Trang chủDestinationsPhú YênPhú Yên Online - Danh nhân lịch sử của đất Tuy An

Phú Yên Online – Danh nhân lịch sử của đất Tuy An


Ô Loan nước lặng như tờ/ Thương người chí sĩ dựng cờ Cần Vương/ Trải bao gối đất nằm sương/Một lòng vì nước nêu gương anh hùng.

 

Được lưu truyền trong dân gian, lời thơ và câu ca ấy là niềm thương tiếc khôn nguôi của người dân Phú Yên nói chung và Tuy An nói riêng về Thống soái quân vụ đại thần Lê Thành Phương – danh nhân lịch sử của đất Tuy An trong phong trào Cần Vương.

 

Thủ lĩnh phong trào Cần Vương ở Phú Yên

 

Theo Địa chí Phú Yên, Lê Thành Phương sinh tháng 3/1825 (âm lịch), tại làng Mỹ Phú, tổng Xuân Vinh, huyện Đồng Xuân (nay là thôn Mỹ Phú, xã An Hiệp, huyện Tuy An), xuất thân trong một gia đình trung nông khá giả. Năm 30 tuổi, Lê Thành Phương thi đậu tú tài, nên người dân địa phương thường gọi ông là Tú Phương. Lê Thành Phương vừa làm ruộng, vừa dạy học trò. Chiều chiều, ông thường dẫn học trò ra đầm Ô Loan ngắm cảnh, bình thơ, giáo dục lòng yêu nước, thương dân…

 

Năm 1885, kinh thành Huế thất thủ, vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Vương. Phong trào Cần Vương được các sĩ phu yêu nước hưởng ứng rầm rộ tại Phú Yên. Lê Thành Phương đã phát hịch chiêu quân đi khắp tỉnh và tập hợp được đông đảo các tầng lớp trong xã hội hưởng ứng. Rất nhiều sĩ phu yêu nước có tên tuổi lúc bấy giờ đã đồng tâm nhất trí ủng hộ hịch chiêu quân của chí sĩ Lê Thành Phương.

 

Từ tháng 8-12/1885, nghĩa quân của ông đã bắt nhiều kẻ làm tay sai cho thực dân Pháp và chỉ một thời gian rất ngắn đã làm chủ tình hình ở Phú Yên. Từ tháng 1-7/1886, Lê Thành Phương tiếp tục tập hợp lực lượng đánh thẳng vào các trung tâm đầu não của địch. Ông đã chỉ huy 2 đạo quân của Bùi Giảng và Lê Thành Bính (con trai Lê Thành Phương) đánh một trận quyết định vào thành An Thổ – tỉnh lỵ Phú Yên lúc bấy giờ, nơi có ngụy quyền đương cục với các cơ binh và một đạo binh viễn chinh Pháp do thiếu tá Delaberde chỉ huy, chiếm đóng. Chiến thắng Thành An Thổ khẳng định sự lớn mạnh của cuộc khởi nghĩa nói riêng và phong trào Cần Vương nói chung. Nghĩa quân của Lê Thành Phương đã đập tan cứ điểm lớn nhất của địch, giải phóng toàn tỉnh Phú Yên. Vua Hàm Nghi tấn phong Lê Thành Phương làm Thống soái quân vụ đại thần và trao cho ông quyền thống hạt toàn bộ vùng Nam Trung Bộ, có nhiệm vụ giải phóng các tỉnh còn lại ở khu vực để mở đường vào Nam Kỳ lục tỉnh.

 

Ninh thọ tử, bất ninh thọ nhục

 

Ngày 22/4/1886, nghĩa quân Cần Vương làm chủ Bình Thuận. Ngày 17/5 năm đó, nghĩa quân tiếp tục làm chủ Khánh Hòa. Thực dân Pháp hoảng hốt lo sợ trước sự lớn mạnh của phong trào Cần Vương, chúng dùng mọi thủ đoạn để đàn áp. Ngày 4/2/1887, từ miền Tây Nam Bộ tên đại việt gian Trần Bá Lộc (Tổng đốc Thuận – Khánh) được lệnh ra Phú Yên. Hắn dùng mọi mưu mô, thủ đoạn tàn bạo để đàn áp cuộc khởi nghĩa. Sau nhiều trận giao tranh quyết liệt, Lê Thành Phương đưa quân rút lên miền núi Củng Sơn để củng cố lực lượng tiếp tục kháng Pháp. Trần Bá Lộc chiếm đóng Ngân Sơn, cho lính bao vây các ngả đường tiếp tế của nghĩa quân ta và dùng mọi gian kế để bắt Lê Thành Phương. Sau nhiều lần dụ dỗ, mua chuộc, treo giải thưởng bắt Lê Thành Phương không thành, Trần Bá Lộc dùng độc kế mua chuộc những nghĩa quân đang tham gia phong trào Cần Vương để phá từ bên trong phá ra. Đặng Trạch, Chánh tổng Hòa Bình (Tuy Hòa) đã phản bội lại nghĩa quân, cam tâm làm tay sai cho giặc. Hắn viết thư gửi Lê Thành Phương và sai người mang lên mời ông về gặp hắn để chuẩn bị cho một cuộc phản công chiếm lại phía bắc tỉnh. Sáng 14/2, Lê Thành Phương một mình một ngựa lên đường về gặp Đặng Trạch. Đặng Trạch đón Lê Thành Phương về nhà riêng và trao cho ông lá thư dụ hàng của Trần Bá Lộc. Lê Thành Phương ném thư xuống đất, thét lớn: “Thế ra ngươi theo giặc rồi!”. Đặng Trạch cho người xông vào trói ông và đưa ra Ngân Sơn nộp cho Trần Bá Lộc.

 

 

Lễ hội Lê Thành Phương được tổ chức hàng năm vào 28 tháng Giêng thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương tham gia. Ảnh: PHẠM THÙY

 

Trần Bá Lộc tiếp tục dụ dỗ, mua chuộc nhưng ông kiên quyết cự tuyệt nên hắn lệnh giam ông vào ngục tối nhà lao An Thổ và kết án tử hình. 10 giờ sáng 20/2, địch đưa ông lên đài chém. Trên đài chém ông khẳng khái hô lớn: Ninh thọ tử, bất ninh thọ nhục (thà chết, không chịu nhục), rồi ung dung đón nhận lưỡi gươm của kẻ thù.

 

Cuộc đời, sự nghiệp và tấm gương hy sinh đầy dũng khí của Lê Thành Phương là niềm tự hào của Nhân dân Tuy An nói riêng và Phú Yên nói chung.

 

Địa chỉ đỏ phát triển du lịch tâm linh

 

Mộ phần Lê Thành Phương tọa lạc trên núi Đá Trắng, thuộc dãy núi Bà Bốn nằm ở lưng chừng sườn phía nam đèo Quán Cau (thôn Mỹ Phú, xã An Hiệp, huyện Tuy An) do người dân đắp bằng đất, hình nấm. Xung quanh mộ xây bức thành hình tròn bằng đá. Phía trước mộ là tấm bia “Lê Thành Phương chi mộ” khắc bằng chữ Hán. Hai bên tả, hữu có 2 câu đối: “Quốc gia tri ân” và “Anh hùng liệt sĩ”.

 

Đền thờ Lê Thành Phương được khởi công xây dựng ngày 21/4/1971 và khánh thành ngày 13/12 cùng năm. Đền dựng ở chân núi Đá Chồng, nơi từng diễn ra nhiều trận chiến ác liệt do hai cha con Lê Thành Phương trực tiếp chỉ huy và gần vị trí ngôi trường Lê Thành Phương dạy học lúc sinh thời. Đền thờ được xây dựng với quy mô vừa phải, theo kiểu nửa cũ nửa mới. Trên mái đình có đắp hình “Lưỡng long triều nguyệt”. Trên các mặt tường xung quanh là các câu đối, thơ, hịch… đắp nổi hoặc viết bằng chữ Hán.

 

Ngày 27/9/1996, mộ và đền thờ Lê Thành Phương đã được Bộ VH-TT&DL công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.

 

Ông Nguyễn Tấn Bản, sinh năm 1951, hậu duệ đời thứ 5 của Danh nhân Lê Thành Phương, bảo vệ đền thờ Lê Thành Phương, cho biết: “Tôi rất tự hào là con cháu của Tú Phương. Thế hệ chúng tôi giờ biết ơn bằng cách phụng sự hương khói, cúng giỗ và lưu truyền lịch sử của ông cho thật tốt để nơi đây trở thành một địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ sau”. Còn ông Trần Văn Phúc, sinh năm 1952, người tham gia bảo vệ đền Lê Thành Phương hơn 20 năm qua, bày tỏ: “Tôi và người dân ở đây rất ngưỡng mộ tài đức của chí sĩ Lê Thành Phương. Từ đó, ai ai cũng có trách nhiệm bảo vệ và giáo dục con em mình niềm tự hào về ông”.

 

Theo Giám đốc Trung tâm Văn hóa – Thể thao và Truyền thanh huyện Tuy An Bùi Viết Huy, mộ và đền thờ Lê Thành Phương được xây dựng ở vị trí vừa nên thơ vừa hùng vĩ, phía đông có thắng cảnh quốc gia Đầm Ô Loan nổi tiếng. Vì vậy, ngoài mang tính giáo dục truyền thống, nơi đây còn là một điểm du lịch tâm linh, hướng về cội nguồn cho du khách khi đến với Phú Yên. Cách TP Tuy Hòa 20km về phía bắc, cạnh quốc lộ 1, ở km1312, dưới chân đèo Quán Cau, du khách dễ dàng đến với di tích Mộ và đền thờ Lê Thành Phương. Đặc biệt, hàng năm cứ đến ngày 28 tháng Giêng, Đảng bộ và Nhân dân Phú Yên lại tổ chức lễ dâng hương tại di tích quốc gia này. Đây là thời điểm khách du lịch và Nhân dân ôn lại lịch sử hào hùng của quê hương. 

 

UBND huyện Tuy An đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trên địa bàn huyện thường xuyên tuyên truyền bằng nhiều hình thức về di tích lịch sử Mộ và đền thờ Lê Thành Phương. Qua đó nâng cao nhận thức, tăng cường sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư trong việc chung tay bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị di tích, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của các tầng lớp nhân dân, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, phục vụ khách tham quan…

 

Phó Chủ tịch UBND huyện Tuy An Nguyễn Văn Hoàng

 

PHẠM THÙY



Source link

Cùng chủ đề

“Hoa núi” tranh tài

(Dân trí) - Chiến thắng kịch tính 5-4 sau loạt sút luân lưu quyết định trong trận chung kết, các nữ cầu thủ THPT Bình Liêu đã giành chức vô địch Giải bóng đá nữ các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Ninh 2024. Sáng 27/10, Giải bóng đá nữ các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Ninh năm 2024 đã khai mạc và diễn ra các trận thi đấu vô cùng sôi nổi, hấp dẫn và kịch tính tại sân bóng...

Phối hợp triển khai tốt chính sách dân tộc

Nhằm thực hiện hiệu quả Chương trình MTQG 1719, UBND tỉnh Bắc Kạn đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và xây dựng kế hoạch cụ thể. Các nội dung chỉ đạo tập trung vào thực hiện các chương trình, đề án, chính sách liên quan đến việc triển khai Dự án 1 về hỗ trợ đất ở, nhà ở, đất sản xuất và nước sinh hoạt cho đồng bào DTTS và miền núi. ...

Giá sầu riêng tiếp tục tăng mạnh; giá cà phê giảm mạnh trở lại

Giá nông sản hôm nay 1/11/2024: Giá sầu riêng tiếp tục tăng mạnh; Giá mít ruột đỏ ở mức trên 100.000 đồng/kg; giá cà phê giảm mạnh trở lại. Giá cà phê hôm nay 1/11: Giảm mạnh trở lại Giá cà phê hôm nay (1/11) đồng loạt giảm 1.500 đồng/kg tại các địa phương, xuống còn 107.300 - 107.700 đồng/kg. Trên thế giới, giá robusta và arabica cũng đảo chiều giảm do đồng...

Ngọc Hồi (Kon Tum): Bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch

Ngọc Hồi (Kon Tum) là huyện biên giới, toàn huyện có 8 xã, thị trấn; với 17 dân tộc sinh sống, trong đó có các dân tộc tại chỗ là Brâu, Xơ Đăng, Gié Triêng. Những năm qua, với sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và nguồn lực đầu tư từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và...

Những điểm nhấn của du lịch Nam Bộ trong những tháng cuối năm

Du lịch Nam Bộ đổi mới nhiều dịch vụ, sản phẩm du lịch trải nghiệm, nghỉ dưỡng gắn tài nguyên du lịch biển đảo, đồng thời có các chương trình kích cầu, thu hút du khách những tháng cuối năm.Đẩy mạnh liên kết, tạo nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn ở Đông Nam BộBài 1: Trung tâm công nghiệp và dịch vụ du lịch của vùng Đông Nam BộTăng sức hút cho các điểm đến ở Nam Bộ...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Phú Yên Online – Khẩn trương khắc phục tồn tại ở nghĩa trang Thọ Vức

Vừa qua, Báo Phú Yên nhận được phản ánh của bạn đọc liên quan đến một số tồn tại trong công tác quản lý, khai thác nghĩa trang Thọ Vức (xã Hòa Kiến, TP Tuy Hòa).   Rãnh thoát nước trong khuôn viên nghĩa trang Thọ Vức thường xuyên bị lấp do rác, lá cây. Ảnh: NHƯ THANH   Phóng viên Báo Phú Yên đã...

Phú Yên Online – Huỳnh Tuệ Linh học xuất sắc, đạt nhiều huy chương bơi lội

11 tuổi, Huỳnh Tuệ Linh, lớp 5C, năm học 2022-2023, Trường tiểu học Lạc Long Quân gặt hái nhiều thành tích đáng nể cả trong học tập và bơi lội. Em là học sinh xuất sắc toàn diện 5 năm liền, được thầy cô, bạn bè quý mến.   Thành tích đáng nể môn bơi   Để rèn luyện sức khỏe, nâng cao thể...

Phú Yên Online – Sôi nổi ngày hội thanh niên dân tộc thiểu số

Với chủ đề “Sắc màu văn hóa các dân tộc”, ngày hội Đoàn kết thanh niên dân tộc thiểu số năm 2023 vừa diễn ra sôi nổi tại xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh. 300 thanh niên người đồng bào dân tộc thiểu số đã biểu diễn trang phục truyền thống; thi hát dân ca, biểu diễn nhạc cụ dân tộc; tuyên...

Phú Yên Online – Phấn đấu 100% trung tâm y tế ven biển có bác sĩ được đào tạo, bồi dưỡng về y học...

Đó là một trong những mục tiêu được đặt ra tại kế hoạch triển khai thực hiện chương trình Phát triển y tế biển đảo Việt Nam đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh vừa được UBND tỉnh ban hành.   Theo kế hoạch, tỉnh phấn đấu đến năm 2025 đạt 100% các bệnh viện, trung tâm y tế huyện, thị xã, thành phố...

Phú Yên Online – Tập trung thực hiện tốt các hoạt động văn hóa

Theo Sở VH-TT&DL, từ nay đến cuối năm, nhiều hoạt động văn hóa sẽ được diễn ra, như: Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh Phú Yên mở rộng lần thứ VII-2023; Hội diễn văn nghệ quần chúng Người cao tuổi tỉnh Phú Yên năm 2023; triển khai thực hiện dự án Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống...

Bài đọc nhiều

Phú Yên Online – Hiệu quả từ mô hình nuôi lươn không bùn trong bể xi măng

Nhiều nông dân trên địa bàn tỉnh đang triển khai mô hình nuôi lươn không bùn trong bể xi măng mang lại hiệu quả kinh tế cao.   Từ năm 2019 đến nay, Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh và Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã triển khai mô hình nuôi lươn không bùn trong bể xi măng, cho ăn bằng thức ăn công...

Phú Yên Online – Ấn tượng với những bước nhảy Tiktok dance

Đêm chung kết cuộc thi nhảy Tiktok dance TP Tuy Hòa năm 2023 với sự tham gia tranh tài của 11 đội thi đến từ các trường THCS, THPT trên địa bàn thành phố đã để lại ấn tượng đẹp trong nhiều khán giả.   Diễn ra tại công viên Thanh thiếu niên (TP Tuy Hòa), hoạt động hưởng ứng tuần Văn hóa...

Phú Yên Online – Bản tin Thị trường Việt Nam làm việc, trao đổi kinh nghiệm với Báo Phú Yên và Hội Nhà báo...

Từ ngày 10/4-12/4, ông Nguyễn Việt Thắng, Trưởng Ban Biên tập Bản tin Thị trường Việt Nam đã làm việc, trao đổi nghiệp vụ với Báo Phú Yên và Hội Nhà báo Phú Yên.   Ông Nguyễn Việt Thắng, Trưởng Ban Biên tập Bản tin Thị trường Việt Nam gửi công văn liên hệ công tác của Bản tin tới nhà báo Đào Phạm...

Phú Yên Online – SEA Games 32 ngày 11/5: Giành thêm 7 HCV, đoàn thể thao Việt Nam vững ngôi đầu

Tính đến cuối ngày 11/5, ngày thi đấu chính thức thứ 6 tại SEA Games 32, đoàn thể thao Việt Nam tiếp tục dẫn đầu bảng tổng sắp huy chương khi giành thêm 7 HCV đến từ các môn Wushu, Kun Khmer, Điền kinh và Bơi lội.    "Hoa khôi" Wushu Dương Thúy Vi "mở hàng" cho đoàn thể thao Việt Nam bằng tấm...

Phú Yên Online – Phú Yên đạt 2 HCV, 3 HCB tại Hội thi tuyên truyền lưu động biển đảo và hải đảo Việt...

Từ ngày 18-21/5, tại TP Hải Phòng đã diễn ra Hội thi tuyên truyền lưu động “Biển đảo và hải đảo Việt Nam”. Hội thi do Bộ VH-TT&DL phối hợp với UBND TP Hải Phòng tổ chức với sự tham gia của 51 đội tuyên truyền lưu động các tỉnh, thành trong cả nước.   Đại diện các đội nhận huy chương vàng nội...

Cùng chuyên mục

Phú Yên Online – Khẩn trương khắc phục tồn tại ở nghĩa trang Thọ Vức

Vừa qua, Báo Phú Yên nhận được phản ánh của bạn đọc liên quan đến một số tồn tại trong công tác quản lý, khai thác nghĩa trang Thọ Vức (xã Hòa Kiến, TP Tuy Hòa).   Rãnh thoát nước trong khuôn viên nghĩa trang Thọ Vức thường xuyên bị lấp do rác, lá cây. Ảnh: NHƯ THANH   Phóng viên Báo Phú Yên đã...

Phú Yên Online – Huỳnh Tuệ Linh học xuất sắc, đạt nhiều huy chương bơi lội

11 tuổi, Huỳnh Tuệ Linh, lớp 5C, năm học 2022-2023, Trường tiểu học Lạc Long Quân gặt hái nhiều thành tích đáng nể cả trong học tập và bơi lội. Em là học sinh xuất sắc toàn diện 5 năm liền, được thầy cô, bạn bè quý mến.   Thành tích đáng nể môn bơi   Để rèn luyện sức khỏe, nâng cao thể...

Phú Yên Online – Sôi nổi ngày hội thanh niên dân tộc thiểu số

Với chủ đề “Sắc màu văn hóa các dân tộc”, ngày hội Đoàn kết thanh niên dân tộc thiểu số năm 2023 vừa diễn ra sôi nổi tại xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh. 300 thanh niên người đồng bào dân tộc thiểu số đã biểu diễn trang phục truyền thống; thi hát dân ca, biểu diễn nhạc cụ dân tộc; tuyên...

Phú Yên Online – Phấn đấu 100% trung tâm y tế ven biển có bác sĩ được đào tạo, bồi dưỡng về y học...

Đó là một trong những mục tiêu được đặt ra tại kế hoạch triển khai thực hiện chương trình Phát triển y tế biển đảo Việt Nam đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh vừa được UBND tỉnh ban hành.   Theo kế hoạch, tỉnh phấn đấu đến năm 2025 đạt 100% các bệnh viện, trung tâm y tế huyện, thị xã, thành phố...

Phú Yên Online – Tập trung thực hiện tốt các hoạt động văn hóa

Theo Sở VH-TT&DL, từ nay đến cuối năm, nhiều hoạt động văn hóa sẽ được diễn ra, như: Hội thi Tuyên truyền lưu động tỉnh Phú Yên mở rộng lần thứ VII-2023; Hội diễn văn nghệ quần chúng Người cao tuổi tỉnh Phú Yên năm 2023; triển khai thực hiện dự án Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống...

Mới nhất

6 lý do uống viên vitamin D không có tác dụng, ngay cả khi dùng hàng ngày?

Mặc dù nhiều người dùng chất bổ sung vitamin D (uống viên vitamin D), nhưng lại không thấy bất kỳ kết quả nào ngay cả khi dùng hàng ngày. Điều này là do một số yếu tố có thể...

Novaland thay tướng, bổ nhiệm tổng giám đốc mạnh về tài chính

Ông Dương Văn Bắc chính thức đảm nhận vai trò tổng giám đốc Tập đoàn Novaland từ ngày 1-11 thay cho ông Dennis Ng Teck Yow. ...

Thủ tướng thăm Khu công nghiệp Ras Laffan, kết thúc chuyến thăm Qatar

Thăm Khu công nghiệp Ras Laffan, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao Qatar với tư duy đột phá, tầm nhìn chiến lược và trí tuệ trong xây dựng vịnh nhân tạo và Khu công nghiệp chuyên ngành hiện đại. Theo đặc phái viên TTXVN, trong chương trình thăm chính thức...

Chuyên gia đánh giá nhiều công ty khởi nghiệp đang mong đợi được VinVentures đồng hành

Giới chuyên gia tin tưởng, với nền tảng vững chắc và tầm nhìn mở, Quỹ đầu tư công nghệ VinVentures sẽ là bệ phóng mạnh mẽ cho start-up Việt cũng như tạo nền tảng cho nền công nghiệp công nghệ cao tại Việt Nam. Điểm tựa cho nền kinh tế số Quỹ VinVentures (được tài trợ bởi tỉ phú Phạm Nhật...

Bổ nhiệm nữ Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định

Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nam Định vừa tổ chức công bố các quyết định của...

Mới nhất

Dịch sởi đang tăng cao