Một số tháp Chăm trên địa bàn tỉnh với niên đại trên dưới nghìn năm đã bị xuống cấp nặng nề bởi nhiều nguyên nhân sẽ được đồng loạt tu bổ trong thời gian tới để tăng sức chống chịu và phát huy giá trị di tích.
Xuống cấp nặng
Quảng Nam là vùng đất in đậm dấu ấn của nền văn hóa Champa, đến nay trên địa bàn tỉnh còn hiện hữu nhiều di tích Chăm đặc sắc, nổi bật như Khu đền tháp Mỹ Sơn, Phật viện Đồng Dương, tháp Chăm Chiên Đàn, tháp Chăm Bằng An, tháp Chăm Khương Mỹ… Do đã tồn tại trên dưới nghìn năm, chịu nhiều tác động tự nhiên – xã hội, nên hầu hết di tích này đến nay đều xuống cấp nghiêm trọng.
Tháp Chăm Bằng An (thị xã Điện Bàn), do nằm gần khu dân cư nhưng không có các biện pháp ngăn cách, bảo vệ nên hiện trạng cảnh quan xung quanh tháp hiện khá lộn xộn, điều kiện môi trường kém, gây mất mỹ quan, tình trạng gần như hoang phế làm giảm giá trị ngôi tháp.
Cụm tháp Chăm Chiên Đàn (huyện Phú Ninh) cũng đã xuống cấp nghiêm trọng và mất dần các chi tiết trang trí tiêu biểu. Theo Sở VH-TT&DL, hiện phần còn lại của các tầng mái tháp Bắc và tháp Giữa của cụm tháp này bị nhiều cây dại mọc trùm lấp, trong đó có một số cây khá lớn đe dọa cấu trúc xây gạch của tháp. Gần đây, các tháp vẫn tiếp tục bị hư hỏng, ngày càng xuất hiện nhiều mảng tường bị mủn nát, bong rộp, nứt…
Trong khi đó, tại Phật viện Đồng Dương (huyện Thăng Bình), hình ảnh giúp nhận dạng khu vực di tích quốc gia đặc biệt này hiện chỉ còn lại một mảng tường thuộc về phế tích kiến trúc được gọi tên là tháp Sáng nhưng cũng đang xuống cấp trầm trọng. Phần còn lại của phế tích tháp Sáng đang được chống đỡ bằng hệ thống giàn chống, được dựng lên bằng thép ống với mục đích gia cố, chống đỡ khẩn cấp vào năm 2012.
Tuy nhiên, kết quả khảo sát đánh giá tình trạng kỹ thuật của tháp Sáng cho thấy, mặc dù đã được chống đỡ nhưng các cấu trúc của phế tích đang có sự xuống cấp rõ rệt so với tình trạng khi được chống đỡ. Thành phần cấu trúc của các mảng tường mặt tây vẫn đang tiếp tục bị xuống cấp, trong trạng thái nguy hiểm, lộ rõ nguy cơ mất ổn định chung.
Đồng loạt “cứu” di tích
Trước sự xuống cấp nghiêm trọng của hệ thống tháp Chăm trên địa bàn tỉnh, thời gian qua cơ quan chức năng đã và đang tiến hành một số dự án.
Bao gồm: Dự án bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị tháp Bắc, tháp Giữa thuộc Di tích tháp Chăm Khương Mỹ (hoàn thành cuối năm 2022); Dự án bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị tháp Nam thuộc Khu di tích tháp Chăm Chiên Đàn (hoàn thành cuối năm 2023); Dự án bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị tháp Nam thuộc di tích tháp Chăm Khương Mỹ (đang triển khai)…, góp phần đáng kể vào việc tăng sức chống chịu cho di tích.
Ông Nguyễn Thanh Hồng – Giám đốc Sở VH-TT&DL cho biết, còn một số dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích do sở làm chủ đầu tư với vốn ngân sách tỉnh gồm: Dự án tháp Bắc và tháp Giữa (thuộc tháp Chăm Chiên Đàn); tháp Chăm Bằng An; tháp Sáng (thuộc di tích Phật viện Đồng Dương) với tổng kinh phí hơn 37 tỷ đồng. Sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ VH-TT&DL sẽ tiến hành các bước tiếp theo và dự kiến hoàn thành các dự án vào cuối năm 2025.
Lãnh đạo Sở VH-TT&DL thông tin thêm, việc triển khai tu bổ sẽ tập trung vào việc bảo tồn các yếu tố gốc cấu thành di tích, bảo vệ cấu kiện, thành phần kiến trúc trong quá trình thi công tu bổ di tích. Hoạt động tu bổ có sự giám sát của cộng đồng dân cư địa phương, thường xuyên tham vấn ý kiến của các nhân chứng lịch sử, chuyên gia, nghệ nhân và cộng đồng.
Tại Khu đền tháp Mỹ Sơn (huyện Duy Xuyên), xuyên suốt những năm qua, các bên liên quan đã phối hợp trùng tu, tu bổ nhiều dự án trọng điểm. Đơn cử: Dự án đầu tư bảo tồn, tu bổ cấp thiết một số hạng mục thuộc khu tháp E, F Mỹ Sơn trong chương trình mục tiêu quốc gia; Dự án hợp tác với tổ chức American Express tài trợ thông qua Quỹ Di sản thế giới cùng với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật 2 đợt (năm 2002 và 2005) khơi thông dòng suối Khe Thẻ đoạn chảy qua giữa khu A và khu BCD, nhằm chống sạt lở nhóm tháp A; Dự án hợp tác ba bên UNESCO – Việt Nam – Italia về “Thuyết trình và đào tạo các tiêu chuẩn quốc tế về bảo tồn nhóm tháp G Mỹ Sơn” đã trải qua 3 giai đoạn trùng tu, tôn tạo từ năm 2003 đến năm 2013; Dự án trùng tu tháp E7; Dự án trùng tu hợp tác với Chính phủ Ấn Độ thực hiện tu bổ khu tháp K, H, A số tiền tài trợ hơn 64 tỷ đồng (giai đoạn 2016 – 2022).
Nguồn: https://baoquangnam.vn/dong-loat-cuu-thap-cham-3145162.html
