Điều kiện nào phát sinh độc tố botulinum?
Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), trong tự nhiên các bào tử của vi khuẩn clostridium botulinum khá phổ biến, chúng có khả năng sống sót cao ở trong đất và bụi, được tìm thấy trong đất vườn, nghĩa trang, bùn, phân động vật tươi hoặc đã ủ, đường tiêu hóa của động vật, gia cầm, cá… Đặc biệt, bào tử của vi khuẩn clostridium botulinum có thể chịu được nhiệt độ cao 100 độ C.
Clostridium botulinum ở điều kiện thích hợp sẽ tạo thành độc tố và sinh 7 tuýp độc tố A, B, C, D, E, F, G. Trong đó tuýp thường gây ngộ độc là A và B, sau đó đến E. Độc tố của clostridium botulinum có độc lực mạnh hơn độc tố của tất cả các vi khuẩn khác.
Clostridium botulinum (C.botulinum) là một vi khuẩn hình que, gram dương, sống trong môi trường kỵ khí
Mức độ nguy hiểm của độc tố botulinum
BS.CKI. Hồ Thanh Lịch – Phó khoa Hồi sức tích cực, cấp cứu, Bệnh viện đa khoa quốc tế Nam Sài Gòn, cho biết: Ngộ độc botulinum nguy hiểm vì chất độc botulinum có tính độc mạnh, gây ảnh hưởng đáng kể đến hệ thần kinh và chức năng cơ bắp của con người. Dưới đây là những lý do khiến độc tố botulinum gây ngộ độc nguy hiểm:
Độc tính mạnh: Chất độc botulinum là một loại độc tố cực kỳ mạnh. Nó có khả năng gắn kết và chặn truyền tín hiệu từ hệ thần kinh tới cơ bắp. Điều này dẫn đến tê liệt cơ và suy giảm khả năng di chuyển và điều khiển cơ thể.
Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Chất độc botulinum tấn công hệ thần kinh, ảnh hưởng đến truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh. Điều này gây ra mất cân bằng trong chức năng thần kinh và có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như suy hô hấp. Người bệnh bị liệt đối xứng hai bên, xuất phát từ vùng đầu mặt, cổ lan xuống chân với các triệu chứng là sụp mi, nhìn đôi, nhìn mờ, đau họng, khó nuốt, khó nói, khàn tiếng, khô miệng.
Tác động lên cơ bắp: Chất độc botulinum gây ra tê liệt cơ bắp do ảnh hưởng đến truyền tín hiệu từ thần kinh tới cơ bắp. Khi cơ bắp bị tê liệt, khả năng di chuyển và hoạt động của cơ bắp bị suy giảm, gây ra khó khăn trong hô hấp, nuốt, nói chuyện và các hoạt động hằng ngày khác. Sau đó liệt tay, liệt các cơ vùng ngực, bụng và liệt hai chân.
Nguy cơ suy hô hấp: Ngộ độc botulinum có thể gây suy hô hấp nghiêm trọng. Khi các cơ bắp hô hấp bị tê liệt, có thể xảy ra khó thở và thậm chí ngừng thở. Điều này đòi hỏi sự can thiệp y tế khẩn cấp và hỗ trợ hô hấp để duy trì sự sống.
Nguy cơ tử vong: Suy hô hấp nghiêm trọng và hệ thống thần kinh bị tấn công là những nguyên nhân chính dẫn đến tử vong trong trường hợp ngộ độc botulinum.
Nếu nhiễm độc mức độ nhẹ, người bệnh có thể chỉ mệt mỏi, mỏi cơ tương tự như suy nhược cơ thể, không làm được các động tác gắng sức bình thường… Nhưng nếu nhiễm độc mức độ nặng, bệnh tiến triển nhanh, người bệnh có thể liệt tất cả các cơ dẫn đến ứ đọng đờm dãi, suy hô hấp, gây ngừng thở dẫn đến tử vong. Vì tính độc mạnh và nguy hiểm của chất độc botulinum, việc phát hiện và điều trị sớm là cực kỳ quan trọng để giảm thiểu hậu quả và nguy cơ tử vong.
Bệnh nhân nhiễm độc botulinum cần được sử dụng thuốc giải độc đặc hiệu càng sớm càng tốt, nếu trễ sẽ dẫn đến liệt cơ, suy hô hấp phải thở máy kéo dài. Tuy nhiên việc khan hiếm thuốc giải độc cũng là yếu tố khiến việc điều trị bệnh trở nên khó khăn, nguy hiểm tính mạng.
WHO hỗ trợ khẩn cấp 6 lọ thuốc giải độc Botulinum cho Việt Nam
Những thực phẩm nào dễ gây ngộ độc botulinum
Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), thực phẩm đóng hộp dễ có nguy cơ bị ngộ độc botulinum nhất. Ngoài ra, tất cả các loại thực phẩm khác như rau, củ, quả, hải sản… vẫn có nguy cơ bị nhiễm vi khuẩn clostridium botulinum nếu không đảm bảo an toàn thực phẩm và được ủ, bọc kín.
Các loại thực phẩm phổ biến dễ gây ngộ độc botulinum là các thực phẩm chế biến sẵn, đóng gói thủ công, sản xuất nhỏ lẻ, hộ gia đình hoặc điều kiện sản xuất không đảm bảo, đặc biệt khi xu hướng sử dụng túi hút khí chứa đựng thực phẩm gia tăng. Ngoài ra việc không đun chín kỹ thức ăn trước ăn cũng là nguyên nhân gây ngộ độc botulinum.
