Nếu không cải cách mạnh mẽ thị trường trái phiếu, sẽ khó vực dậy doanh nghiệp nội địa

Thị trường bất động sản khởi sắc thì trái phiếu doanh nghiệp mới đi lên

TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) còn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Vị chuyên gia cho rằng thị trường này phản ánh rõ nét cấu trúc của nền kinh tế Việt Nam. Cụ thể, tăng trưởng GDP ở Việt Nam cao nhưng phần lớn chỉ dựa vào xuất khẩu – khu vực mà các doanh nghiệp FDI chiếm phần lớn. Trong khi đó, các doanh nghiệp nội địa chỉ đóng góp một phần rất nhỏ vào xuất khẩu và chủ yếu chỉ là các doanh nghiệp trong ngành nông, lâm, thủy sản.

Bên cạnh đó, động lực tăng trưởng của GDP còn đến từ đầu tư, nhưng cũng giống như xuất khẩu, lĩnh vực đầu tư của Việt Nam cũng xuất phát chủ yếu từ các doanh nghiệp FDI. Một động lực khác là bán lẻ cũng rơi vào tình trạng tương tự.

“Nói cách khác, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam chủ yếu dựa vào khối FDI. Nếu không có cải cách mạnh mẽ về thị trường TPDN – kênh huy động vốn trung và dài hạn cho các doanh nghiệp – về cả số lượng lẫn công nghệ và kĩ thuật thì chúng ta khó có thể vực dậy các doanh nghiệp nội địa. Khi đó, tăng trưởng của nền kinh tế chỉ có thể tiếp tục ‘dựa dẫm’ vào các doanh nghiệp FDI”, TS Lê Xuân Nghĩa nói.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn chủ yếu dựa vào ngân hàng, bất động sản

Về thực trạng của thị trường TPDN, theo vị chuyên gia, cơ cấu tham gia thị trường này chủ yếu là các doanh nghiệp bất động sản và ngân hàng. Tuy nhiên, việc huy động vốn qua kênh TPDN của các ngân hàng chủ yếu phục vụ cho mục đích tăng vốn cấp 2, từ đó tăng huy động và cho vay.

Còn các doanh nghiệp bất động sản lại đang rơi vào cảnh khó khăn khiến thị trường TPDN cũng bị ảnh hưởng theo. Trong khi đó, các doanh nghiệp nội địa khác thì thiếu vốn trầm trọng nhưng không thể tham gia sân chơi TPDN vì kỳ hạn ngắn (khoảng 3 năm) nhưng lãi suất lại rất cao.

“Nếu TPDN tiếp tục chỉ dựa vào bất động sản thì năm tới vẫn sẽ còn khó khăn. Đây cũng là vấn đề chúng ta phải cảnh giác”, ông Nghĩa nói.

Theo vị chuyên gia, để giải quyết được những khó khăn trên thị trường TPDN hiện nay, điều đầu tiên cần làm là giải quyết các dự án bất động sản lớn đang bị “đắp chiếu” tại các tỉnh thành. Chỉ khi thị trường bất động sản khởi sắc, thì mới kéo theo thị trường TPDN đi lên.

Bên cạnh đó, theo ông cần thu hút thêm các nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường TPDN.

Thị trường đang phát triển chặt chẽ, bền vững hơn

Theo các chuyên gia, những thay đổi trong Luật chứng khoán sửa đổi liên quan đến thị trường TPDN nhìn chung sẽ giúp thị trường phát triển theo hướng chặt chẽ hơn.

“Những điều kiện khắt khe hơn về TPDN trong Luật Chứng khoán sửa đổi sẽ giúp giải tỏa tâm lý của các nhà đầu tư trên thị trường này, “mở đường” cho các nhà đầu tư quay trở lại thị trường, kích thích sự sôi động vốn có của kênh huy động vốn này”, ông Nguyễn Khắc Hải, Giám đốc Khối phụ trách Luật và Kiểm soát tuân thủ, Công ty Chứng khoán SSI nhận định.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng đồng tình cho rằng cần phải huy động thêm các nhà đầu tư nước ngoài để đa dạng hóa hơn tệp khách hàng tham gia vào thị trường TPDN. “Trước đây, việc mở tài khoản để giao dịch TPDN đối với nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam vốn đã phải tuân theo những quy định rất chặt chẽ. Chúng ta không cần ra thêm những quy định liên quan đến vấn đề này, thay vào đó, cần xem xét và sửa đổi các quy định để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường này”, ông Hải nói.

Liên quan tới việc siết chặt tiêu chuẩn nhà đầu tư cá nhân trong nước, theo ông Nguyễn Thành Huấn, Giám đốc điều hành FIDT, là cần thiết. Sự ảnh hưởng đến thị trường, nếu có theo ông là không lớn và chỉ trong ngắn hạn. Bởi vì với những nhà đầu tư cá nhân không rành về thị trường TPDN nhưng mua hoặc vô tình mua do người tư vấn tư vấn không đúng thì về cơ bản bây giờ không còn tham gia thị trường nữa.

Còn đối với trung và dài hạn thì sẽ rất tốt trong thị trường này khi thanh lọc được các nhà đầu tư.

Cùng với đó, theo ông, việc phát triển các quỹ hưu trí tự nguyện và các nguồn quỹ từ các công ty bảo hiểm sẽ là giải pháp để giúp các nhà đầu tư cá nhân được hưởng lợi. Ngoài ra, những yếu tố nâng cao về mặt thông tin, minh bạch, xếp hạng tín nhiệm sẽ làm thị trường TPDN bền vững hơn.

Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch Fiingroup thì cho rằng, đối với nhà đầu tư tổ chức, hiện các định chế đầu tư tổ chức bao gồm quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí tự nguyện còn sở hữu rất hạn chế (chưa đến 10% giá trị trái phiếu lưu hành). Do đó, cần sửa đổi quy định để phát triển nhà đầu tư tổ chức: cho phép các định chế tài chính tham gia sâu hơn vào trái phiếu doanh nghiệp dựa trên khung quản trị đầu tư dựa trên rủi ro (Risk-Base Capital).

Đồng thời, ngoài việc tiếp tục chuẩn hóa minh bạch thông tin, cần đa dạng hàng hóa, triển khai hoạt động xếp hạng tín nhiệm đối với TPDN; hình thành khung pháp lý cho các công ty bảo lãnh trái phiếu và xây dựng nền tảng mềm (đường cong lãi suất, lịch sử vỡ nợ…).