Từ ‘con cưng’ hóa người dưng

Ông Justin Trudeau tuyên bố sẽ từ chức Chủ tịch đảng Tự do và ghế Thủ tướng. (Nguồn: The Canadian Press)

Ngày 6/1, chính trị gia 53 tuổi tuyên bố từ chức lãnh đạo đảng Tự do và theo đó là vị trí Thủ tướng sau chín năm cầm quyền liên tiếp. Tuy nhiên, ông Trudeau vẫn đảm nhiệm các cương vị này cho đến khi chính đảng trên bầu Chủ tịch mới, dự kiến vào ngày 24/3 tới.

Lý giải cho quyết định của mình, ông Trudeau đề cập áp lực và bất đồng quan điểm trong nội bộ đảng cầm quyền, nêu rõ: “Đất nước này cần một sự lựa chọn thực sự trong cuộc bầu cử tới và tôi hiểu rằng nếu bị vướng vào những đấu đá nội bộ, tôi không thể là sự lựa chọn tốt nhất trong cuộc bầu cử ấy.”

Tuy nhiên, đối với nhiều cử tri Canada, đây chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”. Điều khiến chính phủ của ông sụp đổ đến từ hàng loạt vấn đề, thách thức mà Canada phải đối mặt.

Từng là duy nhất

Ông Trudeau được nhiều người biết đến ngay khi cất tiếng khóc chào đời vào Giáng sinh năm 1971 vì là con trai của Thủ tướng đương nhiệm Pierre Trudeau. Trong cuộc bầu cử liên bang năm 2015, đảng Bảo thủ cho rằng ông chỉ là một cựu võ sĩ quyền Anh hạng nhẹ, một nhân vật của công chúng và chưa có kinh nghiệm trong bộ máy nhà nước. Song với những cử tri đã quen thuộc với cha ông và cảm nhận rõ sự trưởng thành từng ngày của chàng trai trẻ năm nào trên chính trường khắc nghiệt, đây vẫn là một sự lựa chọn đáng để cân nhắc.

Phần còn lại là lịch sử. Năm 2015, ông trở thành Thủ tướng trẻ thứ hai trong lịch sử Canada. Trong nhiệm kỳ đầu, ông chứng tỏ rằng sự lựa chọn của cử tri là đúng. Thủ tướng Justin Trudeau đã đẩy nhanh quá trình giảm nghèo đói cho trẻ em, đánh thuế người giàu và giảm thuế với tầng lớp trung lưu, bộ phận chiếm tới hơn một phần ba dân số Canada. Ông phê chuẩn việc hợp pháp hóa cần sa, áp thuế carbon để giảm phát thải và nỗ lực cải thiện đời sống cho thổ dân Canada.

Đặc biệt, tờ Time (Mỹ) cho rằng Thủ tướng Trudeau đã xử lý khéo léo mối quan hệ Canada – Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump, thúc đẩy ký kết hiệp định thương mại, lèo lái đất nước trong dịch Covid-19 và có những hỗ trợ kịp thời để duy trì cuộc sống bình thường cho người dân, giảm thương vong do căn bệnh này.

Tuy nhiên, thứ khiến ông đau đầu lại là những gì diễn ra sau đó. Giống như hầu hết lãnh đạo đương nhiệm ở phương Tây, tỷ lệ ủng hộ ông Trudeau đã sụt giảm nhanh chóng khi phải đối mặt với cuộc khủng hoảng lạm phát hậu đại dịch và sau đó là xung đột Nga-Ukraine. Tốc độ phục hồi chậm so với láng giềng, trong khi, chính sách tiếp nhận người nhập cư, được kỳ vọng là “liều thuốc” cần thiết, lại phản tác dụng khi thiếu vắng sự kiểm soát hợp lý. Điều này dẫn đến tình trạng số lượng người lao động nhập cư và du học sinh kỷ lục tràn vào Canada, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng bất động sản tại xứ sở lá phong.

Chưa kể tới hàng loạt vụ bê bối trong nhiệm kỳ của ông Trudeau, từ kỳ nghỉ lễ thiếu cân nhắc tại tại hòn đảo tư nhân của lãnh đạo Hồi giáo Shi’ite Aga Khan IV, hay câu chuyện phân biệt chủng tộc khi ông từng hóa trang thành người da đen. Thất bại trong bầu cử bổ sung ở Toronto tháng 7 và Montreal tháng 9/2024, đỉnh điểm là việc nhân vật thân tín, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland, từ chức ngày 16/12 là “giọt nước tràn ly” khiến ông phải rời ghế nóng, không thể tiếp nối thành tích 15 năm làm Thủ tướng của cha.

Thay tướng giữa dòng

Tuy nhiên, đảng Tự do cầm quyền không có nhiều thời gian để tiếc nuối. Tăng trưởng chậm, khủng hoảng bất động sản, tình trạng nhập cư ồ ạt đang nghiêm trọng hơn bao giờ hết, tác động tiêu cực tới tỷ lệ chiến thắng của đảng này trong bầu cử tháng 10 tới. Thời gian ông Donald Trump, người dự kiến áp thuế đáng kể với hàng hóa Canada, chính thức vào Nhà Trắng chỉ còn tính bằng ngày. Cạnh tranh Mỹ-Trung, xung đột Nga-Ukraine, Israel-Hamas, bán đảo Triều Tiên, Biển Đông… chứa nhiều biến số đòi hỏi Canada sớm hành động để duy trì vị thế và bảo đảm lợi ích.

Trong bối cảnh đó, ông Mark Carney, cựu Thống đốc Ngân hàng Canada và người nước ngoài đầu tiên đảm nhiệm cương vị Thống đốc Ngân hàng Anh, được đánh giá là có thể lấp đầy khoảng trống cần thiết. Là một nhà kinh tế học với nhiều năm kinh nghiệm ở Phố Wall, ông có công lớn đưa Canada tránh khỏi khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008.

Cựu Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland cũng là ứng viên sáng giá. Đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy Thỏa thuận Mỹ-Mexico-Canada (USMCA), bà là một trong những Bộ trưởng quyền lực nhất năm 2019. Việc nhân vật này từ chức đã buộc ông Trudeau sắp xếp lại nội các và khiến phe đối lập kêu gọi bỏ phiếu bất tín nhiệm với chính phủ của Đảng Tự do.

Dù người kế nhiệm là ai, một kỷ nguyên nhiều thăng trầm đáng nhớ của Canada dưới thời ông Trudeau sẽ sớm kết thúc. Song, như nhà phát minh Alexander Graham Bell từng nói: “Khi một cánh cửa đóng lại, cánh cửa khác sẽ mở ra…”.