Công bố 10 sự kiện nổi bật của ngành Tài nguyên và Môi trường năm 2024

Bão số 3 (bão Yagi) và hoàn lưu sau bão đã gây thiệt hại nặng nề cho nhiều tỉnh đồng bằng và miền núi phía Bắc. (Ảnh: Tuấn Anh/TTXVN)

Các sự kiện của ngành Tài nguyên và Môi trường năm 2024 được công bố gồm:

1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và trung hòa các-bon

Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 81-KL/TW ngày 04/6/2024 về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Kết luận yêu cầu các cấp, các ngành nhận diện xu hướng phát triển mới; thực hiện hiệu quả các định hướng, chiến lược, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đột phá, tổng thể về quản lý, phát triển bền vững tài nguyên và môi trường trong tầm nhìn dài hạn, theo xu hướng đầu tư, chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế xanh, các-bon thấp, tuần hoàn; chuyển đổi năng lượng công bằng, sử dụng năng lượng sạch và tái tạo, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và trung hòa các-bon.

Đặc biệt, giải quyết hài hòa giữa phát triển kinh tế-xã hội với bảo vệ môi trường, sử dụng bền vững tài nguyên, ứng phó với biến đổi khí hậu và thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 là thách thức lớn và cũng là cơ hội để phát triển bền vững đất nước trong kỷ nguyên mới.

2. Luật Đất đai năm 2024 được thông qua và hiệu lực thi hành sớm, góp phần khơi thông nguồn lực đất đai – động lực quan trọng cho đất nước phát triển

Luật Đất đai năm 2024 là một quyết sách thể hiện sự quyết tâm và mang tầm vóc của một “đòn bẩy chiến lược”, có nhiều nội dung chính sách mới mang tính đột phá, góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao; trong đó đã bao quát toàn diện các mặt công tác quản lý đất đai; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính, phát huy vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của chính quyền địa phương các cấp trong quản lý, sử dụng đất đai.

3. Lần đầu tiên hoạt động địa chất được thể chế hóa bằng luật; tài nguyên địa chất, khoáng sản được quản trị theo chiến lược dài hạn, góp phần phát triển bền vững đất nước

Một trong những điểm nổi bật của Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024 vừa được Quốc hội thông qua là đưa hoạt động địa chất cùng với khoáng sản vào quản lý, đặt trong chiến lược khai thác sử dụng dài hạn, hài hòa lợi ích giữa kinh tế, xã hội và môi trường.

Luật đã cụ thể hóa việc bảo vệ tài nguyên địa chất như một phần quan trọng của hệ sinh thái, đồng thời nhấn mạnh vai trò của việc thăm dò, đánh giá tài nguyên địa chất không chỉ phục vụ khai thác mà còn góp phần nghiên cứu khoa học, bảo tồn di sản địa chất và phòng chống thiên tai; triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn trong hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản; tăng cường phân cấp cho chính quyền địa phương đi đôi với phân bổ nguồn lực.

4. Ban hành Quy hoạch không gian biển quốc gia, tạo đà cho Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển và làm giàu từ biển

Lần đầu tiên, Quy hoạch không gian biển quốc gia được ban hành, là một sự kiện mang ý nghĩa chiến lược, đánh dấu bước tiến quan trọng trong quản lý và phát triển kinh tế biển của Việt Nam, cụ thể hóa các cam kết về bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Việt Nam trong xây dựng nền kinh tế biển xanh, bền vững và hiện đại.

Là một trong ba quy hoạch quốc gia quan trọng của Việt Nam, Quy hoạch không gian biển quốc gia mang tính khung, tổng thể, tích hợp, đa ngành, động và mở; bảo đảm thống nhất trên cơ sở tích hợp các quy hoạch có liên quan; huy động mọi nguồn lực để đầu tư có trọng tâm, trọng điểm; nâng cao hiệu quả hội nhập, hợp tác quốc tế về biển.

5. Việt Nam chính thức có kịch bản nguồn nước các lưu vực sông để quản lý theo mùa, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, bảo đảm ninh nguồn nước quốc gia

Kịch bản nguồn nước lưu vực sông Hồng – Thái Bình; lưu vực sông Cửu Long lần đầu tiên được xây dựng, công bố theo quy định của Luật Tài nguyên nước năm 2023, nhằm mục tiêu phục vụ công tác điều hòa, phân phối tài nguyên nước trên lưu vực sông; đánh giá hiện trạng nguồn nước, dự báo nhu cầu sử dụng nước, nhận định xu thế khí tượng thủy văn; là căn cứ để các chủ thể lập kế hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên nước phù hợp, quyết định việc cập nhật Kịch bản nguồn nước trong trường hợp xảy ra những diễn biến bất thường…

Bên cạnh đó, lần đầu tiên, việc quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên nước lưu vực sông được phân kỳ theo mùa đối với từng lưu vực sông và tiến đến quản trị, quản lý số hóa nguồn tài nguyên nước quốc gia.

6. Công viên địa chất tăng về số lượng và đóng góp ngày càng lớn cho phát triển bền vững, phát triển xanh của đất nước

Cùng với Công viên địa chất toàn cầu cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang); Công viên địa chất toàn cầu Non Nước Cao Bằng và Công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông, Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn với tổng diện tích trên 4.842 km2, chiếm 58% diện tích của tỉnh Lạng Sơn trở thành công viên địa chất toàn cầu thứ tư của Việt Nam – minh chứng thêm cho sự độc đáo về giá trị địa chất, văn hóa, sinh thái của Việt Nam; mở ra cơ hội quảng bá hình ảnh địa phương, thu hút du khách quốc tế và thúc đẩy hợp tác nghiên cứu khoa học địa chất, bảo tồn đa dạng sinh học; khẳng định nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo tồn, phát huy di sản địa chất – tài sản chung quý giá của nhân loại.

7. Việt Nam tiếp tục phát hiện nhiều loài động vật quý hiếm chưa từng có trên thế giới

Ngày 16/12, Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) đã công bố báo cáo mới nhất liên quan tới điều tra loài tại khu vực Tiểu vùng sông Mekong mở rộng. Riêng tại Việt Nam phát hiện có 112 loài mới, quý hiếm. Mặc dù mới được các nhà khoa học phát hiện, nhưng những sinh vật này đã tồn tại hàng thiên niên kỷ trong các môi trường sống độc đáo của khu vực và được ví như “ký ức về sự sống trên hành tinh của chúng ta”. Đây không chỉ là tin vui với giới nghiên cứu, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về trách nhiệm bảo tồn thiên nhiên trước áp lực phát triển và biến đổi khí hậu. Hoạt động phát hiện các loài đặc hữu tại Đồng bằng sông Cửu Long chính là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng thiên nhiên Việt Nam còn ẩn chứa vô vàn bí ẩn, là kho báu khoa học chưa được khám phá hết. Đây là cơ hội để Việt Nam nâng cao vị thế trên trường quốc tế về bảo tồn đa dạng sinh học và thực hiện cam kết phát triển bền vững.

8. Truyền thông chính sách, pháp luật tài nguyên và môi trường hướng đến địa phương, cơ sở được đẩy mạnh, mang lại hiệu quả tích cực trong thi hành pháp luật

Năm 2024, công tác tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về tài nguyên và môi trường được đẩy mạnh; đã huy động được sự vào cuộc của các cấp, các ngành từ trung ương đến địa phương trong xây dựng, triển khai và thực hiện các quy định pháp luật về đất đai, môi trường, tài nguyên nước, khoáng sản,… góp phần nâng cao nhận thức trong cán bộ, đảng viên và nhân dân cả nước.

Nhiều diễn đàn, hội nghị trực tuyến với hàng nghìn điểm cầu tại 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, tạo sự kết nối chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương với chính quyền địa phương các cấp; là những cuộc “gỡ khó” kịp thời, giúp chính sách tài nguyên và môi trường đi vào cuộc sống.

9. Bùng nổ kết nối, chia sẻ dữ liệu tài nguyên và môi trường, phục vụ phát triển bền vững, chuyển đổi số của ngành

Năm 2024 ghi nhận sự bùng nổ gần 20,5 triệu giao dịch chia sẻ dữ liệu tài nguyên và môi trường của hơn 500 dịch vụ; chuyển đổi số, hoàn thành kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về đất đai của 63/63 đơn vị tỉnh, thành phố với 461/705 đơn vị cấp huyện, 6.198/10.599 đơn vị cấp xã với CSDL quốc gia về dân cư.

Lần đầu tiên thực hiện kết nối, chia sẻ CSDL đất đai với CSDL quốc gia về dân cư để cung cấp dịch vụ công giải quyết thủ tục hành chính về cư trú được triển khai tại Bình Dương, Đồng Nai và tiếp tục mở rộng trên toàn quốc; vận hành Trung tâm Dữ liệu vùng đồng bằng sông Cửu Long tích hợp 16 nhóm dữ liệu chuyên ngành đặc thù về đất đai, nền địa lý, quy hoạch, nước sạch và thuỷ lợi kết nối với gần 2.000 trạm quan trắc môi trường và các công cụ kỹ thuật khác.

10. Mặc dù đã có dự báo, cảnh báo sớm, kịp thời và chủ động ứng phó, song hiện tượng thiên tai dị thường, khốc liệt của cơn bão số 3 vẫn gây hậu quả rất nặng nề

Bão số 3 (có tên quốc tế là YAGI) với cường độ mạnh, diễn biến nhanh, phức tạp, bất thường với hàng loạt trị số cực đoan đã vượt xa mọi kịch bản dự báo thông thường của các quốc gia trong khu vực. Dù đã được cơ quan chức năng dự báo, cảnh bảo sớm và kịp thời, đã giúp các địa phương và người dân chủ động ứng phó, giảm thiểu thiệt hại ở mức tối đa có thể, nhưng cơn bão số 3 có sức tàn phá khủng khiếp, vẫn gây ra những hậu quả rất nặng nề.

Đây là lời cảnh tỉnh sâu sắc về diễn biến ngày càng cực đoan của biến đổi khí hậu, sức mạnh tàn phá của thiên nhiên và tầm quan trọng sống còn của công tác dự báo, cảnh báo trong phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu để giảm thiểu thiệt hại cho con người và tài sản.

Trước những diễn biến phức tạp, khó lường của biến đổi khí hậu, thiên tai, thời tiết cực đoan, Việt Nam đã tiên phong (là 1 trong 6 quốc gia đầu tiên) phê duyệt Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây là bước tiến quan trọng của Việt Nam để thực hiện mục tiêu thích ứng toàn cầu, nâng cao khả năng chống chịu với thiên tai, biến đổi khí hậu cho cả hệ thống tự nhiên, kinh tế, xã hội và cộng đồng.