Từ chiến khu Đông Triều đến chiến trường Nam Bộ, dấu ấn của tính quyết đoán, lòng can đảm

Nguyễn Bình (tên khai sinh là Nguyễn Phương Thảo), sinh năm 1908, quê ở thôn Yên Phú, xã Tinh Tiến (nay là xã Giai Phạm) huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên.

Bị thực dân Pháp truy lùng vì tham gia phong trào yêu nước, năm 1927, Nguyễn Phương Thảo vào hoạt động ở Sài Gòn và gia nhập Việt Nam Quốc dân đảng. Năm 1929, bị thực dân Pháp bắt và đày ra Côn Đảo. Tại đây, Nguyễn Phương Thảo được những người Cộng sản giác ngộ và tự nguyện đi theo con đường cách mạng của Đảng Cộng sản.

Sau khi ra tù, năm 1935, Nguyễn Phương Thảo bị trục xuất khỏi Sài Gòn, đưa đi quản chế ở Hải Phòng. Sau nhiều lần bị địch bắt, từ năm 1944, Nguyễn Bình được cấp trên giao phụ trách binh vận và mua sắm vũ khí cho các cơ sở cách mạng ở Hà Nội, Hải Phòng chuẩn bị khởi nghĩa. Tại đây, Nguyễn Phương Thảo đổi tên là Nguyễn Bình với ước vọng “Bình thiên hạ”.

Chớp thời cơ Nhật đảo chính Pháp, ngày 12/3/1945, Nguyễn Bình chỉ huy trận đánh diệt đồn Bần Yên Nhân ở Hưng Yên. Ngày 8/6/1945, Nguyễn Bình tham gia chỉ huy diệt 4 đồn Đông Triều, Chí Linh, Tràng Bạch và Mạo Khê, giải phóng 2 huyện Đông Triều, Chí Linh; thành lập Chiến khu Trần Hưng Đạo. Tháng 7/1945 chỉ huy quân khởi nghĩa đánh chiếm đồn Uông Bí và Bí Chợ, giải phóng thị xã Quảng Yên. Trong Cách mạng tháng Tám 1945, đồng chí tham gia lãnh đạo khởi nghĩa giành chính quyền ở thành phố Hải Phòng, Đồ Sơn, Kiến An, Hải Dương. Khi Ủy ban  Quân sự cách mạng Chiến khu Trần Hưng Đạo đổi thành Ủy ban  Quân sự liên tỉnh miền Duyên hải Đông Bắc, đồng chí Nguyễn Bình được phân công làm Tư lệnh.

Nước nhà độc lập chưa được bao lâu, thực dân Pháp nổ súng tái xâm lược Nam Bộ (ngày 23/9/1945). Trước tình hình đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định phái Tư lệnh Ủy ban quân sự liên tỉnh miền Duyên hải Đông Bắc vào thống nhất các lực lượng vũ trang Nam Bộ. Nhận nhiệm vụ được giao, ngày 25/11/1945, đồng chí Nguyễn Bình đã chủ trì Hội nghị thống nhất các lực lượng vũ trang Nam Bộ tại An Phú Xã, huyện Củ Chi. Hội nghị nhất trí bầu Nguyễn Bình làm Tư lệnh Giải phóng quân Nam Bộ và An Phú Xã làm địa điểm xây dựng căn cứ.  

Vào cuối năm 1945, Xứ ủy Nam Bộ chia chiến trường Nam Bộ thành 3 khu, phân công Nguyễn Bình làm Khu trưởng Khu 7. Trên cương vị mới, ngày 12/12/1945, Nguyễn Bình quyết định thành lập Trường Quân chính Khu 7 để xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng đi đôi với công tác đào tạo cán bộ quân sự, phục vụ cho cuộc kháng chiến lâu dài; đồng thời xây dựng lực lượng Tự vệ thành để đưa chiến tranh du kích vào trong lòng địch. Thực hiện trọng trách Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh giao phó ở chiến trường xa Trung ương, Khu trưởng Nguyễn Bình tổ chức thực hiện có hiệu quả công tác xây dựng căn cứ địa cách mạng, bảo đảm được địa bàn đứng chân cho các cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng và lực lượng vũ trang tập trung, tạo thuận lợi hoạt động xây dựng tiềm lực mọi mặt đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của cuộc kháng chiến.

Trong đợt phong quân hàm tướng đầu tiên, ngày 25/1/1948, Nguyễn Bình đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 115/SL phong quân hàm Trung tướng, là Trung tướng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Ngày 29/9/1951, Trung tướng Nguyễn Bình đã hy sinh trên đất bạn Campuchia trong chuyến công tác đặc biệt.

Với những cống hiến quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Trung tướng Nguyễn Bình được truy tặng Huân chương Quân công hạng Nhất, danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Huân chương Hồ Chí Minh.