Tăng nhanh các bệnh liên quan đến lối sống và chế độ dinh dưỡng không lành mạnh

Các bệnh như béo phì, tiểu đường type 2, bệnh tim mạch, và ung thư đang trở thành những mối lo ngại lớn đối với sức khỏe cộng đồng, không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn gây ra gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và nền kinh tế.

Các bệnh liên quan đến lối sống và chế độ dinh dưỡng không lành mạnh đang gia tăng một cách đáng báo động tại nhiều quốc gia, đặc biệt là ở các khu vực đô thị.  Ảnh minh hoạ

Lối sống hiện đại, với nhịp độ nhanh và thiếu sự vận động thể chất, là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự gia tăng của các bệnh này.

Nhiều người dành phần lớn thời gian trong ngày để làm việc văn phòng, ít vận động và tiêu tốn thời gian vào các hoạt động ít tốn năng lượng. Thói quen ngồi lâu và ít vận động làm giảm khả năng trao đổi chất, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, béo phì và các rối loạn chuyển hóa.

Ngoài ra, sự gia tăng sử dụng các phương tiện di chuyển cá nhân, thay vì đi bộ hoặc đi xe đạp, cũng là một yếu tố đáng lo ngại. Việc thiếu vận động cơ thể làm giảm sự hoạt động của các cơ quan trong cơ thể, dẫn đến nhiều bệnh tật mãn tính.

Dinh dưỡng không hợp lý là một yếu tố quan trọng dẫn đến sự gia tăng của các bệnh liên quan đến lối sống. Chế độ ăn uống thiếu cân bằng, nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm có nhiều đường, chất béo bão hòa và muối, đang là nguyên nhân chính gây ra các bệnh về tim mạch, tiểu đường, và béo phì.

Thực phẩm nhanh, đồ ăn vặt và các loại nước giải khát có đường đã trở thành những món ăn quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày của nhiều người.

Bên cạnh đó, xu hướng ăn uống theo “chế độ ăn kiêng” hoặc ăn uống không kiểm soát, thiếu chất xơ, vitamin và khoáng chất thiết yếu cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Những thói quen ăn uống thiếu khoa học khiến cơ thể thiếu hụt dưỡng chất và tạo ra các tình trạng viêm nhiễm mãn tính, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư, bệnh tim mạch và tiểu đường.

Béo phì là một trong những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại nhất hiện nay, với tỷ lệ người mắc béo phì ở nhiều quốc gia đang tăng nhanh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn là yếu tố nguy cơ cao đối với các bệnh mãn tính như bệnh tim mạch, tiểu đường, đột quỵ, ung thư, và các bệnh xương khớp. Một chế độ ăn uống giàu năng lượng kết hợp với lối sống ít vận động chính là nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng của bệnh béo phì.

Tại Lễ khai trương Dịch vụ khám tư vấn dinh dưỡng chuyên biệt do Viện Dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế) tổ chức ngày 12-12, PGS-TS.Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng cho biết, Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng báo động các bệnh liên quan đến lối sống và các thách thức về sức khỏe liên quan đến dinh dưỡng.

“Bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, rối loạn lipid máu, thừa cân, béo phì, suy dinh dưỡng và ung thư hiện đang ảnh hưởng đến hàng triệu người dân Việt Nam từ trẻ em đến người cao tuổi”, PGS.TS Trần Thanh Dương dẫn chứng.

Theo kết quả báo cáo Điều tra các yếu tố nguy cơ của bệnh không lây nhiễm (STEPS) năm 2021 trên người trưởng thành từ 18-69 tuổi cho thấy, so với năm 2015, tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng từ 18,9% lên 26,2%; tỷ lệ tăng đường huyết lúc đói tăng từ 4,1% lên 7,1%; tỷ lệ người có cholesterol toàn phần máu ≥ 5,0 mmol/L đã tăng từ 30,2% lên 44,1%; tỷ lệ thừa cân/béo phì (BMI ≥ 25) tăng nhanh từ 15,6% năm 2015 lên 19,5% năm 2021.

Cùng với đó, Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ người mắc bệnh xương khớp cao, có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây và ngày càng trẻ hóa.

Theo một nghiên cứu được công bố năm 2024 của Viện Dinh dưỡng được thực hiện trên 333 khách hàng độ tuổi từ 20 đến 50 đo độ loãng xương (DXA) tại phòng khám tư vấn dinh dưỡng người lớn. Kết quả cho thấy, tỷ lệ loãng xương là 4,6% nam giới và 7,7% ở nữ giới (đo DXA ở cột sống thắt lưng); tỷ lệ loãng xương là 5,7% ở nam và 6,9% ở nữ (đo DXA ở cổ xương đùi).

Về nguyên nhân của tình trạng này, theo TS.Trần Châu Quyên, Trưởng khoa Khám tư vấn dinh dưỡng người lớn (Viện Dinh dưỡng), một phần do chế độ ăn thiếu đa dạng thực phẩm, hạn chế vận động thể lực, thiếu canxi trong khẩu phần ăn. Đặc biệt, ở nước ta đang dấy lên vấn đề thiếu kẽm ở mức nặng, phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ thiếu kẽm lên đến tới 60%.

Trước thực tế đó, Viện Dinh dưỡng đã quyết định triển khai 8 dịch vụ khám tư vấn dinh dưỡng chuyên biệt cho 6 bệnh: Đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, thừa cân/béo phì, rối loạn lipid máu, suy dinh dưỡng và 2 nhóm đối tượng phụ nữ có thai và người cao tuổi.

Theo PGS.TS Trần Thanh Dương, các lĩnh vực tư vấn của Viện sẽ hướng tới việc cung cấp các giải pháp phù hợp, đáp ứng nhu cầu cụ thể của từng cá nhân.

Mục tiêu của những dịch vụ dinh dưỡng chuyên biệt là không chỉ giảm bớt gánh nặng của bệnh tật mà còn cung cấp cho mọi người dân kiến thức để lựa chọn thực phẩm lành mạnh, tự lập kế hoạch xây dựng chế độ ăn một cách sáng suốt và giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.

Để giảm thiểu các bệnh liên quan đến lối sống và dinh dưỡng, một số biện pháp cải thiện sức khỏe cần được thực hiện một cách kịp thời.

Đầu tiên, việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng với đầy đủ chất dinh dưỡng từ rau củ, trái cây, protein và các loại hạt là rất quan trọng. Đồng thời, hạn chế việc tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh và các loại thức uống có đường.

Ngoài ra, việc tăng cường vận động thể chất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe. Các chuyên gia khuyến cáo mỗi người nên dành ít nhất 30 phút mỗi ngày cho các hoạt động thể chất như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc tham gia các môn thể thao khác. Việc tập thể dục không chỉ giúp giảm cân, mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường miễn dịch và nâng cao tinh thần.

Bên cạnh việc thay đổi lối sống cá nhân, việc giáo dục cộng đồng về các vấn đề sức khỏe, dinh dưỡng hợp lý và thói quen sống lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu sự gia tăng của các bệnh mãn tính.

Chính phủ và các tổ chức y tế cần đẩy mạnh các chiến dịch tuyên truyền về lợi ích của việc ăn uống khoa học, vận động thường xuyên, và chăm sóc sức khỏe để nâng cao nhận thức của cộng đồng.

Gia tăng các bệnh liên quan đến lối sống và dinh dưỡng không lành mạnh là một vấn đề nghiêm trọng đang đối mặt với nhiều quốc gia. Tuy nhiên, với sự thay đổi tích cực trong chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt, cộng đồng có thể giảm thiểu tác động của những bệnh tật này.

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa, cải thiện dinh dưỡng và vận động thể chất sẽ không chỉ giúp nâng cao sức khỏe cá nhân mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.