Khu vực kinh tế tập thể tiếp tục phát triển

(MPI) – Năm 2024, tình hình chính trị – xã hội và kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm, các giải pháp bình ổn nguyên nhiên liệu đầu vào của Chính phủ và hỗ trợ thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng của thị trường trong nước, sự phục hồi của nhu cầu quốc tế đã hỗ trợ cho khu vực KTTT tiếp tục phát triển, đặc biệt các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp phát triển mạnh cả về chất và lượng. Mặc dù có nhiều khó khăn do thiếu vốn, biến động thị trường, thiên tai nhưng nhìn chung khu vực KTTT tiếp tục phát triển.

Ảnh minh họa. Nguồn: MPI

Trên đây là nội dung của Báo cáo tổng kết công tác năm 2024 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm công tác năm 2025 của Ban Chỉ đạo quốc gia về kinh tế tập thể.

Theo báo cáo, thống kê sơ bộ, ước đến hết năm 2024, cả nước có 33.335 HTX (tăng 4,74% so với năm 2023), 152 LHHTX (tăng 11% so với năm 2023),  63.650 THT (giảm 11% so với năm 2023). Số HTX thành lập mới năm 2024 là 2.197 HTX, đạt 73,23% so với kế hoạch, bình quân 183 HTX thành lập mới/tháng.

Tổng số thành viên HTX là 5.831.361 thành viên (giảm 0,38% so với năm 2023); số HTX thành viên của LHHTX là 993 HTX (tăng 0,02% so với năm 2023); tổng số thành viên THT là 944.587 thành viên (giảm 0,49% so với năm 2023). Tổng số lao động thường xuyên trong năm 2024 là 897.109 người (tăng 4,19% so với năm 2023).

Doanh thu bình quân của các HTX đạt 3.551 triệu đồng/HTX/năm (tăng 0,42% so với năm 2023); Lãi bình quân một HTX năm 2024 đạt 352 triệu đồng/HTX/năm (tăng 8,64% so với năm 2023); thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên  trong hợp tác xã đạt 59 triệu đồng/người/năm, ngang bằng với năm 2023.

Tổng số cán bộ quản lý HTX ước đạt gần 127,4 nghìn người, tăng 1,13% so với năm 2023. Trong đó, số cán bộ quản lý HTX đạt trình độ sơ, trung cấp chiếm hơn 46,6% trong tổng số với hơn 59,4 nghìn người, số cán bộ quản lý HTX đạt trình độ cao đẳng, đại học hơn 31,47 nghìn người (tương đương 24,7% trong tổng số cán bộ quản lý HTX). 

Trong cả nước, đã xuất hiện nhiều HTX hoạt động hiệu quả, được các ngành, các cấp lựa chọn, hỗ trợ trở thành mô hình điểm để nhân rộng như các mô hình HTX do phụ nữ làm chủ, HTX của người đồng bào dân tộc thiểu số, của người khuyết tật; các mô hình HTX liên kết với tổ chức kinh tế khác như doanh nghiệp, hộ gia đình… tạo thành các chuỗi giá trị.

Tăng cường liên kết, sản xuất theo chuỗi và chuyển đổi số

KTTT, HTX đã hỗ trợ phát triển kinh tế hộ theo hướng thúc đẩy liên kết theo chuỗi, sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, đảm bảo an toàn thực phẩm, gắn với thị trường tiêu thụ và phù hợp với đặc thù quy mô sản xuất nông nghiệp của Việt Nam. Các HTX đã tổ chức áp dụng khoa học kỹ thuật, quy trình sản xuất tiên tiến; tổ chức sản xuất hình thành các vùng nguyên liệu chất lượng, có tiêu chuẩn đáp ứng các yêu cầu của thị trường.

Một số mô hình HTX nông nghiệp sản xuất theo chuỗi hoạt động hiệu quả rộng khắp ở 63 tỉnh, thành phố như: Hợp tác xã thủy sản Đồng Tiến, Hợp tác xã Toàn Thắng Bạc Liêu; Hợp tác xã nông nghiệp hữu cơ Bình Minh, Bắc Giang; Hợp tác xã DVNN tổng hợp Xuân Mai, Bắc Ninh; Hợp tác xã chè Thịnh An, Hợp tác xã chè Hảo Đạt, Thái nguyên; Hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao Bình Quý, Tiền Giang; hợp tác xã nông nghiệp hữu cơ Long Hiệp, Trà Vinh… Đã có khoảng 4.339 HTX nông nghiệp đảm nhận bao tiêu nông sản, bằng 24,5% tổng số HTX nông nghiệp, tỷ lệ này trước năm 2015 chỉ là 5-7%.

Nhiều hợp tác xã đã chủ động thực hiện điều chỉnh phương thức hoạt động quản lý, sản xuất – kinh doanh, chuyển đổi số mạnh mẽ để tồn tại và phát triển; huy động nguồn kinh phí thực hiện các giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số; tăng cường năng lực quản trị hợp tác xã theo hướng công khai, minh bạch, chủ động, thích ứng với bối cảnh, xu hướng phát triển mới; tích cực học hỏi kinh nghiệm, mô hình chuyển đổi số thành công, hiệu quả. Cả nước có khoảng 2.000 HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số. 

Nhiều chính sách mới phù hợp với tình hình, trình độ phát triển của khu vực KTTT, HTX

Đạt được những kết quả nêu trên là nhờ có sự quan tâm, sát sao của Ban Chỉ đạo, các bộ ngành đã tham mưu ban hành nhiều chính sách mới, nổi bật là Luật HTX năm 2023 và các văn bản hướng dẫn. Trong đó có nhiều chính sách mới phù hợp với tình hình, trình độ phát triển của khu vực KTTT, HTX; góp phần khích lệ người dân mạnh dạn tham gia, phát triển sản xuất kinh doanh và đầu tư vào HTX, đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh kinh tế khó khăn vì dịch bệnh, thiên tai và biến động kinh tế vĩ mô.

Ban Chỉ đạo phát triển KTTT các cấp tại địa phương được kiện toàn, thống nhất với Ban Chỉ đạo quốc gia. Các địa phương đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai tốt nhiệm vụ phát triển KTTT, HTX trên địa bàn trong đó có các chính sách ưu đãi hỗ trợ của nhà nước.

Công tác tuyên truyền, phổ biến về KTTT, HTX và tuyên truyền, phổ biến Luật HTX năm 2023 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã được thực hiện sâu rộng đến các thành viên HTX, THT, liên hiệp HTX. Nhận thức của các cấp, các ngành về các quan điểm phát triển KTTT, mà nòng cốt là HTX có sự chuyển biến tích cực, bước đầu đạt được sự thống nhất về nhận thức trong toàn xã hội về vị trí, vai trò quan trọng của khu vực KTTT, HTX.

Khu vực KTTT, HTX tiếp tục có sự tăng trưởng khá ổn định, số lượng HTX thành lập mới ngày càng tăng (bình quân 183 HTX thành lập mới/tháng), hoạt động đa dạng về ngành nghề, lĩnh vực; được củng cố, đổi mới về tổ chức và hoạt động; năng lực bộ máy quản lý từng bước được nâng lên.

Đã xuất hiện một số mô hình HTX hoạt động hiệu quả, mô hình HTX do phụ nữ làm chủ, mô hình HTX sản xuất theo chuỗi giá trị. Đội ngũ cán bộ  HTX từng bước được trẻ hóa, có trình độ, tư duy đổi mới, năng động trong sản xuất kinh doanh, biết khai thác và phát huy tốt các giá trị, tài nguyên bản địa, tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn tồn tại, hạn chế và nguyên nhân  cụ thể như chính sách hỗ trợ khu vực KTTT, HTX đã được Nhà nước ban hành đầy đủ. Tuy nhiên, do nguồn ngân sách Trung ương và địa phương còn hạn chế trong khi phải thực hiện chủ trương tập trung nguồn lực cho các dự án trọng điểm, nhất là các dự án đường cao tốc, các dự án kết nối vùng, liên vùng, quốc tế nên đã ảnh hưởng đến việc hỗ trợ cho KTT, HTX chưa được như mong muốn, kỳ vọng.

Nhận thức về KTTT của số cán bộ, đảng viên và người dân có nơi, có thời điểm chưa thống nhất, chưa đầy đủ, còn bị chi phối, ảnh hưởng bởi định kiến về mô hình hợp tác xã thời kỳ bao cấp; hoài nghi về sự thành công của kinh tế tập thể. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước và hỗ trợ phát triển KTTT, HTX nhất là ở cấp huyện và cấp xã phần lớn còn kiêm nhiệm, chưa được thường xuyên cập nhật chuyên môn, nghiệp vụ quản lý nhà nước về KTTT, HTX.

Trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý HTX tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn yếu và chưa theo kịp xu thế của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; độ tuổi bình quân của lãnh đạo HTX vẫn ở mức khá cao so với khu vực doanh nghiệp dẫn đến khả năng tiếp cận thông tin, thị trường, khoa học, công nghệ… còn hạn chế. Lương và các chế độ cho người lao động làm việc tại HTX còn thấp nên khó thu hút cán bộ chất lượng cao, cán bộ trẻ.

Năng lực tài chính, cơ sở hạ tầng của các hợp tác xã, tổ hợp tác còn hạn chế nên khó mở rộng sản xuất, kinh doanh cũng như tham gia liên doanh, liên kết với nhau và với các tổ chức kinh tế khác.

Đối với các mục tiêu kế hoạch 5 năm: Nhiều chỉ tiêu khó có thể đạt được mục tiêu đã được giao tại Quyết định số 1318/QĐ-TTg do một số nguyên nhân như chỉ tiêu theo Chiến lược 10 năm và 5 năm khá tham vọng, chưa sát với khả năng thực tế; Nguồn lực đầu tư cho KTTT, HTX chưa tương xứng; Có nhiều diễn biến bất thường trong giai đoạn 2021-2024 về thị trường, thời tiết, thiên tai và dịch bệnh; Số lượng THT giảm mạnh do các địa phương rà lại số liệu.

Tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của KTTT, HTX trong nền kinh tế quốc dân

Báo cáo nêu rõ, năm 2025 là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đất nước: Kỷ niệm 95 năm thành lập Đảng, 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, 80 năm thành lập Nước và là năm tiến hành Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Năm 2025 là năm cuối cùng thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2021-2025, Kế hoạch phát triển KTTT, HTX giai đoạn 2021-2025,  năm cuối cùng thực hiện nhiều chương trình, đề án về KTTT, HTX của giai đoạn 2021-2025; năm tăng tốc và về đích, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; là năm đầu tiên triển khai thi hành đồng bộ các quy định của pháp luật và các chính sách hỗ trợ phát triển KTTT, HTX với kỳ vọng sẽ tạo ra những bước phát triển mới mang tính đột phá. Tuy nhiên, khó khăn, thách thức còn rất lớn, nhất là từ những yếu tố bất lợi từ bên ngoài và những hạn chế, bất cập nội tại của khu vực KTTT, HTX đã tồn tại và kéo dài nhiều năm, cần phải khẩn trương khắc phục.

Về phương hướng phát triển KTTT, HTX năm 2025, phát triển KTTT, HTX với nhiều hình thức đa dạng trong đó ưu tiên xây dựng các mô hình gắn với chuỗi giá trị, chuyển đổi số; tăng chất lượng hoạt động sản xuất, kinh doanh và tăng cường liên kết hợp tác với các thành phần kinh tế khác; khuyến khích phát triển mới các tổ chức KTTT, đa dạng về quy mô và lĩnh vực hoạt động; hỗ trợ phát triển các mô hình HTX hoạt động có hiệu quả, trở thành kiểu mẫu để nhân rộng; phấn đấu đạt kết quả cao nhất Kế hoạch phát triển KTTT, HTX giai đoạn 2021-2025 và các đề án chuyên đề đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Mục tiêu phát triển KTTT, HTX năm 2025 là phát triển KTTT, HTX năng động, hiệu quả góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập, xây dựng nông thôn mới và bảo đảm an sinh xã hội; tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của KTTT, HTX trong nền kinh tế quốc dân. Thu hút đại bộ phận nông dân tham gia HTX và huy động ngày càng nhiều các tổ chức, doanh nghiệp tham gia hoặc liên kết với HTX. Chủ động thực hiện chuyển đổi số để đổi mới phương thức sản xuất kinh doanh, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, hiệu quả sản xuất kinh doanh, thích nghi với tình hình phát triển mới. Tăng cường hoạt động hỗ trợ cho các tổ chức KTTT, HTX nhằm nâng cao năng lực sản xuất, sức cạnh tranh và khả năng thích nghi trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, cách mạng công nghiệp lần thứ tư và biến đổi khí hậu. Triển khai mạnh mẽ và có hiệu quả Luật HTX năm 2023 và các văn bản hướng dẫn./.

Tùng Linh

Bộ Kế hoạch và Đầu tư