Trang chủDestinationsPhú YênPhú Yên Online - Danh nhân lịch sử của đất Tuy An

Phú Yên Online – Danh nhân lịch sử của đất Tuy An


Ô Loan nước lặng như tờ/ Thương người chí sĩ dựng cờ Cần Vương/ Trải bao gối đất nằm sương/Một lòng vì nước nêu gương anh hùng.

 

Được lưu truyền trong dân gian, lời thơ và câu ca ấy là niềm thương tiếc khôn nguôi của người dân Phú Yên nói chung và Tuy An nói riêng về Thống soái quân vụ đại thần Lê Thành Phương – danh nhân lịch sử của đất Tuy An trong phong trào Cần Vương.

 

Thủ lĩnh phong trào Cần Vương ở Phú Yên

 

Theo Địa chí Phú Yên, Lê Thành Phương sinh tháng 3/1825 (âm lịch), tại làng Mỹ Phú, tổng Xuân Vinh, huyện Đồng Xuân (nay là thôn Mỹ Phú, xã An Hiệp, huyện Tuy An), xuất thân trong một gia đình trung nông khá giả. Năm 30 tuổi, Lê Thành Phương thi đậu tú tài, nên người dân địa phương thường gọi ông là Tú Phương. Lê Thành Phương vừa làm ruộng, vừa dạy học trò. Chiều chiều, ông thường dẫn học trò ra đầm Ô Loan ngắm cảnh, bình thơ, giáo dục lòng yêu nước, thương dân…

 

Năm 1885, kinh thành Huế thất thủ, vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Vương. Phong trào Cần Vương được các sĩ phu yêu nước hưởng ứng rầm rộ tại Phú Yên. Lê Thành Phương đã phát hịch chiêu quân đi khắp tỉnh và tập hợp được đông đảo các tầng lớp trong xã hội hưởng ứng. Rất nhiều sĩ phu yêu nước có tên tuổi lúc bấy giờ đã đồng tâm nhất trí ủng hộ hịch chiêu quân của chí sĩ Lê Thành Phương.

 

Từ tháng 8-12/1885, nghĩa quân của ông đã bắt nhiều kẻ làm tay sai cho thực dân Pháp và chỉ một thời gian rất ngắn đã làm chủ tình hình ở Phú Yên. Từ tháng 1-7/1886, Lê Thành Phương tiếp tục tập hợp lực lượng đánh thẳng vào các trung tâm đầu não của địch. Ông đã chỉ huy 2 đạo quân của Bùi Giảng và Lê Thành Bính (con trai Lê Thành Phương) đánh một trận quyết định vào thành An Thổ – tỉnh lỵ Phú Yên lúc bấy giờ, nơi có ngụy quyền đương cục với các cơ binh và một đạo binh viễn chinh Pháp do thiếu tá Delaberde chỉ huy, chiếm đóng. Chiến thắng Thành An Thổ khẳng định sự lớn mạnh của cuộc khởi nghĩa nói riêng và phong trào Cần Vương nói chung. Nghĩa quân của Lê Thành Phương đã đập tan cứ điểm lớn nhất của địch, giải phóng toàn tỉnh Phú Yên. Vua Hàm Nghi tấn phong Lê Thành Phương làm Thống soái quân vụ đại thần và trao cho ông quyền thống hạt toàn bộ vùng Nam Trung Bộ, có nhiệm vụ giải phóng các tỉnh còn lại ở khu vực để mở đường vào Nam Kỳ lục tỉnh.

 

Ninh thọ tử, bất ninh thọ nhục

 

Ngày 22/4/1886, nghĩa quân Cần Vương làm chủ Bình Thuận. Ngày 17/5 năm đó, nghĩa quân tiếp tục làm chủ Khánh Hòa. Thực dân Pháp hoảng hốt lo sợ trước sự lớn mạnh của phong trào Cần Vương, chúng dùng mọi thủ đoạn để đàn áp. Ngày 4/2/1887, từ miền Tây Nam Bộ tên đại việt gian Trần Bá Lộc (Tổng đốc Thuận – Khánh) được lệnh ra Phú Yên. Hắn dùng mọi mưu mô, thủ đoạn tàn bạo để đàn áp cuộc khởi nghĩa. Sau nhiều trận giao tranh quyết liệt, Lê Thành Phương đưa quân rút lên miền núi Củng Sơn để củng cố lực lượng tiếp tục kháng Pháp. Trần Bá Lộc chiếm đóng Ngân Sơn, cho lính bao vây các ngả đường tiếp tế của nghĩa quân ta và dùng mọi gian kế để bắt Lê Thành Phương. Sau nhiều lần dụ dỗ, mua chuộc, treo giải thưởng bắt Lê Thành Phương không thành, Trần Bá Lộc dùng độc kế mua chuộc những nghĩa quân đang tham gia phong trào Cần Vương để phá từ bên trong phá ra. Đặng Trạch, Chánh tổng Hòa Bình (Tuy Hòa) đã phản bội lại nghĩa quân, cam tâm làm tay sai cho giặc. Hắn viết thư gửi Lê Thành Phương và sai người mang lên mời ông về gặp hắn để chuẩn bị cho một cuộc phản công chiếm lại phía bắc tỉnh. Sáng 14/2, Lê Thành Phương một mình một ngựa lên đường về gặp Đặng Trạch. Đặng Trạch đón Lê Thành Phương về nhà riêng và trao cho ông lá thư dụ hàng của Trần Bá Lộc. Lê Thành Phương ném thư xuống đất, thét lớn: “Thế ra ngươi theo giặc rồi!”. Đặng Trạch cho người xông vào trói ông và đưa ra Ngân Sơn nộp cho Trần Bá Lộc.

 

 

Lễ hội Lê Thành Phương được tổ chức hàng năm vào 28 tháng Giêng thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương tham gia. Ảnh: PHẠM THÙY

 

Trần Bá Lộc tiếp tục dụ dỗ, mua chuộc nhưng ông kiên quyết cự tuyệt nên hắn lệnh giam ông vào ngục tối nhà lao An Thổ và kết án tử hình. 10 giờ sáng 20/2, địch đưa ông lên đài chém. Trên đài chém ông khẳng khái hô lớn: Ninh thọ tử, bất ninh thọ nhục (thà chết, không chịu nhục), rồi ung dung đón nhận lưỡi gươm của kẻ thù.

 

Cuộc đời, sự nghiệp và tấm gương hy sinh đầy dũng khí của Lê Thành Phương là niềm tự hào của Nhân dân Tuy An nói riêng và Phú Yên nói chung.

 

Địa chỉ đỏ phát triển du lịch tâm linh

 

Mộ phần Lê Thành Phương tọa lạc trên núi Đá Trắng, thuộc dãy núi Bà Bốn nằm ở lưng chừng sườn phía nam đèo Quán Cau (thôn Mỹ Phú, xã An Hiệp, huyện Tuy An) do người dân đắp bằng đất, hình nấm. Xung quanh mộ xây bức thành hình tròn bằng đá. Phía trước mộ là tấm bia “Lê Thành Phương chi mộ” khắc bằng chữ Hán. Hai bên tả, hữu có 2 câu đối: “Quốc gia tri ân” và “Anh hùng liệt sĩ”.

 

Đền thờ Lê Thành Phương được khởi công xây dựng ngày 21/4/1971 và khánh thành ngày 13/12 cùng năm. Đền dựng ở chân núi Đá Chồng, nơi từng diễn ra nhiều trận chiến ác liệt do hai cha con Lê Thành Phương trực tiếp chỉ huy và gần vị trí ngôi trường Lê Thành Phương dạy học lúc sinh thời. Đền thờ được xây dựng với quy mô vừa phải, theo kiểu nửa cũ nửa mới. Trên mái đình có đắp hình “Lưỡng long triều nguyệt”. Trên các mặt tường xung quanh là các câu đối, thơ, hịch… đắp nổi hoặc viết bằng chữ Hán.

 

Ngày 27/9/1996, mộ và đền thờ Lê Thành Phương đã được Bộ VH-TT&DL công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.

 

Ông Nguyễn Tấn Bản, sinh năm 1951, hậu duệ đời thứ 5 của Danh nhân Lê Thành Phương, bảo vệ đền thờ Lê Thành Phương, cho biết: “Tôi rất tự hào là con cháu của Tú Phương. Thế hệ chúng tôi giờ biết ơn bằng cách phụng sự hương khói, cúng giỗ và lưu truyền lịch sử của ông cho thật tốt để nơi đây trở thành một địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ sau”. Còn ông Trần Văn Phúc, sinh năm 1952, người tham gia bảo vệ đền Lê Thành Phương hơn 20 năm qua, bày tỏ: “Tôi và người dân ở đây rất ngưỡng mộ tài đức của chí sĩ Lê Thành Phương. Từ đó, ai ai cũng có trách nhiệm bảo vệ và giáo dục con em mình niềm tự hào về ông”.

 

Theo Giám đốc Trung tâm Văn hóa – Thể thao và Truyền thanh huyện Tuy An Bùi Viết Huy, mộ và đền thờ Lê Thành Phương được xây dựng ở vị trí vừa nên thơ vừa hùng vĩ, phía đông có thắng cảnh quốc gia Đầm Ô Loan nổi tiếng. Vì vậy, ngoài mang tính giáo dục truyền thống, nơi đây còn là một điểm du lịch tâm linh, hướng về cội nguồn cho du khách khi đến với Phú Yên. Cách TP Tuy Hòa 20km về phía bắc, cạnh quốc lộ 1, ở km1312, dưới chân đèo Quán Cau, du khách dễ dàng đến với di tích Mộ và đền thờ Lê Thành Phương. Đặc biệt, hàng năm cứ đến ngày 28 tháng Giêng, Đảng bộ và Nhân dân Phú Yên lại tổ chức lễ dâng hương tại di tích quốc gia này. Đây là thời điểm khách du lịch và Nhân dân ôn lại lịch sử hào hùng của quê hương. 

 

UBND huyện Tuy An đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trên địa bàn huyện thường xuyên tuyên truyền bằng nhiều hình thức về di tích lịch sử Mộ và đền thờ Lê Thành Phương. Qua đó nâng cao nhận thức, tăng cường sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư trong việc chung tay bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị di tích, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của các tầng lớp nhân dân, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, phục vụ khách tham quan…

 

Phó Chủ tịch UBND huyện Tuy An Nguyễn Văn Hoàng

 

PHẠM THÙY



Source link

Cùng chủ đề

Hang Sơn Đoòng – bí ẩn bất tận

Nhiều thông tin về hang Sơn Đoòng (Quảng Bình) được công bố với những bất ngờ mới trong đó có việc phát hiện một hệ thống hang ngầm (tunnel) nằm ở độ sâu 60m và nhiều hang động tiếp tục được tìm thấy. Với phát hiện có thể nói gây chấn động này, hang Sơn Đoòng vẫn chứa đựng nhiều bí ẩn đối với các chuyên gia hang động, giới khoa học trong nước và thế giới... Vietnam.vn

Giá lúa gạo hôm nay 13/11/2024: Giá lúa tăng 100

Giá lúa gạo hôm nay 13/11/2024 tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long tăng với mặt hàng lúa. Giá lúa tăng 100-200 đồng/kg; giá gạo giảm 50 - 100 đồng/kg. Giá lúa gạo hôm nay ngày 13/11 tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tăng với mặt hàng lúa. Giá lúa tăng 100 -200 đồng/kg; giá gạo giảm 50 - 100 đồng/kg. Cập nhật từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An...

Phong cách ngọt ngào của Thanh Thủy tại Hoa hậu Quốc tế 2024

(Dân trí) - Hoa hậu Thanh Thủy gây thương nhớ với loạt trang phục theo phong cách nữ tính, ngọt ngào tại Hoa hậu Quốc tế 2024. Tại cuộc thi Hoa hậu Quốc tế 2024, Thanh Thủy ghi dấu ấn với phong cách thời trang ngọt ngào, tinh tế và đậm chất nữ tính. Thanh Thủy thường chọn những bộ váy nhẹ nhàng, thanh lịch, làm nổi bật vẻ đẹp dịu dàng. Với tiêu chí của Hoa hậu Quốc tế là...

Đảng Cộng hòa toàn thắng mùa bầu cử Mỹ 2024, các chính sách của chính quyền ông Biden “gặp hạn”?

Với việc giành quyền kiểm soát Hạ viện khóa 119 trong Quốc hội Mỹ, cùng với chiến thắng ở Thượng viện và cuộc đua vào ghế chủ nhân Nhà Trắng, đảng Cộng hòa đã khép lại một mùa bầu cử toàn thắng.

Tổng thống đắc cử Trump sẽ tung “phao cứu sinh” cho TikTok tại Mỹ?

(Dân trí) - Nhiều chuyên gia nhận định, ứng dụng mạng xã hội video TikTok có thể thoát khỏi nguy cơ bị cấm vào đầu năm tới sau khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống. Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump (Ảnh: Reuters). Hồi tháng 7, ông Trump, khi đó vẫn là ứng viên đảng Cộng hòa, cho biết ông không muốn TikTok bị cấm, kể cả khi công ty mẹ ByteDance không thoái vốn tại Mỹ. Ông Trump...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Phú Yên Online – Khẩn trương khắc phục tồn tại ở nghĩa trang Thọ Vức

Vừa qua, Báo Phú Yên nhận được phản ánh của bạn đọc liên quan đến một số tồn tại trong công tác quản lý, khai thác nghĩa trang Thọ Vức (xã Hòa Kiến, TP Tuy Hòa).   Rãnh thoát nước trong khuôn viên nghĩa trang Thọ Vức thường xuyên bị lấp do rác, lá cây. Ảnh: NHƯ THANH   Phóng viên Báo Phú Yên đã...

Phú Yên Online – Huỳnh Tuệ Linh học xuất sắc, đạt nhiều huy chương bơi lội

11 tuổi, Huỳnh Tuệ Linh, lớp 5C, năm học 2022-2023, Trường tiểu học Lạc Long Quân gặt hái nhiều thành tích đáng nể cả trong học tập và bơi lội. Em là học sinh xuất sắc toàn diện 5 năm liền, được thầy cô, bạn bè quý mến.   Thành tích đáng nể môn bơi   Để rèn luyện sức khỏe, nâng cao thể...

Phú Yên Online – Sôi nổi ngày hội thanh niên dân tộc thiểu số

Với chủ đề “Sắc màu văn hóa các dân tộc”, ngày hội Đoàn kết thanh niên dân tộc thiểu số năm 2023 vừa diễn ra sôi nổi tại xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh. 300 thanh niên người đồng bào dân tộc thiểu số đã biểu diễn trang phục truyền thống; thi hát dân ca, biểu diễn nhạc cụ dân tộc; tuyên...

Phú Yên Online – Phấn đấu 100% trung tâm y tế ven biển có bác sĩ được đào tạo, bồi dưỡng về y học...

Đó là một trong những mục tiêu được đặt ra tại kế hoạch triển khai thực hiện chương trình Phát triển y tế biển đảo Việt Nam đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh vừa được UBND tỉnh ban hành.   Theo kế hoạch, tỉnh phấn đấu đến năm 2025 đạt 100% các bệnh viện, trung tâm y tế huyện, thị xã, thành phố...

Phú Yên Online – Tập trung thực hiện tốt các hoạt động văn hóa

Theo Sở VH-TT&DL, từ nay đến cuối năm, nhiều hoạt động văn hóa sẽ được diễn ra, như: Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh Phú Yên mở rộng lần thứ VII-2023; Hội diễn văn nghệ quần chúng Người cao tuổi tỉnh Phú Yên năm 2023; triển khai thực hiện dự án Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống...

Bài đọc nhiều

Phú Yên Online – Lễ viếng nguyên Bí thư TW Đảng, nguyên Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh

Sáng 24/7, tại Nhà Tang lễ Quốc gia (số 5 Trần Thánh Tông, TP Hà Nội), Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và gia đình đã tổ chức trọng thể Lễ tang nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Khánh, theo nghi...

Phú Yên Online – Ban hành khung kế hoạch thời gian năm học 2023-2024

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đào Mỹ vừa ký quyết định ban hành khung kế hoạch thời gian năm học 2023-2024 đối với giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên trên địa bàn tỉnh.   Theo đó, ngày tựu trường là 28/8, ngày khai giảng là 5/9/2023. Học kỳ I tính từ ngày 5/9/2023 đến trước ngày...

Phú Yên Online – Lừa đảo qua mạng nảy nở, ngân hàng vào cuộc ngăn chặn

Thời gian qua, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến sử dụng công nghệ cao trên địa bàn tỉnh diễn biến phức tạp, nhất là tội phạm lừa đảo trên không gian mạng, gây bức xúc trong Nhân dân. Trước tình hình này, Công an tỉnh và Ngân hàng Nhà nước Phú Yên triển khai công tác...

Bệnh viện Quân y 175 nghĩa tình với Phú Yên

Bệnh viện Quân y 175 (Bộ Quốc phòng) vừa phối hợp với Bộ CHQS tỉnh và các đơn vị tài trợ thực hiện chương trình khám bệnh, tư vấn sức khỏe, cấp thuốc và tặng quà gia đình chính sách, đồng bào nghèo tại xã Xuân Thịnh (TX Sông Cầu) và xã Hòa Tân Đông (TX Đông Hòa). Đây là hoạt động đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn nhân kỷ niệm 76 năm ngày Thương binh -...

Phú Yên Online – Xây dựng yếu tố văn hóa hiện đại của con người Phú Yên

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: “Lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững. Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa giá trị truyền thống và giá trị hiện đại” là nhiệm...

Cùng chuyên mục

Phú Yên Online – Khẩn trương khắc phục tồn tại ở nghĩa trang Thọ Vức

Vừa qua, Báo Phú Yên nhận được phản ánh của bạn đọc liên quan đến một số tồn tại trong công tác quản lý, khai thác nghĩa trang Thọ Vức (xã Hòa Kiến, TP Tuy Hòa).   Rãnh thoát nước trong khuôn viên nghĩa trang Thọ Vức thường xuyên bị lấp do rác, lá cây. Ảnh: NHƯ THANH   Phóng viên Báo Phú Yên đã...

Phú Yên Online – Huỳnh Tuệ Linh học xuất sắc, đạt nhiều huy chương bơi lội

11 tuổi, Huỳnh Tuệ Linh, lớp 5C, năm học 2022-2023, Trường tiểu học Lạc Long Quân gặt hái nhiều thành tích đáng nể cả trong học tập và bơi lội. Em là học sinh xuất sắc toàn diện 5 năm liền, được thầy cô, bạn bè quý mến.   Thành tích đáng nể môn bơi   Để rèn luyện sức khỏe, nâng cao thể...

Phú Yên Online – Sôi nổi ngày hội thanh niên dân tộc thiểu số

Với chủ đề “Sắc màu văn hóa các dân tộc”, ngày hội Đoàn kết thanh niên dân tộc thiểu số năm 2023 vừa diễn ra sôi nổi tại xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh. 300 thanh niên người đồng bào dân tộc thiểu số đã biểu diễn trang phục truyền thống; thi hát dân ca, biểu diễn nhạc cụ dân tộc; tuyên...

Phú Yên Online – Phấn đấu 100% trung tâm y tế ven biển có bác sĩ được đào tạo, bồi dưỡng về y học...

Đó là một trong những mục tiêu được đặt ra tại kế hoạch triển khai thực hiện chương trình Phát triển y tế biển đảo Việt Nam đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh vừa được UBND tỉnh ban hành.   Theo kế hoạch, tỉnh phấn đấu đến năm 2025 đạt 100% các bệnh viện, trung tâm y tế huyện, thị xã, thành phố...

Phú Yên Online – Tập trung thực hiện tốt các hoạt động văn hóa

Theo Sở VH-TT&DL, từ nay đến cuối năm, nhiều hoạt động văn hóa sẽ được diễn ra, như: Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh Phú Yên mở rộng lần thứ VII-2023; Hội diễn văn nghệ quần chúng Người cao tuổi tỉnh Phú Yên năm 2023; triển khai thực hiện dự án Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống...

Mới nhất

Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cản trở làm chậm tiến độ giao vốn

Quốc hội yêu cầu siết chặt kỷ cương, kỷ luật tài chính, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cản trở làm chậm tiến độ giao vốn, thực hiện, giải ngân vốn; cá thể hóa trách nhiệm người đứng đầu trong trường hợp thực hiện, giải ngân chậm. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cản trở làm...

‘Bộ trưởng’ Elon Musk sẽ ‘sao kê’ các khoản chi của Chính phủ Mỹ lên mạng

Là lãnh đạo sắp tới của cơ quan có nhiệm vụ cải thiện hoạt động của Chính phủ Mỹ, tỉ phú Elon Musk tuyên bố sẽ có một danh sách 'vừa bi kịch, vừa thú vị' các khoản chi điên rồ bằng tiền thuế của dân Mỹ. Ông Elon Musk tuyên bố sẽ có danh sách 'vừa bi kịch, vừa...

Cơn sốt đầu tư căn hộ chuẩn chuyên gia VIC Grand Square tại vùng lõi công nghiệp

Việt Nam đang trở thành điểm đến đầu tư hấp dẫn nhờ dòng vốn FDI không ngừng đổ vào, dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng số lượng chuyên gia làm việc tại các khu công nghiệp trên cả nước. Cơn sốt đầu tư căn hộ chuẩn chuyên gia VIC Grand Square tại vùng lõi công nghiệp Việt Nam đang...

Thừa Thiên Huế tích cực hỗ trợ, tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Thời gian qua, tỉnh Thừa Thiên Huế đã đẩy mạnh xây dựng chính quyền thân thiện, công khai minh bạch thông tin, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhà đầu tư, cắt giảm các chi phí không chính thức… Thừa Thiên Huế tích cực hỗ trợ, tháo gỡ vướng mắc...

Cầu bắt đáy dâng cao kéo VN-Index tăng mạnh, sắc xanh trở lại cuối phiên 13/11

Sau khi thủng mốc 1.240 điểm, VN-Index có sự hồi phục mạnh khi lực cầu bắt đáy xuất hiện. Tuy nhiên, chỉ số HNX-Index và UPCoM-Index đều đóng cửa trong sắc đỏ. Cầu bắt đáy dâng cao kéo VN-Index tăng mạnh, sắc xanh trở lại cuối phiên 13/11Sau khi thủng mốc 1.240 điểm, VN-Index có sự hồi phục mạnh...

Mới nhất