Hà, xã Hoằng Hà (Hoằng Hóa) tới cửa phân lưu sông Mã, phường Tào Xuyên (TP Thanh Hóa), độ mặn lớn nhất đỉnh triều dao động từ 1,2 – 12,2%o; độ mặn nhỏ nhất chân triều dao động từ 0,0 – 0,3%o; độ mặn 1%o xâm nhập trên toàn tuyến sông. Trên sông Lèn, từ bến Đò Gảnh, xã Đa Lộc (Hậu Lộc) đến trạm Cụ Thôn, xã Lĩnh Toại (Hà Trung), độ mặn lớn nhất đỉnh triều dao động từ 1,0 – 23,2%o; độ mặn nhỏ nhất chân triều dao động từ 0,0 – 0,4%o; độ mặn 1%o có khả năng xâm nhập vào hạ lưu sông tới 19 km, xã Lĩnh Toại (Hà Trung)…
Trên hệ thống sông Yên, trong thời gian điều tra mức độ xâm nhập mặn dao động phổ biến ở mức nhỏ hơn so với trung bình nhiều năm cùng kỳ và thấp hơn cùng kỳ năm 2021. Riêng trạm Ngọc Trà số liệu đo được cao hơn năm 2021, cụ thể: Trên dòng chính sông Yên, từ Ngọc Trà, xã Quảng Trung (Quảng Xương) đến Bến Mắm, xã Minh Khôi (Nông Cống), độ mặn lớn nhất đỉnh triều dao động từ 0,02 – 25,1%o; độ mặn nhỏ nhất chân triều dao động từ 0,0 – 0,38%o; độ mặn 1%o xâm nhập vào cách cửa biển 19,3 km, xã Quảng Phúc (Quảng Xương). Trên sông Hoàng, từ xã Quảng Trung (Quảng Xương) đến xã Hoàng Giang (Nông Cống), độ mặn lớn nhất đỉnh triều dao động từ 0,1 – 2,7%o; độ mặn nhỏ nhất chân triều dao động từ 0,0 – 0,01%o; độ mặn 1%o xâm nhập vào cách cửa biển 23,2 km, xã Quảng Ngọc (Quảng Xương)… Đối với sông Lạch Bạng độ mặn nước sông đo được tại trạm Khoa Trường (xã Tùng Lâm, thị xã Nghi Sơn) và trạm Cầu Dừa (phường Xuân Lâm, thị xã Nghi Sơn) ở mức nhỏ hơn so với trung bình nhiều năm cùng kỳ và thấp hơn cùng kỳ năm 2021.
Căn cứ số liệu điều tra, lấy ngưỡng đo mặn cho phép khai thác nước sử dụng cho các hoạt động sinh hoạt, sản xuất, nông nghiệp… có độ mặn nhỏ hơn 1,0%o cho thấy, trên sông Mã đoạn từ cửa Hới trở lên đến phường Quảng Hưng (TP Thanh Hóa) cách cửa biển khoảng 9,5 km nguồn nước không thể khai thác được nước ngọt kể cả lúc chân triều. Đoạn từ phường Quảng Hưng trở lên đến phường Thiệu Khánh (TP Thanh Hóa) cách cửa biển khoảng 23,3 km có thể khai thác được nguồn nước vào thời gian trước và sau chân triều. Đoạn từ phường Thiệu Dương (TP Thanh Hóa) trở lên khai thác được nguồn nước liên tục trong ngày. Trên sông Lạch Trường, đoạn từ cửa biển xã Hoằng Trường (Hoằng Hóa) trở lên đến xã Hoằng Đạt, cách cửa biển khoảng 13,5 km không thể khai thác được nước ngọt vì thời gian xuất hiện độ mặn dưới 1%o là rất ít. Đoạn từ xã Hoằng Đạt (Hoằng Hóa) đến phường Tào Xuyên (TP Thanh Hóa) có thể khai thác nước vào thời điểm trước và sau chân triều trong những ngày triều cường, những ngày triều kém khai thác được thời gian dài hơn.
Trên hệ thống sông Yên, đoạn từ cửa biển đến xã Quảng Trung (Quảng Xương), cách cửa biển khoảng 15,5 km không khai thác được nguồn nước ngọt vì độ mặn luôn lớn hơn 1%o. Đoạn từ Quảng Long (sông Hoàng), Cầu Lạc (Sông Nhơm) và Bến Mắm (sông Yên) trở lên phía thượng lưu khai thác được liên tục. Trên sông Lạch Bạng nguồn nước bị nhiễm mặn nặng, không thể khai thác được nước ngọt.
Theo kế hoạch, từ tháng 2-2023 đến nay, Đoàn Mỏ – Địa chất (Sở TN&MT) thực hiện đo triều – mặn tại 22 vị trí trạm trên 3 hệ thống sông, là sông Mã, sông Yên và sông Bạng. Theo thống kê sơ bộ, trên hệ thống sông Mã, độ mặn dao động phổ biến ở mức cao hơn so với trung bình nhiều năm. Trên hệ thống sông Yên và sông Bạng, độ mặn dao động phổ biến ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm. Từ kết quả này, các đơn vị chức năng cũng đã đưa ra được những khuyến cáo về việc khai thác, sử dụng nước sông vùng ảnh hưởng triều phục vụ sản xuất và sinh hoạt trong mùa cạn năm 2023.
Hiện nay, nhu cầu cấp nước cho sản xuất, dân sinh trong vùng điều tra là rất lớn và cần thiết. Song, do đặc điểm của chế độ thủy văn vùng triều, về mùa cạn chịu ảnh hưởng của xâm nhập mặn, nên việc khai thác nước ngọt vùng sông ảnh hưởng triều gặp nhiều khó khăn. Nhằm sử dụng hiệu quả nguồn nước, trên cơ sở kết quả điều tra, đánh giá thực trạng triều – mặn của Sở TN&MT, ngành chức năng có liên quan cần tăng cường các giải pháp phòng, chống triều – mặn. Tại các địa phương thuộc vùng sông ảnh hưởng của thủy triều, cần có phương án chuyển đổi cây trồng, vật nuôi sử dụng ít nước tưới, bảo đảm hiệu quả sản xuất; chủ động ngăn ngừa, phòng chống, thích ứng với biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn. Đặc biệt, mỗi người dân nên sử dụng nước tiết kiệm, hợp lý trong sản xuất và sinh hoạt…
Bài và ảnh: Phong Sắc
