Chính sách liên kết, phát triển vùng trong Luật Thủ đô 2024

Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt ra mục tiêu đối với Hà Nội phải “phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa để thúc đẩy vùng đồng bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển” và xác định “phát triển Thủ đô Hà Nội Văn hiến – Văn minh – Hiện đại” là nhiệm vụ chính trị quan trọng đặc biệt trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với tinh thần “Cả nước vì Hà Nội, Hà Nội vì cả nước”.

Nghị quyết số 06-NQ/TW cũng xác định “xây dựng các chính sách để tăng cường liên kết, phối hợp giữa Thủ đô, các tỉnh trong vùng Thủ đô trên các lĩnh vực trọng điểm, có tính chất liên kết vùng để huy động, sử dụng, phân bổ hợp lý, hiệu quả mọi nguồn lực, hướng tới xây dựng, phát triển vùng Thủ đô trở thành khu vực phát triển nhanh, bền vững về kinh tế – xã hội, xanh, văn minh, năng động, trở thành khu vực kinh tế trọng điểm của cả nước, tháo gỡ các vướng mắc về chính sách tạo động lực để huy động vốn đầu tư cho vùng Hà Nội và vùng TP Hồ Chí Minh”.

Thể chế hoá các chủ trương tại các Nghị quyết trên của Đảng, Luật Thủ đô  2024 đã quy định cụ thể các nội dung sau:

Mục tiêu, nguyên tắc liên kết, phát triển vùng (Điều 44)

Luật Thủ đô 2024 quy định việc liên kết, phát triển vùng của TP Hà Nội không chỉ giới hạn trong phạm vi 10 tỉnh, TP thuộc khu vực vùng Thủ đô như hiện nay mà còn bao hàm cả việc liên kết, phát triển với các địa phương khác trong vùng đồng bằng sông Hồng, vùng trung du miền núi phía Bắc và các tỉnh, TP khác.

Luật quy định TP Hà Nội và các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương thuộc vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng động lực phía Bắc có trách nhiệm liên kết, phát triển theo các chương trình, dự án phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, hệ thống quy hoạch quốc gia. Trong đó, Thủ đô Hà Nội được xác định là trung tâm, động lực thúc đẩy liên kết, phát triển, là cực tăng trưởng của vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng động lực phía Bắc và của cả nước (khoản 1 Điều 44).

Luật quy định 4 nguyên tắc, phát triển vùng, trong đó có nguyên tắc thực hiện phối hợp, liên kết phát triển thông qua kế hoạch, chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và nguyên tắc việc chủ trì tổ chức thực hiện kế hoạch, chương trình, dự án cụ thể được giao cho địa phương có nhiệm vụ, quyền hạn liên quan hoặc chịu tác động nhiều nhất đến lĩnh vực, nhiệm vụ cần phối hợp, liên kết (khoản 2 Điều 44). Các nguyên tắc này tạo cơ sở cho việc thiết lập và vận hành một mô hình liên kết phát triển vùng mới, linh hoạt theo tinh thần chủ động, cộng đồng trách nhiệm giữa các địa phương trong liên kết phát triển vùng.

Chương trình, dự án liên kết phát triển vùng (Điều 45)

Luật Thủ đô 2024 xác định chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng là chương trình, dự án được triển khai trên địa bàn 2 tỉnh, TP trực thuộc Trung ương trở lên, trong đó có Hà Nội.

Luật không quy định cụ thể các lĩnh vực liên kết trong vùng mà để các địa phương, cơ quan hữu quan ở Trung ương chủ động trong việc đề xuất, triển khai các chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng phù hợp với quy mô, tính chất và nhu cầu cũng như khả năng tham gia, đóng góp của mỗi địa phương.

Nguồn vốn đầu tư chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng (Điều 46)

Luật quy định ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương ưu tiên bố trí để triển khai thực hiện chương trình, dự án liên kết phát triển vùng; trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương tham gia vào chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng. Nguồn vốn đầu tư chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng trong các trường hợp cụ thể như sau:

Chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng có sử dụng ngân sách nhà nước theo danh mục do Thủ tướng Chính phủ quyết định theo đề nghị của UBND TP (với vai trò là đại diện của các địa phương và sau khi đã được HĐND cấp tỉnh của các địa phương có liên quan thống nhất, đồng thuận triển khai) và được ngân sách Trung ương ưu tiên bố trí một phần hoặc toàn bộ, ưu tiên bố trí từ nguồn tăng thu ngân sách Trung ương cho các tỉnh thuộc liên kết vùng tham gia thực hiện chương trình, dự án hoặc ngân sách Trung ương giao bổ sung có mục tiêu cho UBND cấp tỉnh được giao làm cơ quan chủ quản thực hiện chương trình, dự án (khoản 1, 6 Điều 46 và khoản 2 Điều 45);

Chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng huy động nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài (khoản 2 Điều 46);

Chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng sử dụng ngân sách địa phương này hỗ trợ địa phương khác  (khoản 3 Điều 46);

Chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng kêu gọi đầu tư của các chương trình xúc tiến đầu tư quốc gia (khoản 4 Điều 46);

Chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng đầu tư toàn bộ từ nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước; trong trường hợp này các chương trình, dự án được hưởng ưu đãi đầu tư quy định tại Điều 43 Luật Thủ đô 2024 (khoản 5 Điều 46).

Trách nhiệm của Bộ, ngành và các địa phương tham gia vào chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng (Điều 47)

Luật Thủ đô 2024 quy định ngoài các trách nhiệm bình đẳng với các địa phương khác tham gia chương trình, dự án liên kết phát triển vùng, chính quyền TP Hà Nội có trách nhiệm chủ trì phối hợp đề xuất, triển khai thực hiện chương trình, dự án liên kết phát triển vùng trong từng lĩnh vực; Bộ Kế hoạch & Đầu tư có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các địa phương, báo cáo Chính phủ trình Quốc hội bảo đảm cân đối ngân sách triển khai thực hiện chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng.

Theo TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm – Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, khi các vùng đều phát triển, liên kết vùng sẽ tạo thuận lợi để Hà Nội phát triển xứng tầm là Thủ đô, là TP “Văn minh – Văn hiến – Hiện đại”. Để thực hiện cần có đồng bộ giải pháp: Từ nâng cao nhận thức về vai trò Thủ đô, phát huy tiềm năng, thế mạnh nội tại của Thủ đô và nhất là đổi mới cơ chế chính sách, xác định được đặc thù cho Thủ đô, về huy động nguồn lực phát triển, về quản lý phát triển đô thị, tái thiết đô thị, về phân cấp, phân quyền… và bước đi tiếp theo cần triển khai sau khi Luật Thủ đô 2024 đi vào cuộc sống, Quy hoạch chung được phê duyệt là đề xuất điều chỉnh Quy hoạch vùng Thủ đô.